معامله: داد وستدی كه بین دو طرف انجام می گیرد را معامله می نامند كه بین دو نفر شخص حقیقی است.

سند حسابداری :

 نوشته یا ورقه ای است كه برای ثبت یك یا چند رویداد مالی در دفاتر طبق ضوابط خاصی صادر می شود و نشان دهنده بدهكار یا بستانكار حساب می باشد ، و سند حسابداری یا سند روزنامه نامیده می شود وسیله ای برای ثبت عملیات مالی دردفاترقانونی با توجه به نیاز مؤسسه به طرق مختلفی ستون بندی می شود. نمونه ای ازفرم آن درزیرارائه می شود:

                                       مؤسسه                                            شماره سند:

                              سند حسابداری                                               تاریخ

دارایی ها: كلیه ی منابع اقتصادی یك واحد تجاری یا مؤسسه را دارایی می نامند و برسه نوع است:

1- دارایی جاری، 2- دارایی ثابت، 3- دارایی نامشهود

1. دارایی جاری:

به گونه ای ازدارایی ها گفته می شود كه ظرف مدت 1سال ازتاریخ ترازنامه به پول نقد تبدیل می گردند كه شامل: صندوق/ بانك، بدهكاران، اسناد دریافتنی، موجودی كالا، سرمایه گذاری كوتاه مدت در اوراق بهادار، پیش پرداخت هزینه ها، موجودی ملزومات، تنخواه گردان

1. دارایی های ثابت:

 به آن گونه از دارایی ها گفته می شود كه قابل رؤیت است و عمرآنها بیش از 1 سال است و اغلب آنها به غیراز زمین براثر مرور زمان كاهش قیمت پیدا می كنند، یعنی استهلاك پذیرند. كه شامل: زمین، ساختمان، ماشین آلات، تأسیسات، وسائط نقلیه و ابزاركار

1. دارایی های نامشهود:

به آن گونه از دارایی ها گفته می شود كه قابل رویت نیستند و دارای ارزش برای واحد تجاری باشند اطلاق می گردد كه شامل: سرقفلی، حق الاختراع، حق الامتیازها (برق وگاز وتلفن وآب)، هزینه ی تأسیس قبل از بهره برداری شركت و علائم تجاری

بدهی ها : تعهدات یك واحد تجاری به اشخاص حقیقی و حقوقی را بدهی  نامند و بردو نوع است: 1- بدهی جاری یا كوتاه مدت، 2- بدهی بلند مدت یا ثابت

1. بدهی جاری یا كوتاه مدت:

به آن گونه از بدهی ها اطلاق می شود كه ظرف مدت 1 سال از تاریخ ترازنامه و از محل دارایی های جاری پرداخت می گردند كه شامل: بستانكاران، اسناد پرداختنی به سررسید 1 سال، پیش دریافت های فروش كالا یادرآمد، تسهیلات كوتاه مدت بانكی، قسمت جاری اقساط، تسهیلات بلند مدت بانكی، سود سهام پرداختنی، كلیات پرداختنی و هزینه های معوق یا هزینه های پرداخت نشده.

1.  بدهی های بلند مدت یا ثابت:

به آن گونه ازبدهی ها كه سررسید آنها بیش از 1سال باشد را بدهی بلند مدت یا ثابت گویند كه شامل: تسهیلات بلند مدت بانكی، اسناد پرداختنی به سررسید بیش از 1 سال، اوراق قرضه بلند مدت.

سرمایه: ادعای صاحب مؤسسه به اموال مؤسسه را سرمایه نامند.

هزینه: صرف یا خرج قسمتی از دارایی ها به منظوركسب درآمد را هزینه نامند.

درآمد: بهای كالای فروش رفته و یا بهای خدمات ارائه شده به مشتریان را درآمد نامند.

معادله حسابداری (فرمول ترازنامه) :

                      بدهی= حقوق طلبكاران                                  

                                                          حقوق سرمایه گذاران                اموال = دارایی

                     سرمایه = حقوق سهامداران   

                                              سرمایه + بدهی = حقوق سرمایه گذاران = اموال = دارایی  

                                                                                                                                                                              (                        (تغییرات در سرمایه) C∆ + (تغییرات در بدهی ها)L ∆ = A∆ (تغییرات دردارایی ها)

ترازنامه : ترازنامه یا بیلان صورت حسابی است كه وضع مالی یك واحد تجاری را دریك لحظه ی معین نشان می دهد. بعبارت دیگر: ترازنامه صورتی است كه اطلاعات مربوط به منابع اقتصادی ، تعهدات اقتصادی و علائق صاحبان واحد تجاری نسبت به منابع آن واحد را، دریك تاریخ مشخص از طریق گزارش دارایی ها، بدهی ها و حقوق مالكان تجاری  فراهم می ـ  كند.

