مترو تهران و مراحل ساخت آن1

و از آنجایی كه اسناد و نقشه ها و مطالعات فرانسوی ها ملاك ساخت قرار گرفت بنابراین ساختار و پیكره ی ایستگاه ها و تونل های و كم و بیش كلیه ی ساخت و سازهای در رابطه با مترو بر اساس شیوه های پیشنهادی فرانسویان صورت پذیرفت.

خطوط مترو چه تعداد و هر كدام در چه مرحله ای كاری است؟

مهندس حیدریان: پیش بینی خطوط مترو برای 9 خط است. در حال حاضر 4 خط مورب مترو است كه نزدیك به 80% دو خط آن به بهره برداری رسیده و مابقی در حال ساخت می باشد.

خط یك مترو از مرقد امام (ره) تا میر داماد در حال بهره برداری است و ادامه ی آن تا تجریش در دست ساخت و اجرا می باشد.

خط دو از میدان صادقیه تا میدان بهارستان به بهره برداری رسیده و مابقی در حال ساخت تا خیابان رسالت چهار راه در دشت می باشد كه امیدواریم تا پایان سال آینده به بهره برداری برسد. از چهار راه در دشت تا سرخه حصار نیز در دست طراحی مسیر و ایستگاه های مربوطه می باشد.

خط سه كه خطی است شمال شرقی به جنوب غربی شهر تهران از لویزان آغاز و با گذار از خیابان استاد حسن بنا و خیابان شهید بهشتی و خیابان ولی عصر تا میدان راه آهن و در ادامه به سمت اسلام شهر كشیده می شود كه مسیر شمالی از لویزان تا تقاطع رسالت و استاد حسن بنا آن در حال حاضر در دست مطالعه و طراحی مهندسین مشاور طرف قرارداد مترو می باشد. بخش میانی از چهار راه استاد حسن بنا و رسالت تا میدان راه آهن طراحی و مطالعات مسیر و ایستگاه ها آماده است و در بخش جنوبی از میدان راه آهن به سمت اسلام شهر نیز مشاورین در حال انجام مطالعات آن می باشند.

خط 4 كه سمت و سوی شرقی غربی دارد نیز از شهرك اكباتان آغاز می شود و با گذار از خیابان انقلاب وارد خیابان پیروزی می شود و انتهای آن به منطقه افسریه و اسب دوانی شرق تهران ختم می شود. این چهار خط مصوب هستند و همان گونه كه گفتیم خط یك و دو بخش معظم آن در حال بهره برداری و بخش دیگر در حال ساخت می باشد. اما خطوط سه و چهار به مناقصه ی بین المللی گذاشته شده و با گزینش شركت های برنده، كار مطالعه و طراحی آنها نیز آغاز شده است.

لازم به ذكر است كه خط پنج مترو كه تهران را به كرج وصل می كند مسیری روی زمینی است و به لحاظ برق گیری كاملاً با داخل شهر متفاوت می باشد در داخل شهر خطوط مترو از طریق ریل سوم كه در كنار ریل های آهن قرار دارند تغذیه می گردند ولی در خط 5 تغذیه برق بالاسری و از كابلهای بالای مسیر قطار برق مورد نیاز را كسب می نماید و نیز با توجه به جمعیت روز افزون شهر كرج و مسیر مابین طول ایستگاه ها و به پیروی از آن قطارها به 300 متر افزایش یافته و برای سهولت بیشتر جابه جایی، قطارها نیز دو طبقه در نظر گرفته شدند. در حال حاضر خط پنج از ایستگاه صادقیه تا ایستگاه مهرشهر در دست بهره برداری است و بزودی نیز ایستگاه پارك جنگلی به بهره برداری خواهد رسید.

با توجه به استقبال بیش از اندازه ی شهروندان تهرانی و برای جلوگیری از ازدحام بیش از اندازه ی جمعیت امیدواریم هر چه زودتر خطوط شش و هفت و هشت و نه نیز به گونه یی جدی در دست مطالعه و اجرا قرار گیرند تا در آینده یی نه چندان دور شهروندان بتوانند با آرامش بیشتری در سطح شهری در زیر شهر تهران جابه جا شوند.

