برخورد یا گفتگوی تمدنها

جهان سوم كه از تضاد شرق و غرب در دوران جنگ سرد ، از موقعیت تقریباً مناسبی برخوردار بود ؛ پس از این برهه با بی مهری های هر دو بلوك روبه رو شد . دوران سردرگمی چند ساله آنها با توجه به تضاد منافع ایشان ، تمایلات و ایدئولوژیهای متفاوت واختلاف نظر نیست به آینده خود ،طبیعی به نظر می رسید .

 درحقیقت ، دستور كا رگروه 77 وغیر متعهدها باید تغییر می كرد نهضت غیر متعهدها با افت وخیز حركتها و با دامنه تقریباًمتضاد موضع گیری  اعضاء وظیفه ایجاد خطی بین شرق و غرب و حفظ كشورهای جهان سوم بین دو ابر قدرت را بر عهده داشت . پس از سقوط نظام دو قطبی و خلع سلاح شدن ایدئولوژی كمونیسم تمایلات متفاوت و بعضاً‌متضاد و حتی مبهمی بر حركت كشورهای جهان سوم ، حاكم شد .

 آمریكه كه در دوران جنگ سرد از حمایت اروپا و ژاپن بهره مند بود ، خود را در شرایط جدیدی حس می كرد اروپای متحد آلمان قدرتمند ژاپن ، به عنوان غول اقتصادی ، جهت حركت های خود از آمریكا را تغییر دادند و در راستای تقویت «منابع ملی » خویش، نقش جدید در نظام بین الملل را مدعی شدند جهان شاهد اهمیت اقتصاد، پس از یك دوره اهمیت جنگ افزارهای نظامی و نیز مسائل سیاسی بود . اینك ببرهاهی آسیا و چین در صحنه قدرت اقتصادی و نهایتاً‌قدرت سیاسی وارد خواهند شد ، هر چند در چند سال اخیر شاهد بحرانهایی در این مناطق بوده ایم .

 در چنین شرایطی حساسی می توان از خود سئوال كرد كه آیا شكست كمونیسم به دلیل پیروزی لیبرالیسم و كاپیتالیسم بود ؟ آیا پس از سقوط یكی از دو قطب نظام دو قطبی با نظام تك قطبی روبه رو خواهیم بود یا اینكه نظامی چند قطبی و ... خواهیم داشت ؟آیا ایده افول نسبی قدرت آمریكا در كوتاه یا دراز مدت از صحت استحكام معتنابهی برخوردار است ؟ سهم جهان سوم – مخصوصاً‌ كشورهای اسلامی – درنظام نوین ادعا شده چه خواهد بود ؟‌ ایران اسلامی ، چه موضعی در مقابل نظام نوین جهانی باید اتخاذ كند ؟‌نظریه  برخورد تمدنها به واقع نزدیكتر است یا نظریه گفتگوی تمدنها ؟

 تغییر نقطه ثقل تأثیر عوامل در روابط بین الملل از حالت سیاسی – جغرافیایی به اقتصادی – جغرافیایی ، ضرورت ایجاد و تثبیت نظامی جدید در روابط بین الملل و قبول پایان جنگ سرد و نظام دو قطبی می باشد وقتی در رد «‌نظام نوین جهانی » از افول نسبی قدرت آمریكا ، یا مطرح شدن قدرتهای جدیدی ، مثل اروپای متحد و ژاپن سخن می گوییم تأثیر بیشتر را برای عوامل اقتصادی قائل هستیم ؛ در حالی كه «‌نظریه برخورد تمدنها » بر تأثیر بیشتر عوامل فرهنگی تأكید دارد مسأله حاضر از بحث زیر بنا و روبنا متفاوت است .