بلوغ ( تولدی دیگر)1

اما واقعیت این است كه اینگونه اندیشیدن در مورد بلوغ اندكی افراطی و غیرقابل قبول می‌‌باشد. چرا كه وقتی، كودك از محیط سرشار از آرامش، امنیت و محبت یك خانواده به حیات خویش ادامه می‌دهد این دورة آشفته و نابسامان را هم به خوبی و بدون هیچگونه نظم و اختلالی سپری خواهد كرد و پا به عرصه مرحله بعدی زندگی یعنی دورة بزرگسالی خواهد گذاشت.

اما، با وجود این، تغییر و تحولات روانی و جسمانی مهمی در شخص روی می‌دهد كه خواه ناخواه وی را از دورة كودكی و دورة بزرگسالی جدا می‌سازد و او را در دوره‌ای مابین این دو، قرار می‌دهد كه همان «مرحلة بلوغ» است.

عده‌ای از روان‌شناسان، دورة نوجوانی و بلوغ را به اعتباری دوران آشوب، طغیان و سركشی نام نهاده‌اند. منظور از ذكر این واژه‌ها در مورد بلوغ، این تصورنیست كه نوجوانان افرادی سركش و آشوبگر هستند بلكه نظر آنها در این مورد به انقلاب درونی دوران بلوغ متوجه است و نه جنبه‌ ظاهری و خارجی آن. چرا كه در این مرحله تغییرات فیزیولوژیكی با تغییراتی در رفتار توام بودن و نوجوانان در تطابق و سازش خویش با محیط دچار اشكال می‌شود.

سن بلوغ

در این كه سن بلوغ در چه زمانی آغاز و در چه سنی پایان می‌گیرد اتفاق نظر وجود ندارد و بسیار دشوار است كه سن معینی برای شروع و پایان مرحلة بلوغ تعیین نمائیم، چرا كه در مرتبه اول علائم بلوغ گوناگون و متنوع است ودیگر اینكه آغاز بلوغ به حسب ساختمان جسمانی و وضعیت روحی و روانی افراد، متفاوت است. مسئله دیگری كه از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد این تحقیقات دانشمندان اروپا و امریكا موید این نظر است كه سن بلوغ نوجوان امروز نسبت به زمان نوجوانی پدران و مادران ما اندكی متفاوت است. بعبارت دیگر نسل كنونی زودتر از نسل‌های گذشته به مرحلة بلوغ می‌رسد و این زودرسی بلوغ، در شهرها، بویژه شهرهای صنعتی و پرآشوب بارزتر به چشم می‌خورد. علت این امر شاید وضعیت خاص زندگی شهرنشینی جدید و محیط پرورشی نوینی است كه نوجوانان نیز از آن بی‌بهره‌ نیستند. این عوامل موثر عبارتند از: سینما، رسانه‌های گروهی شامل رادیو، تلویزیون، مطبوعات، كتاب‌‌های ویژه كودكان و نوجوانان، بهبودی وضع تعلیم و تربیت در بیشتر خانواده‌ها، وضع تغذیه‌ و بهداشت فردی و روانی مناسب‌تر نسبت به نسل‌های گذشته. كه تمام این عوامل در این زودرسی نسبت به گذشته بی‌تأثیر نیستند.

تحولات فیزیكی (بدنی)

شورع مرحله بلوغ در پسر و دختر با یك سری تغییرات بیولوژیك همراه است و یك تا دوسال قبل از آغاز دورة بلوغ، رشد عمومی بدن دچار تغییرات و دگرگونیهایی می‌شود كه این تحولات، مقدمات بلوغ را فراهم می‌آورند كه این مرحله «دوره پیش از بلوغ» نامیده می‌شود.

پس از‌ آن طرح عمومی بدن در پسران و دختران دستخوش تحول ناگهانی می‌شود كه این تغییرات در پسرها بین سنین 15 – 11 سالگی و در دخترها بین سنین 12 – 9 سالگی ظهور می‌نماید. در پسرها، شانه‌ها پهن‌تر می‌گردد، چربی اضافی دستها و پاها بتدریج ظهور می‌یابد. رویش مو در پشت لبها‌ آغاز شده و بتدریج چانه و گونه‌ها را نیز دربرمی‌گیرد كه معمولا در سن 18 سالگی صورت نوجوان پسر كامل شده و به یك مرد جوان شبیه می‌شود، در عین حال رویش مو در سینه و دیگر اندام نیز آغاز می‌شود. صدای پسران نیز تغیر  می‌:ند كه در آغاز این تغییر، صدا دورگه شده و سپس بم می‌‌گردد و تن صدای مردانه را به خود می‌گیرد.

