خانواده آیمریاها نسبت به هرگروه از حیوانات، اختصاصی می باشند و كوكسیدیاهای ماكیان فقط ماكیان را آلوده می‌كنند. 9 گونه آیمریا در ماكیان شناخته شده ولی فقط 5 گونه‌ آن بیماریزا تشخیص داده شده كه عبارتند از:

آیمریا نكاتریكس[1]، آیمریا برونتی[2]، آیمریا آسرولینا[3]، آیمریاماگزیما[4] و آیمریاتنلا[5] همانند بسیاری از بیماریهای انگلی، كوكسیدیوز عمدتاً در پرندگان جوان بروز می‌نماید. زیرا پس از آلودگی پرنده با عامل بیماری‌، ایمنی در برابر بیماری به سرعت ایجاد شده و توسعه می‌یابد و ایمنی حاصله پرنده را در برابر آلودگی مجدد در برابر همان گونه محافظت می‌نماید.

شیوع بیماری كوكسیدیوز شكلهای مختلفی داشته كه می‌تواند بسیار حاد یا خیلی ملایم بوده بدون اینكه هیچگونه علائم بالینی و یا تحت بالینی را با اندازه‌گیری وزن بدن، یافته‌های آسیب شناسی، مقدار غذایی مصرفی، و یا اندازه‌گیری پارامترهای خونی مشاهده نمود.

بیماری بسیار حاد در نتیجه بلع میلیونها اووسیست و نوع خیلی ملایم در نتیجه بلع تعداد بسیار كمی اووسیست ایجاد می‌گردد. اكثر عفونتهای ایجاد شده نسبتاً خفیف می‌باشند. و لیكن بدلیل امكان شیوع نوع خطرناك بیماری و خسارت اقتصادی ناشی از آن تقریباً تمام طیور جوان بطور دائم مقادیر كمی از داروهای ضدكوكسیدیایی را دریافت می‌كنند.

بدین صورت از بروز عفونت جلوگیری شده و یا حدت آن كاهش یافته و متعاقب آن ایمنی ناچیزی ایجاد می‌گردد وجود ایمنی در جوجه‌های گوشتی مهم نمی‌باشد، زیرا آنها معمولاً فقط برای مدت 6 تا 8 هفته نگهداری می‌شوند.

واكسنهای بكار رفته علیه بیماری با موفقیت محدودی روبرو گردیده‌اند و عمدتاً در پولتهای مادر و بوقلمونها مصرف می‌شوند ندرتاً عمل واكسیناسیون در جوجه‌های گوشتی انجام می شود زیرا حتی عفونت‌های خفیف كه توسط برخی از گونه‌های كوكسیدیا ایجاد می‌گردد قادرند بر روی افزایش وزن، ضریب تبدیل غذایی و پیگمانتاسیون پوستی تأثیر منفی بگذارند. (2)

سیر تكاملی كوكسیدیاها

چرخه زندگی كوكسیدیاها زمانی شروع می‌شود كه اووسیست[6] فعال كوكسیدیا بعد از طی مراحل اسپروگونی[7]توسط جوجه یا طیور حساس از محتویات بسته و یا غذا و آب دریافت و بلع گردد.

بعد از این مرحله دیواره اووسیست طی عمل مكانیكی در سنگدان شكسته و اسپروزایت‌ها[8] نیز در روده بواسطه عمل هضم‌كننده نمكهای صفراوی، تریپسین و اكسید دوكربن بر روی جدار اسپروسیست‌ها[9] و یا از طریق جسم استیدی[10] آزاد می‌شوند و با حركت سرخوردن بسته به گونه انگلها قسمتهای مختلف دستگاه گوارش را مورد حمله قرار می‌دهند و در آنجا جهت تكثیر، چرخه داخل سلول را شروع می‌نمایند.

اسپروز وایت‌ها در این مكانها به دو قسمت بافت روده حمله می‌كنند اولین قسمت راس خلها و فضای بین سلولهای روده‌ای و دومین قسمت نفوذ در كریپتها و فضای بین‌ سلولی آنها و سپس لایه لامینا پروپریا[11] حركت كرده و نفوذ به سلولها را از این لایه شروع می‌نمایند.

از این زمان انگل وارد مرحله غیر جنسی[12]می‌شود و پس از ورود به سلول گردشده و رشد می‌نماید كه بنام تروفوزایت[13] نامیده می‌شود. تروفوزایت از طریق شیزوگونی[14]یا مروگونی[15] تقسیم شده ایجاد شیزونت نسل اول را می‌نمایند. مروزایت‌ها[16] كه سلولهای دراز و باریكی هستند در داخل شیزونت‌ها بوجود می‌آیند، بعد از آن شیزونت پاره شده و مروزوایت‌ها نسل اول آزاد گردیده كه تخریب سلول را بدنبال دارد.

این مروزایت‌ها ممكن است مجدداً وارد سلول اپتیلیال رود شده و شیزونت نسل دوم را ایجاد كنند.

در برخی از گونه‌ها شیزونت نسل دوم منطقه وسیع‌تری را مورد هجوم قرار می‌دهد. مرحله شیزوگونی محدود بوده و حداكثر پس از چندبار تكرار، مروزوایت های حاصل وارد سلولهای اپیتلیال گشته و مرحله جنسی[17] را كه به آن مرحله گامتوگونی[18] نیز گویند شروع می‌نمایند.