تاریخچه مختصر مسجد جامع بروجرد

شهرستان بروجرد كه در سی وسه درجه و پنجاه دقیقه عرض و چهل و هشت درجه و سی و شش دقیقه طول جغرافیایی قرار گرفته و از سطح دریا هزار و ششصد و هفتاد پنج متر ارتفاع دارد. از شمال محدود است به ملایر، از جنوب به لرستان و بختیاری، از غرب به الشتر و چغلوندی و از شرق به سربند و اراك و در گذشتة بخشی از عراق عجم بشمار می‌آمده.

طبق نوشته متون تاریخی، بروجرد دارای دو جامع عتیق و حدیث بوده و بعلت فرهنگ خاص گذشته كه مذهب از عوامل مهم و تعیین كننده بیشتر روابط اجتماعی بوده، كه وجود خاص گذشته كه مذهب از عوامل مهم و تعیین كننده بیشتر روابط اجتماعی بوده، كه وجود مسجد جامع در هر محلی، بعلت اقامه نماز خصوصاً از روستاهای اطراف جهت تهیه مایحتاج روزمره خود یك نوع مبادلات تجاری در كنار مساجد بوجود آمده كه نهایتاً باعث شكل گیری مراكز اقتصادی در این محلها را نموده و بمرور زمان به آن افزوده شده و بافت معماری با مركزیت مساجد جامع شكل گرفته و این مراكز اغلب شروع و تداوم و تكامل و شكل‌گیری مراكز اقتصادی در این محلها را نموده و بمرور زمان به آن افزوده شده و بافت معماری با مركزیت مساجد جامع شكل گرفته و این مراكز اغلب شروع و تداوم و تكامل و شكل گیری شهرهای قدیمی، می‌باشند كه در فراز و نشیب‌های زمان دستخوش تغییراتی شده و یا در زمانهای خاص به دلایل مختلف، محل قدیمی‌تر مطرود و محل جدیدی بجای آن ساخته شده است.

در مورد اینكه بنای اولیه مسجد در چه زمانی و توسط چه كسی بنیان گذاشته شده اطلاع دقیق و مستندی در دست نیست ولی قدر مسلم اینكه قبل از احداث مسجد در این محل، باستناد یافته‌های باستانشناسی در سال 1363، مشخص شده مسجد بر روی زمین بكر پایه‌گذاری نشده و قبل از احداث، در این محل زندگی می‌شده كه بعلت محدودیت ترانشه‌ها، با بقایای معماری برخورد نشد ولی لایه‌های تمدنی، كاملاً روشن و مشخص بوده، بنابراین مسجد جامع در یكی از قدیمی ترین مناطق بروجرد واقع است. در آن روزگار مردی امیر و ادیب بنام حموله بن علی البروجردی در شهر خود حكمران و وزارت آل عجل را نیز گردن نهاده بود، ابودلف را به شهر خود دعوت و برای ساختن مسجد جامع اندیشید و بهمراه هم كنار آتشكده ویران آن شهر رفته تا صلاحیت آن را از نزدیك بنگرند، ابودلف پس از دیدن اظهار داشت هذا مسجد العتیق … »