اما آنچه كه در این رشد سریع جسمانی قابل توجه می باشد رشد استخوانهای دستها و پاها است. حداكثر سرعت رشد استخوانی در پسرها حدود سن 15 – 14 سالگی است و در این هنگام، بویژه استخوانهای پاها رشد بسیار سریع و چشمگیری دارند و پاها كشیده‌تر می‌شوند و در نتیجه به نوجوان یك ظاهر ناموزون می‌ بخشد، كه در این حالت معمولا تمام نوجوانان در كارهایشان به گونه‌ای دچار عدم تعادل و بی‌مهارتی می شوند. و همانگونه كه اشاره شد علت این امر، رشد بیش از حد استخوانهای بلند است كه در نتیجه دستها و پاها قدرت تطبیقی خود را از دست می دهند.

در دخترها، بطور طبیعی، مرحله‌ بلوغ یك تا دوسال زودتر از جنس مخلفشان آغاز می‌شود. در مرحله بلوغ دختران، آنچه در وهله نخست جلب توجه می‌كند بزرگ شدن باسن، شكل گرفتن و كامل شدن پستان ها و سپس رویش مو در اعضاء مختلف آغاز می‌گردد. صدای دخترها نیز اندكی دورگه می‌شود ولی بم بودن صدا كه در پسرها دیده‌می‌ شود در آنها به چشم نمی‌خورد و در نهایت، بتدریج شكل ظاهر دخترها یك هیأت زنانه به خود می‌گیرد.

از نظر پزشكی، فعالیت عدد اندكرین‌(عدد داخلی) در این مرحله بیش از دوران دیگر رشد می‌شود و همین امر موجب تحولات ناگهانی در اندام نوجوانمی‌شود و مخصوصا این فعالیت در غدد جنسی بارزتر دیده می‌شود بطوری  كه در این هنگام ظهور نخستین علائم عادت ماهانه در دخترها و اولین احتلام شبانه در پسرها و رود بدون تردید آنها به دوره حساس و پیچیده بلوغ اس. در ضمن باید توجه داشت كه در بدن دخترها مقدار اندكی هورمون مردانه و در بدن پسرها مقداری هورمون زنانه تولید می‌شود. هورمون مردانه‌ (تستوسترون) باعث می شود كه بر روی پوست صورت اكثر دختران و پسران در دوره بلوغ، بثورات (جوش) جلدی ظاهر شود كه اصطلاحاً آنرا «جوش غرور» می‌گویند.

از نظر رشد بدنی لازم است بدانیم كه رشد جسمانی در پسرها از سن 12سالگی آغاز و در سن 19 – 18 سالگی پایان می گیرد و در دخترها رشد بدنی از سن 9 سالگی شروع و در سن 17 – 16 سالگی خاتمه می‌یابد.

نكته مهم اینكه قبل از آغاز مرحله بلوغ، پسرها از لحاظ رشد جسمانی جلوتر از دخترها هستند. اما از هنگام شروع بلوغ، دخترها از نظر رشد بدنی از پسرها جلوتر می‌باشند و این حالت رشد تا سن 14 سالگی در آنها ادامه می‌یابد كه مجددا پسرها برتری رشد بدنی خود را برجنس مخالف بدست آورده و تاپایان مرحله بلوغ، این برتری را حفظ می‌نمایند.

جالب است بدانیم كه بطور نسبی حداكثر سرعت رشد جسمانی در پسرها 15 سالگی و در دخترها 12 سالگی است.

تحولات روانی دوره بلوغ

تعدادی از روانشناسان كه براین اعتقادند دوره بلوغ از سن 12 سالگی شروع و در سن 18 سالگی پایان می‌گیرد. این دوره را به سه مرحله تقسیم  نموده‌اند و برای هریك از این مراحل سه گانه ویژگیهای نیز برشمرده‌اند:

الف- (14 – 12 ): از خصوصیت مهم این مرحله ، ظهور روح اجتماعی، استقلال طلبی و گرایش به زندگی گروهی در نوجوانان است.

ب – (15 – 14سالگی): ویژگی‌ اختصاصی این مرحله گرایش به جنس مخالف است.

ج – (18 – 15سالگی): در این مرحله، تمایل به ایده‌آل پرستی و احساس عشق كامل نسبت به جنس مخالف بروز می‌‌نماید.

می بینیم كه بلوغ، با مراحل قبلی رشد تفاوت اساسی و قابل توجهی دارد و بطور كلی، رشد روانی در دوره بلوغ در وهلة نخست رنگ جنسی و تناسلی دارد و در وهله دوم به شكل یك «بحران» نمایان می‌شود و سرانجام به صورت یك دوره شكل گیری و ساخته شدن شخصیت درمی‌آید.

نخستین اثری كه حاكی از تغییر و تحول روحیه نوجوان است بیداری عواطف و احساسات جنسی وی نسبت به جنس مخالف است كه در حدود 16 سالگی در پسرها و درخترها اندكی زودتر بوجود می‌آید.

در این مرحله از رشد این گرایش بتدریج روبه فزونی است، چرا كه فعالیت غدد تناسلی آغاز شده و نوجوان، بخوبی دریافته است كه با دوران قبلی حیات خود تفاوت فاحشی یافته است و به سبب بیداری این احساس، تخیلات و رویا‌پردازی‌های مربوط به امور جنسی درمرحله بلوغ بسیار آشكار و بارز است.