اما بیكاری از نظر علم جامعه شناسی و اقتصاد به صورت زیر تعریف می شود. به بخشی از نیروی كار جامعه كه در جستجوی یافتن شغل هستند اما موفق به داشتن آن نمی شوند بیكار گفته می شود.

در تعریف بیكاری از اصطلاح نیروی كار جامعه صحبت شد كه در اینجا بد نیست مفهوم نیروی كار را نیز بدانیم.

منظور از نیروی كار جامعه آن بخش از افرادی هستند كه یا شغل دارند و یا در جستجوی آن هستند اگرچه در مباحث علمی محدودیت سنی بین 15 الی 65 سال برای این قشر دیده شده است اما در بعضی جوامع این محدودیت كمتر یا بیشتر است.

خود بیكاری به چهار گروه تقسیم بندی می شود:

1- بیكاری اصطكاكی         ( Frictional Unemployment )

بیكاری اصطكاكی در اثر تحریك اقتصادی پیش می آید یعنی افرادی ممكن است با مهاجرت از یك شهر به شهر دیگر و به منظور یافتن كار جدید بهتر و مناسبتر كار خود را رها می كنند و یا در محل خاصی، صرفاً برای تغییر شغل،‌كار خود را ترك می كنند.

2- بیكاری دوره ای         ( Cyclical Unemployment )

بیكاری دوره ای به دلیل ركود اقتصادی و تورم پیش می آید. به این ترتیب كه در دورة ركود اقتصادی كه سطح فعالیتهای اقتصادی كاهش می یابد. بخشی از نیروی كار بیكار می‌شوند. اما با خروج اقتصاد از حالت ركود این نوع بیكاری از بین می رود.

3- بیكاری ساختاری         ( Structural Unemployment )

بیكاری ساختاری بیكاری است كه به دلایلی نظیر اتوماسیون بیشتر در پاره ای از فعالیتهای اقتصادی بخصوص در صنایع، با پیدایش سایر پدیده های تكنیكی در بعضی از مشاغل پیش می آید. در چنین حالتی عده ای به دلیل اینكه تقاضایی برای مهارتشان وجود ندارد كارشان را از دست می دهند.

برای از بین بردن یا كاهش این نوع بیكاری می توان با ایجاد دوره هایی و دادن آموزش های جدید به نیروی كار آنها را با تكنیكهای جدید آشنا كرد.

4- بیكاری فصلی            ( Seasonal Unemployment )

این نوع بیكاری معمولا در مناطق كشاورزی و معدنی ایجاد می شود. یعنی كشاورزان یا معدنچیان حداقل یك فصل از سال را ممكن است امكان فعالیت تولیدی نداشته باشند. برای تعدیل بیكاری فصلی كشاورزان با ایجاد فعالیتهای جانبی در فصل بیكاری می توان تعدیلاتی در این مورد به وجود آورد. اما درخصوص معدنچیان امروزه با توجه به سختی كارشناسان بیكاری فصلی آنها موجه است و پذیرفته شده است.

با توجه به توضیحات بالا برای كار كارشناسی و بحثهای آماری نرخ بیكاری را می توان از رابطه زیر به دست می آید:

نرخ بیكاری = ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

و از همین جا می توان درصد نیروی بیكار جامعه را حساب كرد. درصد نرخ بیكاری = 100 * ـــــــــــــ

یك ضرب المثل ایتالیایی می گوید آخرین چیزی كه از دست می رود امید است فقر ناشی از بیكاری موجب بروز دیگر معضلات اجتماعی از جمله خودكشی، طلاق، اعتیاد، فعالیتهای اقتصادی زیرزمینی، جنایت، رشوه خواری و فساد مالی می شود.

اگرچه صددرصد این معضلات از بیكاری نشأت نمی گیرند و تعدادی به بهانه بیكاری به معضلات مذكور دامن می زنند اما فقدان فرصت شغلی مناسب برای قشر تحصیل كرده و نخبگان جامعه موجب بروز معضل فرار مغزها شده است و برآورد می شود كه عمده تحصیل كرده ها و متخصصان ما كشور خود را به دلیل معضل بیكاری ترك كرده اند.

