برنامه‌ریزی پویا برای زمان‌بندی سیستم اتوبوس‌رانی

در شهرهائی كه از سیتم های حمل و نقل عمومی پیشرفته بهره نمی برند، برنامه ریزی و زمانبندی سیستم اتوبوسرانی، از پیش تعیین شده و به صورت ثابت اعمال می گردد. مبنای محاسباتی روشهای زمانبندی مذكور اغلب مبتنی بر استراتژی بهینه می باشد كه بر اساس ویژگی های خاص و عوامل موثر پروژه مورد نظر نظیر: سرعت جریان ترافیك، طول چرخه سرویس اتوبوسرانی، زمان انتظار، زمان سفر با وسیله نقلیه، تراكم ترافیك و ... استوار است.

در اینگونه روشهای زمانبندی؛ كه در این مقاله به عنوان روشهای قدیمی معرفی می‌شوند؛ چنانچه بواسطه برخی از حوادث پیش بینی نشده نظیر: تصادفات، خرابی وسایل نقلیه در مسیر و غیره تغییری در سرعت جریان ترافیك، چگالی آن و... رخ دهد، رفتار سیستم قابل پیش بینی نبوده و منجر به بروز تأخیر می گردد. ولیكن در روشهای جدید ویا همان روشهای پویای زمانبندی حركت اتوبوسها، تغییرات ایجاد شده در جریان ترافیك در برنامه ریزی بهنگام می گردد.

برای نشان دادن اهمیت مطالعه برنامه ریزی و زمانبندی حركت اتوبوسها، از آمار و ارقام سال 1383 در شهر تهران استفاده می گردد. به طور موتوسط در هر روز هفته 2477270 مسافر توسط سیستم حمل و نقل اتوبوسرانی در شهر تهران جابجا می‌شود. حال چنانچه با زمانبندی و مدیریت صحیح حركت اتوبوسها، تأخیر هر مسافر را فقط به میزان 2 دقیقه بتوان كاهش داد. در یك روز به طور متوسط از 82575 ساعت، اتلاف وقت مسافران جلوگیری می شود و با فرض هر روز كاری 8 ساعت می توان روزانه 3/28 نفر – سال در وقت شهروندان تهرانی صرفه جویی كرد.

تاكنون روشهای مختلفی برای پیش بینی زمانبندی سیستم اتوبوسرانی توسعه یافته است. كه در این مقاله جدید ترین مدل پیش بینی زمان اعزام و رسیدن اتوبوسها در سیستم حمل و نقل عمومی اتوبوسرانی؛ با استفاده از اطلاعات سیستم های حمل و نقل عمومی پیشرفته؛ بیان می شود.

1. مروری بر سیستم های پیشرفته حمل ونقل عمومی

سیستم های پیشرفتة حمل و نقل عمومی جزئی از سیستم های هوشمند حمل و نقل می باشند كه در حمل و نقل عمومی و به منظور بهبود عملكردها شامل: افزایش ایمنی، افزایش صرفه اقتصادی، بهبود كیفیت خدمات و ... ، استفاده شوند. از كاربرد های سیستم های پیشرفتة حمل و نقل عمومی؛ ایجاد پتانسیل خدمات بیشتر برای كاربران در كنترل فعالیت های ناوگان اتوبوس و بهبود سرعت، ایمنی و راحتی سفر می باشد. ارتقاء تكنولوژی حمل و نقل عمومی نظیر سیستم های خودكار مكانیابی وسیله نقلیه (AVL) ، سیستم های خودكار شمارنده مسافرین (APC) اثرات زیادی بر عملكرد سیستم اتوبوسرانی دارد. سیستم های پیشرفته حمل و نقل عمومی دارای قدمت كمی می باشند. نمونه های اولیه این سیستم در عمل به دهه 60 اوایل دهه 70 بر می گردد. اغلب این تكنولوژی ها بر اساس نشانگرهای ثابتی بودند، كه می بایست در مسیر اتوبوس نصب می شدند. این نشانگرها مجهز به مبدل الترونیكی هستند و زمانی كه اتوبوس ها از كنار آنها عبور می‌كنند، سیستم گیرنده تعیین وقت داخل وسیله، كد شناسائی را دریافت كرده، زمان و تاریخ عبور اتوبوس از كنار نشانگر مورد نظر را ثبت می نمایند. اجرا و نگهداری سیستم های پیشرفتة حمل و نقل عمومی اولیه نظیر نشانگر های ثابت، دارای هزینه های زیادی بودند. كه از آن به بعد، تكنولوژی های جدیدی مثل سیستم موقعیت یابی جهانی (GPS) ارائه گردید كه باعث كاهش هزینه ها شد. اداره حمل و نقل فدرال سیستم های پیشرفته حمل و نقل عمومی را به صورت زیر تقسیم بندی كرده است.