تأثیر جنگ آمریكا و عراق بر آیندة اوپك
در قرن 21 توان مهار منابع انرژی یا خطوط انتقال آن تضمین ورود ثروت است و بدون تضمین جریان انرژی، امنیت ملی كشورها تهدید خواهد شد این موضوع تا آن حد مورد توجه قرار گرفته كه اصطلاح «بازی بزرگ جدید» برای آن انتخاب شده است در این بازی بزرگ هدف اصلی هر بازیگر مهار منابع یا راههای انتقال انرژی است برای اردوگاه غرب و در رأس آن آمریكا كه تامین انرژی كش |
دسته بندی | علوم اجتماعی |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 275 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 239 |
بحران خاورمیانه و تحولات درونی كشورهای منطقه در جهتی نیست كه غرب را به تامین انرژی خود امیدوار سازد. بنابراین موقعیت مناسبی در اختیار اوپك و بویژه كشورهای تولید كننده نفت در خلیج فارس و خاورمیانه قرار گرفته است تا بتوانند با اتخاذ یك راهبرد مشترك و با راهكارهای دیپلماتیك منافع خود را تضمین كنند. در غیر این صورت آمریكا و كشورهای غربی با روشهای گذشته خود كه ریشه در استعمار دارد در پی تضمین منافع خود خواهند بود كه عراق نمونه آن است؛ هر چند آینده عراق معلوم نیست تا چه حد به سود آمریكا و غرب تمام میشود یا به تقویت اوپك در جایگاه نظام جهانی. به همین جهت، پیامدهای، جنگ آمریكا و عراق و تأثیر آن برآینده اوپك، در این بررسی مورد تاكید قرار گرفته است تا زاویای از این مساله روشن شود.
فصل اول
طراحی پژوهش
1-1- طرح مسأله:
عراق به سبب در اختیار داشتن 112 میلیارد شبكه ذخیره نفت خام، به عنوان دومین كشور جهان از لحاظ ذخایر نفتی[1]میتواند نقش تعیین كنندهای را در آینده اوپك و معادلات نفتی جهان داشته باشد و همین مسأله، بهانه ایالات متحده پس از تصرف عراق بود و با طراح اینكه سهمیه در نظر گرفته شده برای عراق در اوپك (2 درصد نفت جهان)[2] به هیچ وجه برازنده عراق نیست، بذر جدایی و تفرقه را در بین عراق با سایر اعضای اوپك بیفكند. تا حدی كه بوش و چنی تصور میكردند كه ذخایر نفتی عراق در كمترین مدت ممكن میتواند بازارهای جهان را اشباع كند و قیمت نفت خام را به شبكهای 15 دلار برساند.[3]
اگر تولید كنندگان نفت بازار را اشباع كنند قیمتها سقوط وحشتناكی خواهد داشت و اوپك تحت فشار قرار خواهد گرفت. این امر باعث عدم ثبات در كشورهایی كه اتكاء بودجه آنها به درآمدهای نفتی است، خواهد شد و عدم ثبات اقتصادی بر بیثباتی سیاسی فراگیر در منطقه خاورمیانه افزوده میگردد. كارشناسان معتقدند هدف نهایی آمریكا دستیابی به منابع عظیم نفتی جهان به منشور كنترل مناقشات آینده و تسلط بر كانونهای احتمالی قدرت در آینده (اروپا و چین، روسیه) است. در این میان آژانس بینالمللی انرژی كه در آغاز عملاً برای مقابله با اوپك تشكیل شده بود، سعی میكند چنین بر همگان به باوراند كه جایگزینهایی برای قدرت اوپك هم میتوان یافت. مقامات آژانس مذكور شایع میكنند كه مناطق نفت خیزی در خارج از اوپك وجود دارند كه میتوانند بر سلطه چندین دهه آن در بازار خاتمه دهند.
از طرف دیگر بحث حضور یا خروج عراق از اوپك مسألهای است كه میتواند بر سرنوشت اوپك اثر بگذارد. از اینرو به بررسی این مسأله خواهیم پرداخت كه آیا عراق به عنوان یكی از بنیانگذاران اوپك پس از حمله آمریكا به عراق (مارس 2003)، بر اتحاد و همگرایی با اوپك وفادار خواهد ماند و یا اینكه به عنوان متحد آمریكا و انگلیس مسیری خلاف اوپك را میپیماید و با ایجاد اختلاف بین اعضاء درباره نظام سهمیه بندی، افزایش تولیدات نفت بدون توجه به نظام سهمیه فروش ذخایر نفتی به شركتهای نفتی آمریكایی – اروپایی به تجزیه و تضعیف اوپك میانجامد. حال با توجه به اینكه اوپك در جهت تحولات ناشی از جنگ عراق – آمریكا قرار خواهد داشت و پیامدهای جنگ متوجه این سازمان خواهد بود بررسی این پیامدها كه قطعاً بر سیاستگذاریهای نفتی خاورمیانه ای و اوپك تأثیرگذار است، حائز اهمیت است. حال با توجه به این امر سرنوشت اوپك چگونه خواهد بود.
