تاریخ تشیع در مكه، مدینه

     در اصل، با توجه به وظایف رسمی یك حاكم عادل، هیچ چیز تازه ای رخ نداده بود. تنها پس از شكست دولت ممالیك و پیوستن آخرین سلسله تركمان در آناتولی شرقی، مقابله با دولت صفوی كه مدعی تسلط بر دارالاسلام در محدوده حق خود بود، مطرح شده بود.1

     روی كار آمدن سلطان سلیم اول، كسی كه خطر بزرگ قزلباشان را در نخستین روزهای پیش از روی كار آمدنش درك می كرد، به عنوان یك نقطه عطف در حیات مذهبی و سیاسی امپراطوری عثمانی شناخته می شود.2 او و جانشینانش با حمایت سرسختانه از تسنن و پس از آن، حمایت های دینی از نهادها و تأسیسات مذهبی، توانستند بمانند و پس از شكست تهدید قزلباشان صفوی، تمامیت ارضی خود را حفظ كنند. با این حال، طبیعت ناهمگون امپراطوری كه از زمان تأسیس، شاهد همزیستی گروه های شیعه و سنی، بلكه بالاتر، بدعتگرا بود، همچنان حفظ شد.

     این تصور خطاست كه گفته شود پس از تصرف ممالك تحت سلطه ممالیك، نوعی همگونی مذهبی به وجود آمد، به عكس، به جز یك استثنای برجسته مانند مصر، این امر (ناهمگونی) با تبلیغات شدیدتر صفویان دنبال شد، به طوری كه صفویه با رد كردن عقاید افراطی و پذیرفتن نوعی تشیع معتدل و میانه رو، امید كسب هواداری جوامع كوچك اما ریشه داری را داشتند كه در سراسر سرزمین های عربی امپراطوری پراكنده بودند.

     یك نگاه سریع به نقشه مذهبی ِ امپراطوری ِ توسعه یافته، خود گویای این واقعیت است كه مذهب شیعه امامی تا حدود زیادی در عراق، بحرین، شرق جزیرة العرب، یمن، حجاز، لبنان، سوریه و نیز میان اكثریت شهرهای مركزی مانند بغداد، بصره، و شهرهای مقدس عراق، و همچنین حلب، دمشق، صیدا، مرسا و بالأخره دو شهر مقدس مكه و مدینه حضور داشته است.

     این مقاله تحقیقی ِ عمیق، درباره «اوضاع تشیّع در امپراطوری عثمانی» نیست، بلكه امید آن، تنها مشاركت در بررسی تاریخ تشیع در قلمرو عثمانی در قالب بررسی پنج مورداست كه اولا نمونه برخورد دولت عثمانی است باتشیع وثانیا نمودار وضعیت و گرایش های جوامع شیعی است كه تحت سیطره حكومت سنی ها زندگی می كنند; مكه و مدینه، جبل عامل، حلب و دمشق.