اقتصاد سنجی

البته در این راه با یك مشكل اساس روبرو بودیم و آن منفی بودن خالص های بجاری تر از پرداختها در تمام سالهای مورد بررسی ( 78 – 1358 ) بود . برای رفع این مشكل اعداد مربوط به خالص حساب جاری تر از پرداختها را در یك علامت منفی ضرب كردیم تا همه اعداد مثبت گرد شده و دارای لگاریتم شوند . به همین دلیل در تفسیر ضرایب متغیرها باید بصورت معكوس عمل می نمائیم . یعنی ضرایب منفی را بصورت مثبت تفسیر كنیم و بر عكس یعنی ضرایب مثبت را با علامت منفی تفسیر نمائیم .

2- معرفی انواع متغیرهایط موجود در مدل

در این مرحله از تحقیق متغیرهای مورد استفاده در الگوهای اقتصاد سنجی ، دقیقاً تعریف می شود تا دایره مشمول متغیرها دقیق و مشخص باشد . در تعریف متغیرها از تعاریف صاحبنظران و اقتصاد دانان استفاده شده است با توجه به اینكه در هر مدل اقتصاد سنجی متغیرهای موجود در مدل به دو دسته متغیرها وابسته و توضیحی در مدلهای اقتصاد سنجی تقسیم می شوند در مورد خالص حسابجاری از پرداختهای خارجی نیز چنین موضوعی معمول است كه در این قسمت به تشریح متغیرها می پردازیم .

2-1- توصیف موضوع مورد تحقیق یا متغیر وابسته به مدل :

می دانیم كه تراز پرداختها شامل دو حساب عمده می باشد كه عبارتند از حساب جاری و حساب سرمایه حساب سرمایه تراز پرداختها را به دو دلیل ناچیز بودن رقم و تحت كنترل دولت بودن و آن در ایران وارد مدلهای اقتصاد سنجی نكرده ایم . لذا متغیر وابسته مدل به خالص حسابجاری تراز پرداختهای خارجی می باشد . خالص حسابجاری تراز پرداختهای خارجی عبارت است از جمع جبری خالص تر از كالاها ( بازرگانی ) خالص تر از خدمات و خالص حساب پرداختهای انتقالی به خارج كه رقم مربوط به آن در طی دوره مورد بررسی یعنی سالهای ( 1378-1358 ) همواره منفی بوده است . 1

در زمینه برآورد الگوهای اقتصاد سنجی الگوهای اقتصاد سنجی از آمار و اطلاعات خالص حسابجاری تراز پرداختهای خارجی كشور مندرج در تراز نامه های اداره بررسیهای اقتصادی بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران استفاده شده است .

2-2- تشریح مستقل موجود در مدل های اقتصاد سنجی

4-2-2-1- تولید نا خالص GDP  :

تولید ناخالص داخلی (GDP) عبارتست از مجموع ارزش  پولی ( ریالی ) تمامی كالاها و خدمات نهایی تولید شده در داخل مرزها جغرافیایی یك كشور طی یك دوره زمان معینی ( معمولاً یكسال ) از این متغیر بعنوان شاخص برای در آمد ملی بر خالص حسابجاری تراز پرداختها استفاده شده است .

4-2-2-2- نرخ آزاد ارز :

منظور از نرخ آزاد عبارتست از ارزش یك واحد پول رایج خارجی ( دلار ) بر حسب رایج داخلی ( ریال ) در بازار موازی ارز بعبارت دیگر به تعداد واحدهایی از پول داخلی كه برای بدست آوردن یك واحد پول خارجی دلار در بازار موازی ارز باید پرداخت گردد نرخ آزاد ارز گویند استفاده از نرخ آزاد ارز (نظام شناور و ارزی) اثرات كاهش ارزش پول برتر از پرداختهای خارجی را نسبت به تغییرات نرخ رسمی ( نظام كنترل ارزی – ثابت ) ارز بهتر و واقعی تر نشان می دهد زیرا نرخ رسمی ارز توسط مقامات پولی كشور تعیین می گردد و معمولاً دولتها در برابر كاهش ارزش پولی ملی افزایش نرخ رسمی ارز مقاومت می كنند . دلیل آنهم تبعات منفی اجتماعی و كاهش جایگاه اجتماعی دولت نزد ملت و جامعه بین المللی می باشد .