چه بخش هایی از كار احداث مترو را شركت های خصوصی و چه بخش هایی از آن را خود مترو انجام می دهد؟

مهندس حیدریان: از سال 65 كه دوباره مترو آغاز به كار كرد قسمت عمده كار طراحی و محاسبات ساختمان ها و مطالعات مربوط به تجهیزات و تاسیسات را دفتر فنی متشكل از بخش های ساختمانی و تجهیزاتی انجام می داد و هم زمان گروه های اجرایی شركت مترو به صورت تنگاتنگ كارهای ساختمانی را پیش می بردند كه البته با توجه به اینكه كار مطالعه و طراحی زمان قابل ملاحظه ای را می طلبید و گروه های قدر اجرایی مترو نیز سرعت خوبی برای اجراء داشتند در سال های 68 و 69 از تعدادی مهندسین مشاور معیار و یا سازه برای كمك به دفتر فنی و انجام بخش های بازبینی و تهیه نقشه های اجرایی معماری صفت كاری سازه ها در نظر گرفته شد كه این گروه ها همراه با دفتر فنی مترو و بخش قابل توجهی از نقشه های اجرایی را تهیه و آماه ساخت نمودند و مابقی كار ایستگاه ها و تونلها و ساختمانهای كناری مترو نیز توسط دفتر فنی صورت گرفته و بخش اجرایی تمام تونلها؛ ایستگاه ها و كلیه ساختمان های دیگر مربوط به مترو را كه امروز به بهره برداری رسیده است را با همهم مشكلات مالی آن زمان و لقمه لقمه پول دادن ها كه باعث طولانی شدن كار شده بود تا سال 75-76 به صورت امانی به پایان رساند و آماده نازك كاری نموده بودند از سال 76 هم نازك كاری و دكوراسیون ( آرایه بندی) داخلی ایستگاه ها به مهندسین مشاور یعنی بخش خصوصی واگذار گردید و بدین سان كار دفتر فنی مترو بیشتر كنترل كارها شد و ناگزیر بود مشاوران را در زمینه انتخاب مشخصات یاری كند و با راهنمایی آنها كیفیت كار طراحی ایستگاه ها را هر چه بیشتر پسندیده تر و جذب تر نماید. در خطوط 3 و 4 نیز از مدیریت طرح بهره گرفتیم. سازمان مدیریت و برنامه ریزی كشور در سالهای اخیر نوعی قرار داد برای اداراتی كه فاقد دفتر فنی و متخصصان كار بودند و یا می خواستند دفتر فنی خود را كوچك و یا تعدیل نمایند تا از بخش خصوصی استفاده نمایند تهیه نمود كه از آن طریق این نوع ادارات مشاورینی را به عنوان دفتر فنی خود انتخاب می نماید و نام این گونه قرارداد را مدیریت طرح یا عامل چهارم می گویند.

نحوه انتخاب مسیرها و اینكه بهتر است كه مترو در زیر زمین اجرا شود به چه ترتیب است؟

مهندس حیدریان: این نكته را باید در نظر داشته باشیم كه ایجاد مترو یعنی اضافه كردن یك راه جدید به شهر. اگر مترو را به روی زمین بیاوریم بدین معناست كه یك بخش از وضع موجود را اشغال كرده و به مترو اختصاص داده ایم.

اما در زیر زمین راه جدیدی ایجاد می شود و یك راه به راه های شهر افزوده می گردد. البته اگر در محل هایی بتوان آنها را با فضای باز و نور طبیعی آرایش نمود هم معماری زیبا و دلنشین پیدا می كند و هم برای تصفیه ی هوا، برق و انرژی كمتر مصرف خواهیم كرد و بدین سان عمل بهینه سازی صورت می گیرد.

چه مشكلاتی در هنگام اجرای مترو بیشتر داشتند؟

مهندس حیدریان: عمده ترین مشكل ناهماهنگی است كه بین ارگانهای شهری وجود دارد كه انطباق كارهای زیر زمینی را با آنچه در روی زمین قرار است انجام شود را مشكل می نماید و متأسفانه عدم شناخت از مترو باعث ایجاد یك سری از برخوردهای منفی در رده های كارشناسی سازمان ها می نماید و ما را در همه اوقات كمك نمی نمایند. یكی دیگر از مشكلات بزرگ رفع موانع تاسیسات شهری و استملاكات مترو می باشد و مسئله مهم دیگر هدایت آبهای نفوذی است كه البته برای رفع مشكل اول به نظر بهتر است كه دانشجویان رشته های مربوط به ساختمان در حال تحصیل حتماً با مترو آشنا شوند و تجربیات بیست ساله این سیستم كه با صرف هزینه گرانی بدست آمده را به صورت آكادمیك در اختیار دانشجویان و مهندسان آینده قرار گیرد و تا در شرایطی كه هر كدام در آینده در سازمان ها و ادارات خود قرار می گیرند با آن آشنایی داشته باشند و داشتن این اطلاعات هر چند كم مشكلات ما را خیلی كمتر می كند. و مهندسان سازمان های دیگر نیز حداقل شناختی نسبت به این كار داشته و درك صحیحی از اجرای مترو خواهند داشت. نتیجتاً در جایی اگر خیابانی بسته می شود یا تعرضی به ملكی صورت گرفت و یا در پاركی بنا به شرایط پروژه قسمتی از آن دست می خورد یا باید لوله آبی جابجا گردد؛ كابل برقی مشكل پیدا می كند از دید همه مهندسان مورد قابل درك می باشد و بی جهت با این پروژه ضدیت نمی نمایند.