سكولاریسم
در زبانهای اروپایی ،بنا به تحققهای تاریخی متفاوت سكولاریزم ، اصطلاحات مختلفی شكل گرفته است معروفترین اصطلاحی كه بویژه در كشورهای پروتستان رواج یافته ، واژة Secularism است كه بر گرفته از واژة لاتینی Saeculum ( به معنای نسلی از انسانها )می باشد |
دسته بندی | علوم اجتماعی |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 83 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 1000 |
اما در كشورهای كاتولیك عبارت Laicite 1 به كار می رود . این واژه ریشه یونانی “ Laos ” به معنای مردم و Laikos به معنای عامه مردم در برابر طبقه كاهنان و روحانیان ، اشتقاق یافته است . [1]
دو اصطلاح “ سكولار ” و “ لائیك ” [2] ، چه در زبان فارسی و چه در زبانهای اروپایی ، در بسیاری از موارد به صورت مترادف به كار برده می شوند . هر چندكه اصطلاح سكولار اعم از لائیك می باشد و برای آن معنایی وسیع تر از لائیك در نظر می گیرند .
برخی ،در مقایسه با واژة لاتینی “ Saecularis ” ، اصطلاح آلمانی “ Weltlich ” به معنای “ دنیوی ” یا “ این جهانی ” را معادلی برای اصطلاح Secular ، و همینطور اصطلاح “ Veweltichen ” به معنای “ دنیوی كردن ”یا “ این جهانی كردن ” را معادلی برای اصطلاح “ Secularization ” قرار دادند.2
در فرهنگ زبان و ادبیات عرب ، سكولاریزم به “ علمانیت ” ترجمه گشته است . البته باید خاطرنشان نمود كه علی رغم قطعیتی كه در زبان عربی در مورد علمانیت به عنوان معادل سكولاریزم ـ و نیز علمنه در برابر سكولاریزاسیون 3 وجود دارد ، اما در این میان دوابهام جدی در كار است كه هنوز راه حل قطعی و مورد اتفاقی نیافته است : 1- برای نخستین بار چه كسی این اصطلاح را در فرهنگ و ادبیات عرب وارد ساخت ؟
2ـ و نیز منشأ اشتقاق این واژه چیست ؟
پاسخ به دو ابهام فوق ، مورد بررسی این مبحث نمی باشد زیرا زبان شناسان و علمای عرب پاسخهای متعدد و گوناگونی در این باره ارائه نمودند و به یك راه حل قطعی و مسلم دست نیافتند . این مطلب كه آیا علمانیت از علم برگرفته شده و به نوعی معنای Scientism در آن ، تصمین شده است ، یا اینكه از عالم برگفته شده و با حذف الف به علمانیت تبدیل شده است ، میان زبان شناسان عرب به تواقی كلی دست نیافته است از اینرو در ادبیات عرب مبدأ و منشأ این واژه نیز مانند بسیاری از اصطلاحات دیگر همچنان نامعلوم می ماند .[3]
بنا به عقیده برایان ویلسون 2 ، بر اساس وجوه كاركردی اصطلاح سكولاریزم و سكولاریزاسیون تعابیر دیگری نیز می توان از آنان داشت ، وی می گوید :“ تعابیر دیگر و كمابیش محدودتری كه به برخی از تحولات سكولاریزم و فرایندسكولاریزاسیون اشاره دارند ، عبارتند از :
تقدس زدایی 3 ، غیر روحانی كردن 4 ، و مسیحیت زدایی5 .6
خصوصی شدن دین 7 ، به حاشیه رانده شدن دین ، تبدیل شدن دین به نوعی فعالیت و سرگرمی اوقات فراغت ، نیز از مفاهیمی هستند كه گاه از سوی جامعه شناسان دین به عنوان معادلهایی برای اطصلاح ارائه شده اند . 8
3) “ معادل های فارسی ”
در مورد برابر نهادة فارسی سكولاریم ، قطعیتی وجود ندارد و همچنان نویسندگان و اندیشمندان ایرانی برای رساندن این مفهوم از تعابیر متعددی استفاده می كنند . به اختصار به چند نمونه از این تعابیر اشاره می كنیم .
- “ سكولاریزم ” ؛
- “ دنیا پرستی و اعتقاد به اصالت امور دنیوی ، غیر دین گرایی ، نادینی گری ، دنیویت ، نادینی ، دین زدایی ، این دنیایی و غیر مذهبی ، دنیاگرایی ، گیتیانه[4] ( در برابر مینوی یا اخروی) ” .