متغیر كیفی شرایط بحرانی جنگ : چون داده آماری بصورت سری زمانی است استفاده از متغیرهای (كیفی مجازی) برای نشان دادن اثرات متغیر كیفی شرایط بحرانی جنگ بر خالص حسابجاری تراز پرداختهای خارجی كشور از متغیر مجازی DW  استفاده شده است بدین منظور به متغیر مجازی طی سالهای جنگ 67- 1359 مقدار عددی یك (1) و در سالهای غیر جنگ مقدار عددی صفر ( 0 ) داده شده است .

متغیر كیفی یكسان سازی ارز :

یكسان سازی نرخ ارز عبارتست از تك نرخی كردن ارز : این مساله از سال 1371 در ایران شروع شد و اثر مهم خود را از سال 1373 آغاز كرد بجا گذاشت برای نشان دادن این اثر متغیر از متغیر مجازی D73  استفاده شده است بدین منظور به متغیر مجازی D73  از سال 71 به بعد تا 1378 مقدار عددی یك و در سالهای غیر از آن ( 70 – 1358 ) مقدار عددی بی صفر داده شده است .

نكته : از چهار متغیر مستقل فوق الذكر در هر دو نوع مدل بر آورد شده استفاده شده است . اما علاوه بر چهار متغیر مستقل از یك متغیر مستقل به دیگر بنام خالص حسابجاری بایك وقفه زمانی در مدل نوع دوم استفاده شده است كه در زیر به توضیح آن می پردازیم .

4-2-2-5- متغیر خالص حسابجاری تراز پرداختهای خارجی با یك وقفه زمانی: برای نشان حساسیت سیاستگذار در جهت كاهش كسری تجاری ( برنامه دوم) متغیر خالص حسابجاری تراز پرداختهای با یك وقفه زمانی بعنوان یك متغیر مستقل در سمت راست مدل دوم ( پویا ) وارد شده است . بدین معنی كه می خواستیم بدانیم آیا كسری مداوم تراز پداختها این حساسیت را در سیاستگذاران اقتصادی ایجاد می كند كه برای كاهش آن چاره ای را بیندیشید یا خیر ؟ به همین منظور خود متغیر وابسته با یك وقفه زمانی وارد مدل گردید .

تذكر : : از متغیر اخیر فقط در مدل دوم ( پویا ) استفاده شده است .

روش برآورد مدل های اقتصاد سنجی :

 در برآورد الگوهای اقتصاد سنجی از مدل لگاریتمی خطی استفاده شده است بعبارت دیگر مدل در سطح لگاریتمی متغیرها برآورد شده است تمام الگوهای اقتصاد سنجی رساله حاضر بوسیله روش حداقل مربعات معمولی ( O-L-S  )  بسته به نرم افزاری EVIEWS  مورد بررسی قرار گرفته اند. برای فائق  آمدن بر مشكل خود همبستگی و برای نحوه جهت جملات اخلال مدلهای اتوگریسو و فرآیند میانگین متحرك مرتبه اول در نظر گرفته شده است.

3- انواع مدلهای اقتصاد سنجی برآورد شده در رساله  :

در رساله حاضر از دو رویكرد جهت برآورد و الگوهای اقتصاد سنجی استفاده شده است كه عبارت است از ه الف ) مدل ایستا    ب ) مدل پویا

3-1- مدل ایستا

مدل ایستا مدلی است كه در آن متغیر وابسته یعنی خالص حسابجاری تراز پرداختهای خارجی كشور در زمان جاری تابعی است از متغیرهای مقادیر جاری متغیرهای مستقل دیگر كه عبارتند از GDP  بعنوان شاخصی جهت درآمد ملی ،EXR  نرخ آزاد ارز DW  متغیر مجازی جنگ و D73  متغیر مجازی یكسان سازی نرخ ارز .

3-2- مدل پویا

مدل پویا مدلی است كه در آن متغیر وابسته علاوه بر آنكه تابع مقادیر جاری متغیرهای مستقل دیگر مانند GDP  بعنوان شاخصی برای در آمد ملی EXR  نرخ آزاد ارز DW  متغیر مجازی جنگ D73  متغیر مجازی یكسان سازی نرخ ارز است تابعی از خودش با یك یا چند وقفه زمانی نیز می باشد یعنی مدل پویا مدلی است كه در آن متغیرها با یك یا چند وقفه زمانی در سمت راست مدل اقتصاد سنجی بعنوان یك متغیر توضیح دهنده
( مستقل ) وارد مدل می شود . لازم به یادآوری است كه در مدل پویای رساله حاضر متغیر وابسته با یك وقفه زمانی وارد مدل شده است .