انتخاب روشی مناسب برای بازسازی خلاءهای آماری بارندگی

از آنجا كه آمار هواشناسی و به ویژه بارندگی در ایران با خلاء‌های گسترده ناشی از عدم دیده‌بانی یا مشكوك بودن آمار مواجه است، لذا دستیابی به یك روش صحیح بازسازی خلاء‌های آماری ضروری به نظر می‌رسد.

آنچه در این پژوهش دنبال می‌شود انتخاب روشی مناسب جهت بازسازی خلاء‌های آماری بارندگی می‌باشد به طوریكه آمار بازسازی شده با آنچه واقعیت داشته ولی به دلایلی ثبت نگردیده حدالامكان نزدیك باشد.

1-2- فرایند بارش و ویژگی‌های آن

1-2-1- بارندگی:

بارندگی یا بارش شامل كلیه نزولات جوی مانند باران، برف و تگرگ می‌باشد كه بر اساس اقالیم مختلف باران و یا برف قسمت عمده از آن را تشكیل می‌دهد. بارش در واقع ورودی سیكل هیدرولوژی می‌باشد. بارندگی در مناطق مرطوب با پراكنش منظم و در تمام طول سال اتفاق می‌افتد، در حالیكه در مناطق خشك و نیمه خشك پراكنش نامنظم و حتی گاهی در یك بارندگی كوتاه مدت بیش از 50% بارندگی سالانه بوقوع می‌پیوندد.

1-2-2- فرایند بارندگی

به طور كلی مكانیسم بارندگی ناشی از افزایش رطوبت نسبی هوا تا حد معینی است كه این پدیده یا در اثر تبخیر از سطح آب یا سطوح نمناك حاصل می‌شود یا در اثر كاهش دمای هوا و یا ممكن است تلفیقی از این دو باشد.

سرد شدن هوا در طبیعت عمدتاً معلول صعود هواست. در این عمل كه تقریباً به حالت آدیاباتیك می‌باشد. هوا ضمن صعود به علت كاهش فشار سرد می‌شود. مكانیسم‌های اصلی صعود هوا عبارتند از صعود جبهه‌ای، صعود كوهستانی، صعود جابجایی و صعود سیكلونی.

چرخه آبی در اتمسفر سه مرحله مجزا از هم تشكیل می‌دهد كه عمدتاً عبارتست از تبخیر، تراكم و بارندگی. تفاوت تبخیر و تراكم امری واضح و روشن است ولی تفاوت تراكم و بارندگی احتیاج به كمی بررسی دارد.

به طور كلی فرایند تراكم شامل یك انباشتگی حداكثر از مولكولهای بخارآب تا رسیدن به حد ذرات ریز است در صورتیكه فرایند بارندگی، مرحله‌ای از پیوستن ذرات ریز یا قطركها و سیكل قطرات مایع و یا تراكمی از بلورهای یخ می‌باشد.

عمل تراكم احتیاج به یك هسته[1] كه هسته تراكم[2] نامیده شده دارد تا مولكولهای آب در اطراف آن جمع شوند. ذرات گرد و خاك معلق در هوا می‌توانند به عنوان هسته‌های تراكم عمل كند. ذرات دارای یون روی هسته‌ها اثر می‌كنند، زیرا یونها با داشتن الكتریسیته ساكن مولكولهای آب را در باندهای قطبی خود جذب می‌كند. یونها در اتمسفر شامل ذرات نمك ناشی از تبخیر از سطح دریا و یا تركیبات سلفور و نیتروژن ناشی از احتراق می‌باشند. قطر این ذرات از ^3-10 تا 10 میكرون تغییر می‌كند كه این ذرات به عنوان هواویز[3] شناخته می‌شوند. برای مقایسه باید متذكر شد كه اندازه یك اتم حدود ^4-10 میكرون است، بنابراین كوچكترین هواویز ممكن است فقط از چند اتم تشكیل شده باشد.

قطرات ریز كه در اثر حركت تلاطمی حمل می‌شوند بوسیله تراكم و برخورد با ذرات مجاور خود رشد می‌كند تا اینكه به اندازه كافی بزرگ شوند تا حدیكه نیروی جاذبه زمین بر اصطكاك غالب شود و شروع به ریزش كنند. افزایش بیشتر اندازه قطرات در نتیجه برخورد آنها با قطرات دیگر در مسیر ریزش صورت می‌گیرد. ولی گاهاً وقتیكه قطره به سمت پائین حركت می‌كند هنگام عبور از لایه‌های گرمتر تبخیر می‌شود و اندازه قطره كاهش یافته و بنابراین ممكن است قطره باز به اندازه یك هواویز تبدیل شود و به واسطه حركت تلاطمی هوا به سمت بالا حركت كند در حركت به سمت بالا فقط یك سرعت 5/0 سانتیمتر بر ثانیه كافی است تا یك قطر 100 میكرونی را حركت دهد. (محمدپور، 1373)