بررسی متابولیسم داروی نوسكاپن در سلولهای مجزای كبد موش

-1- اوپیوییدها

1-1-1- تاریخچه

كلمه اوپیویید برای همه مشتقات طبیعی و نیمه صناعی آلكالوییدی تریاك، داروهای مشابه صناعی و شبه اوپیوییدی كه فعالیت آنها با آنتاگونیست اوپیوییدی، نالوكسان مهار می شود و همچنین چندین پپتید درون زاد كه با چندین زیر گونه از گیرنده های اوپیویید تعامل می كنند، استفاده می شود.

این مواد سالهاست به عنوان ضددرد، نشاط آور و ضد اسهال كاربرد دارند. اوپیوییدها از تریاك استخراج می شوند. تریاك ترشحات خشك شده كپسول نارس گیاه خشخاش با نام علمی Papaver somniferum است و آلكالوییدهای زیادی دارد كه مسئول اثرات فارماكولوژیك آن هستند. مورفین یكی از آنها است. شواهدی در دست است كه از حدود 6000 سال قبل در مصر باستان، یونان و روم قدیم از گیاه خشخاش استفاده شده است. این گیاه دارای دو محصول اصلی است، دانه های خشخاش كه بدون مورفین و دارای روغن قابل مصرف اندو دیگری تریاك كه دارای شهرت خطرناك و رعب آور است. دانه های خشخاش بعد از رسیدن دارای هیچ ماده خطرناكی نیستند و قابل خوردن یا مصارف دیگر هستند (1و2).

در سال 1803 داروشناس آلمانی سرتورنور (Serturner) با جدا ساختن یك ماده قلیایی فعال خالص از تریاك، فارماكولوژی مدرن این داروها را پایه گذاری نمود. در تاریخ داروسازی، این اولین باری بود كه از یك ماده طبیعی مشتقی با قدرت اثر استاندارد جدا می شد. سرتورنور با الهام از نام الهه رویاهای یونانی Morpheus نام مورفین را به این تركیب جدید داد. استخراج صنعتی مورفین برای اولین بار در سال 1928 با دستگاههایی كه توسط فردی به نام جانوس كابایJanos kabay تكامل یافته بود، عمل شد (2و3).

1-1-2- آلكالوییدهای تریاك

بیش از 40 آلكالویید مختلف از تریاك و عصاره آن به دست آمده است. بعضی از این آلكالوییدها تركیبات تغییر یافته آلكالوییدهای اصلی كه به طور طبیعی در گیاه موجودند، می باشد. آلكالوییدهای اصلی تریاك دو دسته اند:

الف) فنانترن ها: مورفین (%21-%4)، كدئین (%5/2-%8/0)، تبائین (%2-%5/0)

ب) بنزیل ایزوكینولین ها: نوسكاپین (%8-%4)، پاپاورین (%5/2-%5/0)، نارسئین (%2-%1/0) (شکل 1-1).

تریاك همچنین محتوی 3 تا 5 درصد اسیدمكونیك است كه به حال آزاد یا تركیب با مورفین، كدئین یا سایر آلكالوییدها دیده می شود. اسیدمكونیك به صورت منشور كریستالیزه شده در آب و الكل محلول است و با كلرور فریك تولید رنگ قرمز می كند. این رنگ در اثر افزودن اسید كلریدریك تغییر نمی كند. از آنجا كه اسیدمكونیك فقط در تریاك وجود دارد، می توان از این آزمایش جهت تجسس تریاك استفاده نمود (2).