رئالیسم

هر فلسفه تربیتی (فلسفه آ. پ) معمولاً پیشگامی دارد كه «فیلسوف» آن نامیده می‎شود او كسی است كه بیش از سایر متفكران به امر آ. پ پرداخته، وسیع تر و عمیق تر ازآنها دربارة آ.پ اندیشیده و نظرها یا آرای تازه و ابتكاری اظهار كرده است.

هر فلسفه آ. پ ارتباط دارد به افكار و عقاید ما در اینكه:

الف- مردم چگونه باید باشند؟

ب- چگونه باید زندگی كنند؟

بنابراین یك فلسفه تربیتی سعی خواهد كرد:

• مجموعه ای از هدفهای تربیتی را روشن كند.
• آن هدفها را زیر نور ارزشهای اخلاقی عمومی توجیه كند. تحت تأثیر همین هدفهای مشخص هست كه خواهیم توانست آنچه را كه كودكان و نوجوانان ما باید یاد بگیرند را تعیین كنیم.

بحث در مورد مكاتب فلسفی به این منظور است كه ببینیم:

• چه مسایلی در آ. پ مطرح شده اند؟ چه نوع دیدهایی دربارة آنها وجود دارد؟
• چه روشهایی برای سودبخشی كردن فعالیتهای معلم پیشنهاد می‎شوند؟
• مفاهیم تربیتی چگونه تجزیه و تحلیل می‎شوند؟ و توجیه مسایل تربیتی چگونه است؟

همان طور كه گفته شد فلسفه آ. پ دارای مكاتبی است كه ما در اینجا به شرح مكتب واقع گرایی (رئالیسم) و دو مكتب عمدة آن (واقع گرایی قدیمی، تعقلی و واقع گرایی طبیعی یا علمی) در مورد جهان، انسان، شناخت و ارزش و تأثیر آنها بر تفكرات و كردارهای تربیتی و توانائی نقد و بررسی رفتارهای تربیتی مبتنی بر این فلسفه خواهیم پرداخت.

واژه واقع گرایی

واقع گرایی ترجمه واژه رئالیسم (Realism) می‎باشد كه از ریشه لاتین «رس» (Res) به معنای شیئ و واقعیت گرفته شده است.

رئالیسم در فلسفه

عده ای از فلاسفه هستند كه قائل به وجود واقعیت های عینی (objective) دیگر غیر از موجودات درك كننده هستند. یعنی واقعیاتی كه مستقل از درك كننده وجود دارند و به اینكه آنها را درك كنیم یا نكنیم بستگی ندارند همه كسانی را كه چنین می اندیشند واقع گرا یا رئالیست به حساب می آورند. خواه مانند ماتریالیست ها (Materialists) یا ماده گرایان، واقعیت خارجی را منحصر به ماده و خواص آن بدانند و خواه علاوه بر وجود ماده و مادیات به وجود مجردات و ماورای طبیعت هم اعتقاد داشته باشند.

رئالیسم در هنر و ادبیات

در قلمرو هنر و ادبیات «رئالیسم» به آن دسته از مكتب های هنری و ادبی گفته می‎شود كه طبیعت و زندگی را به همان گونه كه هستند و به طرز واقعی در بیانات خود، به اشكال تجسمی، تصویری، كلامی،‌ شنیداری و غیره منعكس می سازند. و باید گفت كه این اصطلاحات در هنر و ادبیات چندان ربطی به فلسفه ندارد. مثلا یك نقاش یا شاعر یا موسیقی دان واقع گرا (رئالیست) ممكن است از نظر فلسفی پندارگرا باشد و بالعكس.

تاریخچه واقع گرایی (رئالیسم) (Realism)

در تاریخ اندیشه های تربیتی چنین مشهود است كه واقع گرایی (اصالت واقع) را ارسطو بنیان گذاشت همچنان كه افلاطون بنیان گذار آرمان گرایی است معمولاً این دو سیستم فكری یا فلسفه را مقابل هم قرار می دهند زیرا آرمان گرایی اصالت را به ذهن آدمی می‎دهد در صورتی كه واقع گرایی برای اشیا یا پدیده های خارج از ذهن و فكر ما واقعیت قایل است و وجود آنها را مستقل از ذهن یا عقل انسان می داند. اشیا را آنچنان كه هستند قبول دارد. و از تعبیر و تفسیر جهان خارج طبق تجربه های شخصی خودداری می‌كند.

واقع گرایی سخنگویان و مفسران متعددی داشته است و دارد و در نتیجه با نامهای گوناگونی مورد بحث قرار گرفته است و هنوز هم یك نوع واقعگرایی وجود ندارد. به عبارت دیگر، فلسفة واقعگرایی، علی رغم ادعایش، خود گرفتار اختلال واقعیت شده است و برداشتها و تعبیر و تفسیرهای گوناگونی از آن می‎شود از قبیل: واقع گرایی سنتی (كلاسیك)، واقع گرایی دینی، واقع گرایی رمانتیك، واقع گرایی صوری، واقع گرایی شهودی، واقع گرایی …[1]

اصول واقع گرایی

مطالعه این واقع گرایی ها تقریبا نشان می‎دهد كه این فلسفه را می‎توان در دو اصل زیر خلاصه كرد.