تأثیر استرس شغلی بر رضایت شغلی كارمندان اداره كل مالیتهای غرب تهران

از جمله مشخصات یك سازمان سالم، این است كه سلامت جسمی و روانی كاركنان، به اندازه تولید و بهره وری مورد توجه قرار گیرد. در جامعه سالم،‌ مسئولیت سازمانهای تولیدی، منحصر به تولید هر چه بیشتر كالا و خدمات سود آور نیست و مدیران سازمانهای چنین جوامعی می دانند كه تولید بیشتر، نتیجه و محصول مدیریت اثر بخش است. مدیریت اثر بخش نیز بدون توجه  و اعتقاد به سلامت روانی كاركنان حاصل نمی شود. در مورد اهمیت توجه به بیماریهای روانی در محیط كار، كافی است بگوییم كه هیچ پدیده ای به اندازه سلامت روانی برای كارگر اهمیت ندارد ( ساعتچی، 1375، ص 91).

شیوع و گستردگی استرس در محیط كار، محققان را بر آن داشته است كه به تحلیل گسترده این موضوع در سازمان و تأثیر آن بر عملكرد كاركنان بپردازند. عده ای  از صاحبنظران رفتار سازمانی تا آنجا پیش رفته اند كه استرس را « بیماری شایع قرن» نامیده اند و معتقدند دامنه این بیماری، به علت پیچیدگی روز افزون سازمانها، ابرازها و روشها، درصورت عدم برنامه ریزی صحیح افزایش خواهد یافت. این تحقیق شامل پنج فصل كلیات، پیشینه و ادبیات تحقیق، یافته و تجزیه و تحلیل داده ها و نتیجه گیری و پیشنهادات است.

2-1- بیان مسئاله :

در زندگی همه افرادی كه در یكی از مشاغل مختلف جامعه فعالیت می كنند، استرس وجود دارد و به اشكال مختلف به آنها فشار وارد می كند. تحولات شغلی تغییرات سازمانی، انتقالات، ترفیعات ، تغییر حقوق، دستمزدها، تنبیهات شغلی و همچنین دگرگونیهای اجتماعی، از جمله مسائلی هستند كه به نحوی بر فرد تأثیر می گذارند و او را دچار آشفتگی، نگرانی یا تشویق می كنند. این نگرانیها و تشویقها در مشاغل مختلف، متفاوت است. با وجود آنكه آمارهای دقیق در مورد میزان تنش ( استرس) به هنگام كار در مشاغل مختلف در دسترس نیست، ولی براساس تخمین و مطالعات انجام گرفته می توان بر آوردهایی را در این مورد ارائه داد. مثلاً‌ آكادمی پزشكان خانوادگی امریكا تخمین می زند كه حدود  كسانی كه در محل كارشان مورد بازدید و ارزیابی قرار گرفته اند، دارای نشانه هایی از تنش هستند. نتایج بررسیهای انجام شده در كشور ما نیز، بیانگر این است كه استرس، نقش عمده ای را در محیطهای اداری و كارمندی، وقتی آشكار می شود كه بدانیم گسترده عظیمی از نیروهای فعال جامعه را این قشر تشكیل می دهد. به نظر می رسد كه عوامل استرس زا در مشاغل اداری، با توجه به ماهیت و شكل كار، متفاوت است، به خصوص در آن دسته از مشاغل و محیطهای اداری كه دارای روابط و مناسبات ارباب رجوعی است و كارمندان بیشتر در ارتباط و تعامل با مسائل و مشكلات مردم قرار دارند، این تفاوت بیشتر به چشم می آید. تحقیق حاضر در مورد سازمان و تشكیلاتی (‌ اداره كل مالیاتهای غرب تهران)‌ انجام گرفته است كه بخش عمده ای از آن به لحاظ ماهیت و ویژگیهای شغلی: دارای روابط و مناسبات ارباب رجوعی بسیار و نیز وجود عوامل استرس زا، تا چه اندازه موجب استرس كارمند گردیده و این فشارها و استرسها تا چه اندازه رضایت شغلی وی را تحت تأثیر قرار می دهد تا با توجه به مطالبی كه پیش از این مندرج گردید، بدلیل اهمیت سلامت روانی و جسمی و رضایت شغلی كاركنان، و به منظور ارتقای عملكرد و بهره وری سازمان، با بررسی این نكته، سعی در به حداقل رساندن عوامل استرس زا و به تبع آن خود استرس و تنش در سازمان كنیم.

3-1 - هدف تحقیق:

بطور كلی، هدف اصلی این تحقیق، بررسی تأثیر استرس شغلی بر رضایت شغلی كارمندان اداره كل مالیاتهای غرب تهران است تا بتوان عوامل مؤثر بر استرس و رضایت شغلی كاركنان را شناسایی كرد.

