خسارات نوین ناشی از زلزله

در اثر توسعه اقتصادی سالیان گذشته، خصوصاً 20 سال اخیر، كشورهای در حال توسعه به طور چشمگیری تغییر نموده اند. تمركز جمعیت و اطلاعات در شهرهای بزرگ به طور محسوسی پیشرفت داشته است. امكانات جدیدی كه تاكنون در مورد یك زلزله قوی تجربه شده اند، در حال رشد و توسعه است: آسمان خراشها، ساختمانهای با سیستم های هوشیار، پلهای معلق عظیم، بزرگراههای زیرزمینی، مراكز خرید زیرزمینی، مترو، انواع و اقسام كامپیوترها و … در نتیجه این پیشرفتها وضعیت و آثار ناشی از خرابی های زلزله هم تغییراتی نموده است.

مقدمه ای بر توسعه شهرها و افزایش خسارات اقتصادی

جالب است بدانیم كه اكثریت مردم جهان معتقدند هر چه زمان پیش می رود زلزله های بیشتر و قویتری روی می دهد. این عقیده گرچه از نظر فیزیكی و توجیه وقوع زلزله ها ممكن است منطق درستی نداشته باشد؛ لیكن با توجه به سه مطلب زیر بطور منطقی درست می باشد:

الف- ظهور شهرها و شهركهای جدید در مناطق مختلف، كه این امر باعث می شود تا زلزله هایی كه قبلاً در بیابان و در مناطق عاری از سكنه روی می دادند، این بار پس از دوره بازگشت خود در منطقه ای روی دهند كه تاسیسات مختلفی در آن درست شده و جمع زیادی در آن زندگی می كنند.

ب- گسترش جمعیت و تاسیسات شهری كه خود عامل دیگر افزایش خسارات و تلفات می باشد. هر چه شهرها مدرن تر شوند، خسارات بیشتری از نظر ارزش بوجود می آید. مثلاً در سال 1995 شهر مدرنی مانند كوبه ژاپن و شهرهای حومه آن بواسطه خسارت (مستقیم و غیرمستقیم) تاسیسات پیشرفته آنها متحمل هزینه بسیار سنگینی بالغ بر 150 میلیارد دلار آمریكا گردید.

ج- پیشرفت دانش بشر در زمینه لرزه شناسی قادرست لرزه های زیادی در اقصی نقاط جهان ثبت نماید، در حالیكه در قدیم خیلی از زلزله ها ثبت نمی شد. لذا به نظر می رسد كه زلزله ها افزایش یافته اند.

تقسیم بندی خسارات اقتصادی

پس از وقوع زلزله، خسارات اقتصادی را به طور كلی بهتر است به دو قسمت تقسیم نمود:

1. خسارات مستقیم

اینگونه خسارات بطور عمومی عبارتند از خسارات ناشی از خراب شدن ساختمانها و تاسیسات، جاده ها، پلها، راه آهن، لوله های آب و گاز، خطوط برق و مخابرات و تاسیسات آنها. خسارت مستقیم تقریباً هزینه آن چیزی است كه در اثر خرابی از دست رفته است و از سرویس خارج می گردد. این مثل آن است كه بطور مستقیم بایستی برای برگشت مجدد آنها هزینه نمود.

1. خسارت غیرمستقیم

وقتی تاسیسات و ساختمانها آسیب ببینند، نمی توانند مورد بهره برداری قرار گیرند. عدم امكان بهره برداری از آنچه كه در زلزله آسیب دیده است، قطع گردد. در واقع در خسارتهای غیرمستقیم عایدی ناشی از بهره برداری قطع می گردد كه می تواند رقم بسیار قابل ملاحظه ای و گاهی اوقات برابر یا حتی بیشتر از خسارات مستقیم شود. معطل ماندن سرمایه گذاریها، فرار سرمایه ها از مناطق آسیب دیده، بیكاریها، ورشكستگیها و نظایر آنها از جمله مهمترین مصادیق خسارات غیرمستقیم هستند.

خسارات اقتصادی و آسیب های وابسته

تاكنون، تمامی كوشش ها مصروف كاهش دادن تلفات جانی تا حداقل میزان ممكن، در یك زلزله بوده است. در واقع این امر هنوز هم مساله اساسی محسوب می شود و وضعیت كنونی شهرهای بزرگ، كه شرایط پیچیده ای دارند، از عوامل آن است. امروزه در كلان شهرها حجم بالایی از پول و اطلاعات، صرف تهیه و تنظیم بهترین مكانیسم ممكن می شود. مكانیسمی كه در آن نه تنها حداقل تلفات جانی رخ دهد، بلكه میزان آسیبهای اقتصادی نیز به حداقل ممكن كاهش یابد.