دستگاه گردش خون (قلب)

مقدمه:

وظیفه دستگاه گردش خون رساندن اكسیژن و مواد مغذی به سلولهای بدن و تخلیه مواد زاید این سلولها می باشد.

دستگاه گردش خون از دو جزء اصلی قلب و عروق خونی تشكیل شده است.

قلب درون كیسه پریكارد (آبشامة) در قفسه سینه و عروق تا اقصی نقاط بدن گسترش یافته است.

قلب یك عضو آویزان و عضلانی در مركز قفسه صدری است كه به طور مایل در پشت تنة استرنوم و غضروفهای دنده ای واقع شده است. وزن آن در مردان 300 گرم و در زنان در حدود 350 گرم می باشد.

البته وزن قلب با توجه به جنس، سن، وزن، ورزش و سایر شرایطی كه موجب بیماری می شوند متفاوت خواهد بود.

قلب خون را به داخل بافتهای بدن پمپ می كند و از این طریق اكسیژن و مواد غذایی را به بافتها می رساند. فعالیت پمپ قلب به وسیله انقباض و انبساط دیواره عضلانی قلب به طور منظم ایجاد می شود.

در طی سیستول (انقباض عضله) حفرات قلب كوچكتر شده و خون را پرتاب می كند. در طی دیاستول (انبساط عضله) حفرات قلب مجداً از خون پر شده و برای پرتاب بعدی آماده می شود.

ضربان قلب به طور طبیعی در یك فرد بالغ تقریباً 80-60 در دقیقه خواهد بود هر یك از بطنها تقریباً 70 سی سی خون در هر ضربه خارج می كنند و لذا در طی 60 دقیقه حدود 5 لیتر خون را به گردش در می آورند.

آناتومی قلب:

قلب توسط 3 لایه تشكیل شده است:

• آندوكارد كه داخلی ترین لایه می باشد از بافت آندوتلیال پوشیده شده است كه سطح داخلی قلب و دریچه ها را می پوشاند.
• لایه وسط یا میوكارد از فیبرهای عضلانی تشكیل شده است و مسئول پمپاژ قلب می باشد.
• اپیكارد كه خارجی ترین لایه می باشد.
• قلب توسط یك ساك فیبری نازك به نام پریكارد پوشانده می شود كه توسط دو لایه تشكیل شده است.
• لایه ای از پریكارد كه به اپیكارد قلب چسبیده است لایه ویسرال یا احشایی نام دارد.
• پریكارد قشری یا پارتیال: كه پریكارد احشایی توسط پریكارد قشری یا پارتیال پوشانده شده است
• پریكارد قشری به عروق بزرگ، دیافراگم، جناق سینه و ستون فقرات متصل شده است و قلب را در قفسه صدری یا مدیاستن نگهداری می كند.
• فضای حاصل ما بین دو لایه پریكارد توسط مایه ای به حجم تقریباً 30 سی سی پر شده است.
• اعمال پریكارد:
• تسهیل حركات و ضربان قلب و جلوگیری از اصطكاك.
• محافظت قلب از عفونت های ساختمانهای مجاور نظیر عفونت های مربوط به ریه ها مدیاستن، مری و غیره.

حفرات قلب:

4 حفره قلب دو بخش چپ و راست سیستم پمپاژ را تشكیل می دهند.

قلب راست:

از دهلیز راست و بطن راست تشكیل شده است و خون كم اكسیژن را به داخل ریه ها برای اكسیژن گیری مجدد پمپ می كند. دهلیز راست خون بازگشتی بدن را از دورگ عمده دریافت می كند:

• ورید اجوف فوقانی كه خون سر، گردن، اندام فوقانی را به سمت قلب می آورد.
• ورید اجوف تحتانی كه خون اندام تحتانی را به قلب باز می گرداند.

قلب چپ

از دهلیز چپ و بطن چپ تشكیل شده است و وظیفه آن پمپاژ خون سرشار از اكسیژنه به داخل آئورت و گردش خون سیستمیك می باشد.

دهلیز چپ خون اكسیژنه را گردش ریدی از طریق وریدهای ریدی تحویل می گیرد.

ضخامت هر یك از این حفرات چهاركانه متناسب با فعالیت هر یك از ایشان است.

بطن راست در مقابل یك سیستم كم فشار (عروق ریوی) باید منقبض شود در حالی كه بطن چپ باید در مقابل یك سیستم پرفشار (عروق سیستمیك) منقبض شود لذا ضخامت بطن چپ 5/1 تا 2 برابر بطن راست.