شكل و محتوای ترازنامه:

هدف از تنظیم ترازنامه، ارائه صورتی است كه گویای كافی در مورد دارایی ها، بدهی ها وانواع حقوق صاحبان مؤسسه را داشته وكلیه ی واقعیت های با اهمیت و مربوط درباره ی واحد تجاری را بطوركامل افشاء كند وشكل ومحتوای ترازنامه و نحوه ی طبقه بندی اقلام مندرج درآن بایستی به گونه ای باشد كه تمام اطلاعات با اهمیت و مربوط در مورد واحد تجاری را طبق اصول متداول حسابداری به نحوه ی گویا وقابل درك ارائه كند تا قابل استفاده برای گروههای مختلفی باشد كه هر كدام آن را از نقطه نظر خاص خود مورد بررسی قرار می دهند.

تراز نامه به اشكال گوناگونی تهیه و ارائه می شود كه سه شكل مرسوم ومتداول آن :

1) شكل حسابT  ، 2) شكل وضعیت مالی  ، 3) وشكل گزارشی است.

حقوق صاحبان سهام = سرمایه = C

سهام عادی (ممتاز)                                    ×××

اندوخته ها( قانونی،احتیاطی، توسعه وتشكیل)   ××××

صرف سهام                                             ××××

انده ی سود وزیان انباشته                           ××××

جمع حقوق صاحبان سهام                           ××××        

وظیفه ی اصلی حسابداری:

ارائه ی اطلاعات مالی بر گروههای ذینفعی است.

1) درون سازمانی      مدیریت برای برنامه ریزی كوتاه مدت نیاز به اطلاعات مالی دارد.

                            كاركنان

2) برون سازمانی: 1) بانك ها ، 2) طلبكاران ، 3)سهامداران ، 4) دولت ، 5) رقبا

حساب: جدول یا صورتی است كه فعالیت های مالی یك مؤسسه یایك واحد تجاری درآن ثبت می گردد.

حساب به فرم T انگلیسی از 3 قسمت تشكیل شده است :

1) نام حساب                                                                          حساب صندوق 

2) سمت راست حساب (بدهكار)                                               بدهكار         بستانكار     

3)سمت چپ حساب (بستانكار) 

مانده ی یك حساب :

ما به التفاوت جمع ستون بدهكاران ازجمع ستون بستانكاران حساب مانده ی حساب گویند.                                                 *                                                 حساب بستانكاران                                     حساب صندوق

                                                    140          250                                       450       360                

                                                                   110 بس                                  بد 90                                                                                                                      

چهار صورت حسابهای مؤسسه:

1. دارایی ها: كه مانده ی آنها همیشه بدهكار است.  2)‌ بدهی ها وسرمایه كه مانده ی آنها همیشه بستانكاراست. 3) حساب درآمد: همیشه مانده ی آنها بستانكاراست. 4) هزینه ها: كه همیشه مانده ی آنها بدهكاراست.

1) حساب های دائم:

به حسابهایی اطلاق می شود كه از یك دوره ی مالی به دوره مالی بعد انتقال می یابد مانند: دارایی ها، بدهی ها، سرمایه و ذخایر‌، استهلاك، مزایای پایان خدمت كاركنان.

2)حساب های موقت:

به حسابهایی اطلاق می گردد كه در یك دوره ی مالی ایجاد و درهمان دوره ی مالی بایستی به حساب سود و زیان انتقال یابد. مانند: حسابهای درآمدی (فروش كالا)، حسابهای هزینه ای، هزینه ی حقوق،‌ هزینه ی اجاره تلفن و آب و گاز و برق، هزینه  تشكیلاتی، هزینه ی مالی و…..

3) حساب های مخلوط(مختلط) :

به حسابهایی اطلاق می گردد كه یك سر آنها درترازنامه و سردیگرشان در سود و زیان می باشد مانند: حساب پیش پرداخت هزینه ها، پیش دریافت ها،‌ فروش كالا،‌ و موجودی ملزومات.

تراز آزمایشی: فهرستی از مانده ی بدهكارو بستانكار حساب های T (دفتركل) را ترازآزمایشی نامند. و بردونوع است:‌      1-دوستونی، 2- چهارستونی

مراحل مختلف حسابداری:

1) جمع آوری اطلاعات مالی ، 2) تجزیه و تفكیك اطلاعات مالی ازروی مدارك اولیه ، 3) ثبت معاملات در دفتر روزنامه عمومی ، 4) انتقال ثبت های بند3 به دفتركل ، 5) تهیه ترازآزمایشی ،6) تنظیم كاربرگ ، 7) ثبت اقلام اصلاحی دردفتر روزنامه عمومی ونقل آنها به دفتركل ، 8) تهیه صورت های مالی(ترازنامه، صورت سود وزیان، صورت حساب سرمایه) ، 9) بستن حسابهای موقتی ، 10) تهیه ترازنامه آزمایشی اختصاصی.

