زندگینامه خواجه حافظ شیرازی

اطلاع دقیقی از خانواده حافظ در دست نیست. جد حافظ را شیخ غیاث الدین و پدر وی را بعضی بهاء الدین و از اهل كوپای اصفهان و برخی كمال الدین و از مردم تویسركان نوشته اند. در شغل پدر و اجداد او نیز اختلاف است: ریاض العارفین آنان را از علما و فضلا می داند و تذكرة میخانه نویسد: شغل پدر او تجارت و صاحب ثروت و مكنت بود. جد حافظ یا پدر وی از مسقط الرأس خود در زمان اتابكان فارس عازم شیراز شد و در آن شهر توطن گزید. مادر او بگفته عبدالنبی مولف میخانه از مردم كازرون بود ودر محلة دروازه كازرون شیراز خانه و مسكن داشته. پس از وفات پدر خواجه سه پسر از او بجا ماند كه كوچكترین آنان محمد بود. برادران مدتی باهم زیستند و سپس جدا شدند و فقر و مسكنت بر ایشان مستولی گشت. از دو برادر یكی را حافظ خود بنام «خواجه خلیل عادل» می خواند و شاید «خلیل الدین عادل» نام داشته است. حافظ ماده تاریخ ذیل را بیاد او گفته:

چون شماره «خلیل عادل» بحساب جمل 775 است كه تاریخ وفات اوست و عمر او نیز به تصریح قطعة فوق 59 سال بوده پس تاریخ تولید وی بسال 716 است. حافظ این قطعه را نیز گویا در مرگ برادر دیگر خود كه در جوانی فوت كرده بود، گفته است:

در دائره المعارف بریتانیا آمده: تاریخ فرشته پس از دو قرن فقط در یك جا از خواهر حافظ و اطفال او بدون ذكر اسامی آنان یاد كرده است (تاریخ فرشته چاپ جان بریگس بمبئی 1831 ج 1 ص 77). اكثر نویسندگان بطور قطع و برخی ظاهراً مولد او را شیراز دانسته اند. ملاعبدالنبی فخر زمانی قزوینی در تذكرة میخانه در باب حافظ می نویسد: «والده اش كازرونی و در محلة شیادان شیراز خانه و سكنی داشته اند».