2-1- سئوال اصلی:
جنگ آمریكا علیه عراق در مارس 2003 چه پیامدهای سیاسی ـ اقتصادی بر آینده اوپك بر جای خواهد گذاشت.
سئوالات فرعی:
- اهداف و ساختار اوپك چیست؟
- رابطه آمریكا و عراق پس از تشكیل اوپك چگونه بوده است؟
- دلایل حمله آمریكا به عراق چه بود؟
- آیاعراق به تنهایی میتواند جایگزین مناسبی برای تأمین نیازهای نفتی آمریكا باشد.
3-1- فرضیه اصلی:
جنگ آمریكا علیه عراق باعث تسلط آمریكا بر منابع نفتی عراق شده و بازتاب آن باعث تشدید اختلافات بین اعضای اوپك و در نتیجه تضعیف اوپك خواهد شد.
فرضیههای جانشین:
- جنگ آمریكا علیه عراق باعث اتحاد بیشتر اعضای اوپك خواهد شد و اوپك نه تنها تضعیف نخواهد شد بلكه تقویت نیز میشود.
- جنگ آمریكا علیه عراق تأثیری بر روند فعلی اوپك برجای نخواهد گذاشت و این امر بیشتر بدنبال نظم نوین جهانی با تأكید بر امنیت انرژی است.
4-1- متغیرهای دخیل:
1- قیمت تولید و مصرف نفت جهان
2- ذخایر و تولید نفت اوپك
3- تولید، مصرف و ذخایر نفتی كشور عراق
4- بحرانهای مؤثر بر قیمت نفت
5- جنگ آمریكا علیه عراق
6- آینده اوپك
5-1- تعریف عملیاتی مفاهیم:
حادثه یازدهم سپتامبر: در تاریخ یازده سپتامبر 2001 چهار هواپیمای ربوده شده بوسیله افراد ناشناس با ساختمانهای پنتاگون در واشنگتن و مركز تجارت جهانی در نیویورك اصابت كردند و بخش اعظم آن را تخریب كردند كه آمریكا عاملان این حمله تروریستی اسامه بن لادن و شبكه تروریستی القاعده نسبت داد بدین ترتیب مبارزه خود را علیه تروریسم آغاز كرد.
6-1- پیشینه تحقیق:
مروری بر تحقیقات و مطالعات پیشین، به شناخت دقیقتر ابعاد مسأله تحقیق كمك مینماید و از این رو میتوان دیدگاهها و یافتههایی كه در زمینه تحقیق وجود دارد، شناسائی نمائیم و بر این اساس به دنبال گردآوری اطلاعات و تولید یافتههای نوینی باشیم كه تاكنون در مورد آنها كاری صورت نگرفته و اطلاعاتی درباره آن وجود ندارد.
با این مقدمه لیست منابع موجود در زمینه پیامدهای جنگ آمریكا علیه عراق (2003) و تأثیر آن برآینده اوپك را میتوان در 5 گروه طبقهبندی كرد:
1- تحقیقات و بررسیهای آكادمیك اعم از بحثهای نظری و كاربردی.
2- پایان نامههای تحصیلی
3- كتب: هیچ كاری منطبق با عنوان تحقیق انجام نشده است.
4- مقالات:
از آنجایی كه در ارتباط با موضوع مورد بررسی مقالات متعددی در نشریات تخصصی و روزنامههای سراسری منتشر گردیده است كه بیشتر از رویكرد سیاسی، نظامی و اقتصادی به مسأله پرداختهاند كه اهم آن در متن تحقیق مورد استناد قرار گرفته است در اینجا فقط به تعدادی از مهمترین مقالات در این زمینه اشاره میشود:
نخستین مقاله «دستیابی به نفت جهان یا مهار چین» نوشته مایكل كلر مندرج در همشهری دیپلماتیك صفحات 14 و 15 نیمه اول مرداد 83 میباشد. در این مقاله نویسنده بیشتر به اهمیت عامل انرژی در رقابت آمریكا با چین میپردازد و اشاره میكند بر اساس گزارش دیك چنی، میزان تولید داخلی نفت از حدود 5/8 میلیون شبكه در روز در سال 2002 به 7 میلیون شبكه در روز در سال 2020 كاهش مییابد و در همین حال میزان مصرف از 5/19 میلیون شبكه در روز به 5/25 میلیون شبكه در روز افزایش خواهد یافت و به همین جهت توجه به خلیج فارس، امنیت انرژی و كسب هواداران جدید در منطقه از جمله سیاستهای انرژی و نظامی آمریكا در دو دهه اول قرن بیست و یكم خواهد بود