اصول و مفاهیم حسابداری:

1) تفكیك شخصیت ، 2) دوره ی حسابداری، 3) پولی، 4) تداوم فعالیت ، 5) تطابق هزینه ها با درآمد ،6) بهای تمام شده.

اصول حسابداری:

1) اصل ثبات رویه ، 2) اصل افشاء ، 3)‌ اصل احتیاط و محافظ كاری  ، 4) اصل اهمیّت.

تعریف مفهوم تفكیك شخصیت:

اطلاعاتی كه در حسابداری نگهداری می شود همیشه مربوط به شخصیت مؤسسه بوده و ازحساب شخصی افرادی كه مالك یا اداره كنندگان آن هستند تمیزداده میشود. عموماًثبت اطلاعات حسابداری برموجودیت مؤسسه اثرداردونه برموجودیت صاحبان یا اداره كنندگان آن.

تداوم فعالیت:

طبق این مفهوم فرض می شود كه مؤسسه ی تجاری برای مدت زمان نامحدود دایربوده و به فعالیت خود ادامه می دهد و به عبارت دیگرآن مؤسسه تجاری دارای فعالیت است ثبت دارایی ها به بهای تمام شده و شناسایی پیش پرداخت هزینه ها ازاین مفهوم تبعیت می نماید.

مفهوم بهای تمام شده:

طبق این مفهوم كالا و خدماتی كه تحصیل می شود بایستی قیمت تمام شده ی آنها دردفاترثبت گردند و این قیمت مبنای عملیات مالی آینده قرارخواهد گرفت. ثبت های حسابداری براساس مفهوم بهای تمام شده می باشند و این مفهوم با مفهوم تداوم فعالیت ارتباط دارد.

مفهوم پولی:

 معاملات تجاری برحسب واحد پول ثبت می گردند وپول وسیله ی تبدیل ازكالاو خدمات می باشد.ازپول برای سنجش اندازه گیری كالاو یاخدمات غیرهمگن استفاده می شود.  

مفهوم دوره حسابداری: برای تعیین وضعیت مالی وعملكرد مؤسسه حسابداران عمرفعالیت مؤسسه رابه دوره هایی تقسیم ودرپایان آن دوره ها وضعیت مالی ونتایج فعالیت آن رابه استفاده كنندگان صورت ها وگزارشات مالی ارائه می نمایند. باید توجه داشت كه دوره ی مالی می تواند یك ماه ،‌دو، شش ماه و یا بیشتر باشد متداول ترین دوره ی مالی 1سال است كه سال مالی می نامند كه از اول فروردین شروع و تاپایان اسفند خاتمه می یابد و سال مالی عموماً دریكی ازبندهای اساس نامه شركت آورده می شود كه ممكن است از اول فروردین تاپایان آن سال نبوده و از مهریك سال به مهرسال بعد باشد.

تطابق هزینه با درآمد:

هدف هرمؤسسه ای كسب سود بوده و هزینه هایی كه بادرآمدشان تطابق دارند، سود به وسیله ی تطابق هزینه در مقابل درآمد اندازه گیری می شوند به موجب این مفهوم هنگامی كه یك رویداد مالی موجب درآمد دریك دوره ی مالی می شود تأثیرآن رویداد برهزینه ی همان دوره خواهد بود.

اصول حسابداری :

اصل افشاء :

افشاء كلیه ی اطلاعات با اهمیت یكی ازمهمترین اصل حسابداری است طبق این اصل كلیه ی حقایق بااهمیت ومرتبط با وضعیت مالی درگزارشات مالی به طوركامل افشاء واین امرموجب تفسیردرست استفاده كنندگان ازاطلاعات مالی می گردد. این اصل علاوه براطلاعات كمی شامل اطلاعات كیفی می گردد.

اصل ثبات رویه :

طبق این اصل رویه ها ی حسابداری بكارگرفته شده دریك دوره ی مالی بایستی برای دوره های مالی مختلف قابل اعمال باشند چنانچه روش های حسابداری بطورمداوم تغییریابد تجزیه و تحلیل و مقایسه اقلام دوره های مختلف مالی بی اندازه مشكل خواهدگشت.

اصل محافظه كاری:

اصل احتیاط این است كه باید كوشش لازم به عمل آید تا درآمد مؤسسات پیش ازآنكه واقعیت دارد درحساب ها منظورنشود این اصل حسابدار بایستی دارایی ها ودرآمدها را به كنترل ارزش و بدهی ها و هزینه ها را به بیشترین ارزش گزارش نماید. طرفداران اصل احتیاط معتقدند كه برای حفظ قدرت مالی مؤسسات اجرای این ضروری است خاصه ی این اغلب گردانندگان چرخه های اقتصادی مدیران مؤسسات به هنگام قضاوت درباره ی مسائل مالی اغلب خوشبین هستند و این خوش بینی  اگرازحد معمول تجاوزكند برای ادامه ی مؤسسات زیان بخش است.