ناامنی و بی ثباتی سیاسی یكی دیگر از نتایج بیكاری در كشور است. جوانی كه یك فرصت شغلی مناسب در اختیار داشته باشد انگیزة كمتری برای حضور در اغتشاشهای خیابانی و تظاهراتها علیه حاكمیتها می شود.

برای مبارزه با بیكاری باید اقداماتی همچون:

1- آموزش حرفه ای

2- تاسیس پایگاه داده های اطلاعات

3- اعتبارات یارانه ای و تخصیص مستقیم بودجه به برخی بخشهای اقتصادی كه از بیكاری بیشتری رنج می برند

4- اعزام نیروی كار به خارج از كشور

5- اتخاذ سیاستهای مشوق استفاده از فن آوری كاربر

6- ایجاد امنیت بیشتر در سرمایه گذاری داخلی و خارجی

7- شفاف نمودن حقوق مالكیت

8- ثبات در سیاستهای پولی و ارزی

9- فراهم آوردن زمینه های مناسب برای جذب سرمایه های خارجی

10- گسترش پوشش نظام تأمین اجتماعی و بیكاران

را در پیش گرفت.

علاوه بر افزایش شمار بیكاران، معضل دامنگیر تازه كه قبلا نیز اشاره كردیم، معضل بیكاران تحصیل كرده است كه آرام آرام به یك پدیده جدی و ناخوشایند بدل خواهد شد.

بیكاری مهمترین چالش اقتصادی كشورهای خاورمیانه است.

شریف نیوز (پایگاه خبری- تحصیلی دانشجویان ایران): بانك جهانی در تازه ترین گزارش خود از نرخ بیكاری كشورهای خاورمیانه، نرخ بیكاری نیروی كار (64-15) ساله ایران كه 9% اعلام كرده است.

به گزارش مهر به نقل از بانك جهانی، ایران با نرخ بیكاری 9 درصدی هشتمین نرخ بالای بیكاری را در سطح خاورمیانه دارد.

بانك جهانی پیش بینی كرده است كه ایران در 5 سال آینده، با شدیدترین فشار اشتغالزایی مواجه می شود و این فشار مجدداً به نقطه آزار خانواده های كم درآمد تبدیل خواهد شد و فقر در جامعه تشدید خواهد شد.

میزان اشتغال در هر جامعه ای به طور معمول تابع سه عامل اصلی است:

1. درجه تحرك اقتصادی به معنای سطح و میزان تولید و سرمایه گذاری و نرخ رشد این دو متغیر.
2. نوع فن آوری تولید و در نتیجه نسبت به كار و سرمایه ای كه تركیب شده و در تولید مورد استفاده قرار می گیرد.

3- قوانین و مقررات ناظر بر بازار كار كه درجه انعطاف پذیری این بازار را مشخص می‌كند.

سیاستهایی چون گسترش برنامه تنظیم خانواده و تداوم سیاستهای مهار رشد جمعیت، كاهش حضور سالمندان و كودكان در بازار كار، محدود كردن استفاده از نیروی كار خارجی و گسترش پوشش تحصیلی و افزایش میزان تقاضا برای نیروی كار. عواملی هستند كه می تواند در جهت اشتغال زایی مؤثر باشند.

برای افزایش مناسب در تقاضا برای نیروی كار ابتدا باید تولید ناخالص داخلی افزایش داشته باشد و در كنار آن سرمایه گذاری بخش خصوصی و دولتی افزایش یابد. برای مقابله با بیكاری باید پیش نیازهایی در كشور تحقق یابد. برخی از مهمترین این پیش نیازها عبارتند از: امنیت سرمایه گذاری داخلی و خارجی و شفاف نمودن حقوق مالكیت فردی، ثبات در سیاستهای پولی و ارزی و مالی و فراهم آوردن زمینه های مناسب برای جذب سرمایه های خارجی اتخاذ سیاستهای مشوق استفاده از فن آوری كاربر و در نهایت گسترش پوشش نظام تأمین اجتماعی و بیكاران

گرچه 70% جوانان زندگی در ایران را دوست دارند اما درصورتی كه جوانان حركت موثری از سوی دولتمردان برای حل معضلات و مشكلات خود شاهد نباشند، به طور حتم امید، نگرش و اعتمادشان نسبت به آنان از بین خواهد رفت.

بیكاری یكی از مهمترین چالشهای اقتصادی جهان است.