4-1- ضرورت و اهمیت تحقیق:

با در نظر گرفتن اهمین رضایت شغلی و سلامت جسمی و روانی، و نیز وجود منابع متعدد استرس، بویژه در مشاغل صنعتی، بررسی اثر استرس برسلامت روان و رضایت شغلی كاركنان، اهمیت بسزایی دارد، چرا كه استرس زیاد و شدید، اصولاً  سلامت افراد را به مخاطره انداخته و از خشنودی و رضایت آنان می كاهد ( كورمن[1]، 1999،ص171).

نیجه تحقیقات متعدد، مؤید اثر استرس بر سلامت جسمی و روانی افراد است. اختلالات قلبی- عروقی و بطور كلی بیماریهای روان- تنی نتیجه عامل استرس است. كوپر و ساترلند[2]( 1987) دریافتند كه سلامت روانی كاركنان صنایع نفت امریكا در مقایسه با جمعیت عمومی ، نا مناسب تر بوده و سطح اضطراب این افراد، به گونه معنا داری بالاتر بوده است. نتایج پژوهشها در این زمینه، بیانگر تأثیر منفی و غیر انكار استرس بر سلامت جسمی و روانی افراد و نیز بر رضایت شغلی آنهاست. لوی[3]( 1990) به نقل از سازمان بهداشت جهانی ( W.H.O [4]) اعلام كرده است كه  جمعیت كارمندی از شغل خود راضی نیستند و 90 درصد آنها می گویند كه شغلشان در جهت اهداف زندگیشان نیست ( جلالی ، 1380، ص 52 ).

گستردگی عظیم قشر كارمند در جامعه ما و نتایج آماری تحقیقات مختلف، كه نشانگر نارضایتی كارمندان از شغل خویش است، جملگی بیانگر اهمیت و ضرورت تحقیقات بیشتر برای تشخیص اولویتهای بهداشت روانی در محیط كار و عوامل مرتبط با آن است.

5-1- سؤالات تحقیق:

سوال اصلی تحقیق: « آیا استرس شغلی بر رضایت شغلی كاركنان تأثیر دارد؟»

سوالات فرعی تحقیق:

1- آیا ماهیت كاركنان بر رضایت شغلی آنها موثر است؟

2- آیا نحوه ارتباط كارمندان با همكاران خود بر رضایت شغلی آنها موثر است؟

3- آیا نحوه ارتباط كارمندان با رؤسای خود بر رضایت شغلی آنها مؤثر است؟

6-1- فرضیات تحقیق:

فرضیه اصلی: « استرس شغلی بر رضایت شغلی كارمندان مؤثر است.»

فرضیات فرعی:

1- ماهیت كار كارمندان ، بر رضایت شغلی آنها مؤثر است.

2- نحوه ارتباط كارمندان با همكاران خود بر رضایت آنها مؤثر است.

3- نحوه ارتباط كارمندان با رؤسای  خود بر رضایت شغلی آنها مؤثر است.

7-1- متغیرهای تحقیق:

متغیر مستقل: استرس شغلی

متغیر وابسته: رضایت شغلی

متغیر های تعدیل كننده: سن- جنسیت- وضعیت تأهل- سابقه كار- میزان تحصیلات - نوع شغل.

8-1- واژگان تخصصی تحقیق:

استرس: استرس، به معنای فشار، واژه ای است كه از فیزیك به رعایت گرفته شده است. به عبارت بسیار كلی و ساده، استرس حالتی است در روان و تن كه ناشی از وارد شدن فشارهای روحی یا جسمی به فرد است، بنابراین شاید فشار عصبی، معادل دقیقی برای استرس نباشند ( الوانی ، 1379، ص 287 ).

استرس شغلی: در واقع به استرس تجربه شده توسط یك فرد خاص، در یك موقعیت شغلی خاص، اطلاق می شود( علیا، 1379، ص 40 )

رضایت شغلی: مجموعه ای از احساسات سازگار و ناسازگار كه كاركنان با آن احساسات، به كار خود می نگرند، می باشد ( دیویسو نیوسترون[5]، 1985،ص42).

كادر تشخیص مالیات: از نظر نوع و ماهیت كار، بیشتر با ارباب رجوع سر و كار داشته و دارای تعامل و ارتباط زیاد با مؤدیان مالیاتی است( علیا، 1379،ص4).

كادر پشتیبانی : شامل كارمندان قسمتهای امور عمومی، حسابداری و اداری است و ماهیت و نوع شغل آنان به گونه ای است كه با مؤدیان مالیاتی، ارتباط كمتری دارند و بیشتر فعالیتهای پشتیبانی را انجام می دهند و به عنوان نیروی ستادی در سازمان تلقی می شوند( علیا، 1379،ص4)

9-1- قلمرو تحقیق:

- قلمرو موضوعی: بررسی تأثیر استرس شغلی بر رضایت شغلی كاركنان.

- قلمرو مكانی:  اداره كل مالیاتهای غرب تهران.

- قلمرو زمانی: این تحقیق در مقطع زمانی سال 83 انجام می گردد.