آئین گفتگو میان ایرانیان باستان

«تا اینجا دیدیم كه ایرانیان در میان سخنان دیگران گستاخ‌وار سخن نمی‌گفتند و همواره شنونده از روی آیین آزادگی درنگ می‌كرد تا دیگری سخن خویش را به پایان ببرد و این گفتار اسفندیار نیز نشان می‌دهد كه دست بلند كردن و دستوری خواستن برای سخن گفتن نیز از آئین‌های دلپذیر ایرانیان باستان بوده است كه گوینده، خود به شنونده می‌گوید كه می‌توانی در میان گفتار من دست بلند كنی و از من بخواهی تا گفتار خود را ببرم و تو در میان سخن من اندرآیی و نادرستی گفتار من را بنمایی.»[1]

2- آئین دادن رونما برای دیدن دیدار اروس:

در داستان زال و رودابه آنجا كه كنیزان رودابه به در شكارگاه به زال برمی‌خورند و سپس به نزد رودابه می‌آیند رودابه به آنها می‌گوید كه:

(هنگامی كه چهره اروس را به داماد نشان می‌دادند، رونما می‌گرفتند، و این كار هنوز در بسیاری از روستاهای ایران و نیز در تاجیكستان و افغانستان به آئین است).[2]

خاموش بودن ایرانیان بر سر خوان و آئین بازخوانی هنگام خوردن غذا نزد ایرانیان باستان و آئین شستشوی دست پیش از غذا در ایران باستان و دیگر آیینها هنگام غذا خوردن:

«در آئین ایران باستان، باید در سر خوان خاموش بود، در این هنگام سخن گفتن نشاید»

درباره خاموشی ایرانیان بر سر خوان گذشته از منابع نوشت‌های دینی زرتشتی، از مآخذ بیگانگان هم بما رسیده است از آنان است مناند Menander كه در سال 550 زاییده شد هنوز در بسیاری از جاه‌های ایران در سر خوان سخن گفتن پسندیده نیست.

ابوعثمان جا خط بصری كه در سال 225 درگذشت در كتاب التاج، مسعودی كه در سال 346 هجری درگذشت در مروج‌المذهب و محمد جریر طبری كه در سال 224 در آمل (مازندران) زاییده شد و در سال 310 در بغداد درگذشت و در ترجمه فراسی تاریخ او كه در سال 355 هجری پایان پذیرفته است بدست ابوعلی محمد بلعمی: آورده‌اند كه ایرانیان هنگام غذا خوردن از سخن پرهیز داشتند و هنگام آراستن خوان چون جماعتی نان خورند یك تن زمزمه گیرد و ایشان را دعا كند و خاموش شود، و مردمان نان خورند و سخن نگویند و مغان نیز سخن نگویند در وقت نان خوردن و …»[3]

و نمونه‌ای از باژخوانی در شاهنامه در داستان بیژن و منیژه آمده. آنجا كه رستم انگشتری خود را میان مرغی پنهان می‌كند و همراه نان و دیگر خوراكهان كه در سفره‌ای پیچیده بود بنزد بیژن می‌فرستد و بیژن آن «آن نان پاك را بادلی پرامید یزدان، با ترس و لرز، در پیش خود گسترد و باژ خوراك برخواند. و چون راز و نیازش به پایان رسید دست به خودش برد»[4] اما آنچه را كه ایران باستان پیش از خوردن خوراك، آفرینی زیر لب می‌خواندند كه چون زیر لب و آهسته بود آن را وافر یا زمزمه می‌گفتند و این آفرین چنین است:

«اینك در اینجا می‌ستاییم اهورامزدا را، كه جان آفرید و راستی را آفرید آب‌ها را آفرید گیاهان را آفرید و روشنایی نیك را آفرید، زمین را آفرید و سر تا سر پیدایش نیك را».

4- سه آئینی كه از زمان فرانك تاكنون بجا مانده است

فرانك مادر فریدون است و مادر تمام آریائیان جهان است

(آنچه كه درشاهنامه قبل از پادشاهی رسمی فریدون از این زمان، یعنی زمان فرانك آمده است، سه رسم است یا آئین كه می‌توان آنرا آئین‌های مادران آریایی، یا آئین‌های مادرانه آریایی بشمار آورد.

نخستین آئین، بخشش به بینوایان كه در شاهنامه تحت عنوان آگاه شدن فرانك از پادشاهی فریدون در بابل آمده است فرانك پس از سر و تن شستن و نیایش به یزدان كه در بخش پیش آمد، بمدت هفت روز به درویشان چیز بخشید.