برخی نیز ترجمة “ این جهانی ” را برای اصطلاح سكولاریزم بكار می برند . 2 و همینطور در نظر برخی دیگر از نظریه پردازان “ علمی بودن ” یا “ علمی شدن ” ، دقیق ترین ترجمة سكولاریزم است .3
2-“ سكولاریزاسیون ” :
رایج ترین معادل فارسی واژة سكولاریزاسیون “ جدا انگاری دین و دنیا ” 4 است . اما در تعابیر دیگر اصطلاح نیز بصورتهای مختلف ترجمه شده است از آن جمله؛ غیر دینی
شدن ، دنیوی ، نامقدس شدن [5] ، از قید كشیشی یا رهبانیت رها شدن ، دنیا پرست شدن و مادی شدن 2 كه وجه مشترك همه آنها قداست زدایی و دین زدایی است . اما با وجود تمام این تعابیر متعدد و گوناگون ،بنظر می رسد كه اصطلاح “ عرفی شدن ” در برابر سكولاریزاسیون و “ عرفی گروی ” در برابر سكولاریزم در حال تمكن یافتن است . و در رساله فوق نیز ، هر جا كه از سكولاریزم و سكولاریزاسیون ، نام برده می شود ، مرا همان “ عرفی گروی ” و “ عرفی شدن ” می باشد . 3
3ـ “ سكولار ”: 4
سكولار به كسی می گویند كه علاقه و گرایشی به امور معنوی و مذهبی ندارد . 5 در زبان فارسی این واژه را به “ دنیوی ” ، “ مادی “ ، “ غیر دینی ” ، ‚ غیر مقدس ”، و “عرفی ” ترجمه كرده اند . 6
به هر حال با توجه به تمامی تعابیر متعددی كه در ارتباط با ترجمه فارسی اصطلاحات سكولار ،سكولاریزم و سكولاریزاسیون بیان گردید ، لازم به یادآوری است كه این اصطلاحات نه تنها در زبان فارسی دقیق تعریف نشده و برداشت های نسبتاّ گوناگونی از معانی آنها وجود دارد ، بلكه در غرب هم تعریف آنها ، به ویژه سكولاریزم ، بحث بر انگیز و غیر روشن است . زیرا كاربر و تعریف آنها ، در طول زمان تغییر كرده و مثل بسیاری از مفاهیم علوم انسانی تعریف آنها با توجه به حركت تاریخی و جغرافیایی آنها معلوم می شود . در بحث تطور تاریخی مفهوم سكولاریزم ، این مسائل روشنتر خواهند شد .
1-امروزه اصطلاح Laicite در زبان و فرهنگ كشور تركیه به Laiklik تبدیل شده است .
1-طبق تعریف “ دایره المعارف بریتانیكا ” ؛ لائیك (laic ) یعنی تمایز دین از سیاست .
2- نكاتی پیرامون سكولاریزم ، مراد فرهادپور ، ص 14 .
3-Secularization
1-حمید رضا شریعتمداری ، سكولاریزم در جهان عرب ، ص21 .
2-Brayan R . Wilson ، یكی از برجسته ترین چهره های تزسكولار سازی در جامعه شناسی ادیان .
3- Desacralization .
4- Laicization.
5- Dechristianization.
6-برایان ار . ویلسون ، “ سكولاریزاسیون ” ، مرتضی اسعدی ، ص 128 .
7- Privatization of Religion .
8ـ همایون همتی ، “ ناكامی در تبیین معنا و مبنای سكولاریزم ” كتاب نقد ، صص 7-196 .
1-ماری بریجانیان ، فرهنگ اصطلاحات فلسفه و علوم اجتماعی ، ج2 ، ص 780 .
2-مراد فرهاد پور ، “ نكاتی پیرامون سكولاریزم” ، كیان 26 ، 1374 .
3- عبدالكریم سروش ، “ معنا و مبنای سكولاریم ” ، كیان 26 ، 1374 ، ص 6 .
4-بهاء الدین خرمشاهی ، “ علم و دین ” ،
.
1-همایون همتی ، “ سكولاریزم و اندیشه دینی در جهان معاصر ” ، قبسات 1375 ، ص 92 .
2-محمد تقی جعفری ، “ تحقیق و بررسی سكولاریزم ” ، قبسات 1375 ، ص 54 .
3ـ در مباحث بعدی سعی می گردد كه این مفاهیم روشنتر شوند .
4 – Secular
5 – Not comcerned with spiritual or riligion.( oxford Dictionary ) .
6- محمد رضا باطنی ، فرهنگ انگلیسی ـ فارسی .