مدیریت آب در شهر سمنان (2 قسمت مجزا)

بررسی سیمای اقلیمی كشور ایران نشاندهنده و جود شش حوزه آبریز اصلی است كه حوزه آبریز كویر مركزی با وسعت 231256 كیلومتر مربع یكی از آنها می‌باشد و 5/14 درصد مسحت كل كشور را شامل می شود و استان سمنان با وسعت 96000 كیلومتر مربع، نیمی از مساحت این حوزه را در بر می‌گیرد. حدود 45% مساحت استان سمنان (43000 كیلومتر مربع) را مناطق كویری تشكیل می‌دهد. این اراضی بدلیل شرایط خاص زمینی شناسی، وجود سازنده‌های تبخیری و آلاینده حوضچه های نمكی، تبخیر بالا و از همه مهمتر بارش اندك، فاقد منابع قابل استفاده بوده و عملا در تامین آب نقشی ندارد.

شهر سمنان به واسطه واقع شده در حاشیه مركزی ایران و عدم وجود ارتفاعات در بخشهای مختلف آن و از همه مهمتر وجود رشته كوههای البرز در بخش شمالی آن كه به صورت دیوار عظیمی مانع از نفوذ توده های هوائی مرطوب و باران‌زا به این بخش می‌گردند. از آب و هوای گرما و خشك برخوردار میباشد. دمای زیاد و به دنبال آن افزایش تبخیر، بارش اندك، وجود بادهای گرم و خشك و پائین بودن رطوبت نسبی از مشخصات بارز بخش اعظمی از این شهر می‌باشد. منابع آب شهر سمنان عمدتا از جریانات چشمه سارها، ذوب برفها و سیلابها در حوزه‌های آبریز منطقه تامین می‌گردد. این حوزه‌ها عمدتا در مناطق كوهستانی توسعه داشته و به دشتها و نهایتا به كویر محدوده می‌شود.

پیش از 100% كل پتانسیل آبی شهر سمنان را منابع زیرزمینی تشكیل می‌دهد. این میزان آب از طریق چاهها، قنوات و چشمه‌ها از آبخوان آبرفتی و سازنده‌های سقف استحصال می‌شوند.

بررسیها نشان می‌دهد از مجموع میزان تخلیه چاههای مجاز، كمتر از 6% چاههای شهر سمنان برای آب آشامیدنی می باشد و این درحالیست كه همگام با رشد جمعیت، مصرف آب در شهر سمنان چندین برابر شده است.

مصرف سالیانه آب آشامیدنی در شهر سمنان در طی 5 سال گذشته بیش از 3/1 برابر افزایش یافته است حال آنكه در همین دوره، جمعیت 12/1 برابر شده است و در صورت ادامه این روند مشكلات فراوان در تامین آب آشامیدنی مردم ایجاد خواهد شد.

آن بخشی از مطالعاتی كه به چگونگی استفاده از آب آشامیدنی در محدوده شهری معطوف می‌شود. مدیریت تقاضا می‌باشد كه در این پژوهش به بررسی چگونگی مصرف آب در ادرات شهر  سمنان پرداخته ایم.

اهدافی كه در این مطالعات دنبال شده است عبارتند از:

• تعیین عوامل موثر بر مصرف
• شناسایی مشتركین پر مصرف
• تعیین جامعه نمونه (مشتركین انتخاب شده)
• تعیین میزان آب مصرفی مازاد بر الگوی تعیین شده
• تعیین سهم مشتركین نمونه پرمصرف از میزان آب تولیدی
• كنترل و كاهش نرخ رشد مصرف آب شهری
• مقایسه مصرف مورد بررسی و مصرف استاندارد
• پردازش و تحلیل نتایج

روش مطالعه

ابتدا از میان شهرهای استان سمنان، مركز استان انتخاب گردید كه علت آن عدم متناسب رشد مصرف نسبت به رشد جمعیت، افت سطح ایستائی چاههای آب، كاهش نزولات جوی، افزایش بی رویه مصرف، قرار داشتن شهر در حاشیه كویر و وجود گرمای فراوان در فصول بهار و تابستان بوده است.

شهر سمنان با جمعیت حدود 110 هزار نفر به عنوان مركز می‌باشد. منابع آب شهر از یك چشمه و 21 حلقه چاه تامین می‌گردد. چشمه گل رودبار كه از سال 71 وارد شبكه توزیع شهر سمنان شده است. دارای تغییرات كمی فراوانی در طی ده سال گذشته بوده به نحوی كه میزان دبی آن در ابتدای دوره طرح بیش از 400 لیتر در ثانیه و در سال 80 این میزان به حدود 120 لیتر بر ثانیه رسیده است.

این كاهش قابل توجه ناشی از خشكسالی و كاهش نزولات جوی می‌باشد از طرفی با وجود رشد جمعیت، افزایش مصرف آب و شرایط اقلیمی منطقه، بحران آب شهر سمنان را بشدت تهدید می‌نماید. با توجه به موارد یاد شده طرح بهینه سازی و ایجاد الگوی مصرف در قالب پروژه نمونه در شهر سمنان اجرا شده است:

از میان مشتركین شهر سمنان، اشتراك های دولتی و وابسته به آن مورد تحقیق قرار گرفته است، یعنی از مجموع 26000 مشترك شهر سمنان تعداد 56 سازمان و نهاد دولتی و وابسته به آن انتخاب شدند. علت انتخاب مشتركین اداری به قرار زیر می‌باشد:

تعداد كم مشترك

امكان قرائت كنتور در فواصل كوتاه مدت

عدم ایجاد مزاحمت در صورت مراجعات مكرر

پیش بینی مصرف بالای آب در ارگانها بدلیل زیر صورت گرفته است:

الف- فضای سبز

ب- عدم بكار گیری شیرآلات مناسب در سرویس‌های بهداشتی

پ- بالا بودن قطر انشعاب

ت- پرداخت قبوض از محل بودجه دولتی و بی توجهی به هزینه‌های آب بها

ث- امكان سریع تعویض كنتورهای خراب

روش پایش:

پس از انتخاب مشتركین پایلوت (ارگانهای دولتی)،