ارزشیابی آزمون تعیین سطح مهارتهای شنوایی كودكان 3 و 4 ساله دچار آسیب شنوایی زبان شهر تهران1

بیان مسئله

آسیب شنوایی در كودكان منجر به عوارض سوء متعددی می‌گردد كه از جمله این عوارض مشكلاتی در كسب مهارت‌های شنوایی (یعنی كشف صدا، تمایز اصوات، شناسایی اصوات، درك گفتار و ...)، مشكلاتی در رشد طبیعی زبان، مشكلات عدیده گفتاری و غیره می باشند. برای غلبه بر این عوارض سوء، پس از آن كه كودك مناسب‌ترین وسیله كمك شنوایی را دریافت نمود، باید آموزش‌های ویژه در حیطه‌های گوناگون توانبخشی شنوایی مثل، تربیت شنوایی، زبان‌آموزی، تولید و اصلاح گفتار، مشاوره و غیره به فراخور نیاز كودك ارائه شود. ترتیب شنوایی، نوعی آموزش ویژه برای ایجاد و یا بهبود مهارت‌های شنوایی است. اما چگونه می‌توان فهمید كه سطح مهارت‌های شنوایی كودك چقدر است و او به كدامیك از آموزش‌ها در حیطه تربیت شنوایی نیاز دارد؟ این اولین سؤا لی است كه شنوایی‌شناسان در حیطه توانبخشی شنوایی با آن روبرو هستند. روش درست این است كه ابتدا آزمون‌های شنوایی مختلف روی كودك انجام شود، سپس پاسخ‌های وی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. بدین‌گونه كه باید آنچه را كه به كودك گفته شده (محرك) و از وی انتظار می‌رود را با نوع پاسخی كه می‌دهد، مقایسه نمود (اربر[1]، 1982). مربیان كودكان ناشنوا، مایلند هر یك از شاگردان خود را با روش و وسیله یكسان ارزیابی نموده و با توجه به نتیجه ارزیابی توانایی‌های شنوایی شاگردان، آن‌ها را برای قرارگیری در برنامه‌های آموزشی تربیت شنوایی، طبقه‌بندی نمایند.

نربون وشو در سال 1989 چند دلیل برای اهمیت انجام ارزیابی‌های توانایی بازشناسی شنیداری ذكر نمودند:

الف) ضمانت اجرایی برای آغاز تربیت شنوایی است.

ب) پس از یك دوره درمان، صرف‌نظر از نوع روشی كه در درك گفتار فراهم شده باشد، با اندازه گیریهای مجدد، مقدار پیشرفت درك گفتار در مقایسه با نتایج آزمون قبلی تعیین می گردد.

ج ) ناتواناییهای خاصی كه منجر به مشكل درك گفتار شده، شناسایی می گردد تا متعاقباً در برنامه ترتیب شنوایی لحاظ شوند.

از دیگر دلایل ارزیابی مهارتهای شنیداری می توان به موارد زیر اشاره كرد:

 1- استفاده از این آزمون‌ها به عنوان راهنمایی برای طراحی برنامه درمانی.

2- اطلاعاتی در زمینه انتخاب یا تغییر روش‌های آموزشی مختلف فراهم می‌نماید.

3- تمرینات مناسب گفتاری و شنیداری توسط درمانگران انتخاب می‌شود.

باید اذعان داشت كه آزمون‌های شنوایی و گفتاری استاندارد شده موجود قادر به تخمین دقیق سطح مهارت‌های شنوایی كودكان دچار آسیب شنوایی نیستند. زیرا اولاً برای كودكان شنوا استاندارد شده‌اند و از آنجا كه مشكل درك گفتار، بیشتر در آسیب شنوایی است. بنابراین میزان درك گفتار دو كودك شنوا و ناشنوای هم‌سن بسیار از هم فاصله دارد. ثانیاً در آن دسته از آزمون‌هایی كه پاسخ كودك شفاهی است، به دلیل وجود مشكلات گفتاری، برای كودكان دچار آسیب شنوایی قابلیت اجرا ندارد. بنابراین برای تعیین سطح مهارت‌های شنوایی كودكان دچار آسیب شنوایی به آزمونی معتبر و پایا نیاز داریم.

در سال 1375، یك نوع آزمون تعیین سطح مهارت‌های شنوایی به نام آزمون مدرس برای كودكان كم‌شنوای 6 تا 7 ساله فارسی‌زبان استاندارد شد (احمدی، 1375) و در سال 1382 آزمون سطح‌بندی دیگری بر مبنای آزمون اپت/های[2](آلن[3] و سرواتكا[4]، 1994) برای افراد مبتلا به كم‌شنوایی ملایم تا عمیق ردة سنی 5 تا 20 سال ساخته و ارزشیابی شد (مظاهر یزدی، 1382). بعلاوه در چند سال اخیر بر اهمیت تشخیص سریع آسیب‌شنوایی برای ارائه هر چه سریعتر خدمات توانبخشی تأكید می شود. یاشیناگا - ایتانو[5] و همكارانش (1998) مطالعه ای را در دو گروه از كودكان دچار آسیب شنوائی انجام دادند كه در یك گروه تشخیص كم شنوایی قبل از 6 ماهگی بوده و در گروه دیگر بعد از 6 ماهگی . هر یك از كودكان ظرف دوماه مداخلات توانبخشی و درمانی را دریافت كردند. این مطالعه نشان داد، كودكانی كه بین سنین تولد تا 6 ماهگی تشخیص داده شدند، دارای مهارت‌های بسیار بالاتر در عملكردهای دركی - دریافتی، شخصی -اجتماعی، رشدی، رفتارهای ارتباطی و زبان بیانی بودند.