مواد مخدر (تركیبات – موارد استفاده – نحوه كشت)

مكونین (اوپیانیل)، ماده‌ای  به فرمول و به وزن ملكولی 18/194 است. این ماده نخستین بار توسط در سال 1832 از تریاك به دست آمد. مكونین، درریشه نیز كه گیاهی از تیره است وجود دارد.

مكونین به صورت  بلوریهای سفید سوزنی شكل متبلور می‌شود. از نظر انحراف نور، حالت راسیمیك و طعم بسیار تلخ دارد. در گرمای 102-103 درجه ذوب می‌گردد. در 700 قسمت آب سرد و 23 قسمت آب گرم حل می‌شود. در الكل، كلروفرم، بنزن، اترواسید استیك گلاسیال نیز محلول است. در قلیائیات به تانی حل می‌گردد و ملح قلیائی اسید مكونی نیك به وجود می‌آورد.

اسید مكونیك حالت ناپایدار دادر و به سرعت به صورت لاكتون تغییر شكل حاصل می‌كند.

تعداد الكالئویدهای تركیا كه تاكنون از آن استخراج گردید شامل 20 نوع است كه از بین آنها منحصراً 6 الكالوئید مهم زیر به مقدار نسبتاً زیاد در آن یافت می‌شود:

مرفین

كدئین

نارسئین

ناركوتین

تبائین

پاپاورین

چهار الكالوئید، مرفین، كدئین، نارسئن و پایاورین از نظر درمانی بیشتر در پزشكی حائز اهمیت می‌باشند.

از بقیه الكالوئیدهای دیگر ، به ذكر     لودانوزین

لودانین               كوتارمین

كدامین                    كریپتوپین

رآدین                     پروتوپین

پرتوپین یا فرمارین،       نیز یافت می‌شود.

كرپتوپین  علاوه بر تریاك، از اعضای گیاهان مختلف مانند بعضی‌ها      كه به تیره

تعمق دارند نیز به دست آمده است.

در مصارف پزشكی،كپسول عاری از دانه، دانه، روغن خشخاش ،تریاك و بعضی از الكالوئیدهای آن بكار می‌رود. برگ و گل خشخاش نیز سابقاً در داروسازی مصرف داشته در مداوای بیماریها، بكار می‌رفته است ولی مصرف آنها امروزه تقریباً متروك گردیده است.

خواص درمانی- از اعضای مختلف خشخاش و فراورده‌های آن، مصارفی به شرح زیر بعمل می‌آید:

برگ خشخاش، دارای اثر خواب‌آورملایم و خفیف است و در فرمول اونگان پوپولئوم و بم ترانكی وارد می‌شود.

گل خشخاش، اثر آرام كننده و نسبتاً خواب‌آور دارد. سابقاً از آن نوعی آب مقطر و تنطور تهیه می‌گردد.

كپسول خشخاش- كپسول همة واریته‌های خشخاش مخصوصاً از نظر درمانی به مصارف عدیده ‌می رسیده است ولی چون مشخصات محل رویش و نارس یا رسیده بودن كپسول، در میزان ماده مؤثره آن، تأثیر فراوان دادر یعنی در واقع آنچه كه در بازار تجارت عرضه می‎شود ، كپسول‌هائی است كه مقدار ماده مؤثره در آنها وضع متفاوت دارد، از این جهت امروزه با توجه به این كه استفاده از آن، ناراحتی‌ها و حتی تلفات وارده آورده است، در مصارف داخلی اهمیت خود را از دست داده است.

كپسول خشخاش اگر در فاصله خرداد و تیر چیده شود. یعنی جدا كردن كپسول از ساقه اگر در زمانی صورت گیرد كه میوه شروع به زرد شدن نموده باشد، مقدار مرفین آن زیادتر از مواقع دیگر خواهد بود ولی برای مصارف درمانی، بیشتر میوه‌های رسیده مورد مصرف قرار می‌گیرد.

با جوشاندن 2 تا 10 گرم آن در 200 میلی‌لیتر آن و افزودن  مقداری قند یاعسل بدان، محلولی با طعم شیرین بدست می‌آید كه در موقع بروز دردهای روده، اسهال‌های ساده، دیسانتری، تحرك مخاط‌ها، استفراغ‌های تشنجی، سرفه‌های عصبی،دردهای سرطانی و غیره اثر مسكن وآرام كننده‌ ظاهر می‌كند ولی باید توجه داشت كه كپسول خشخاش با همه اثر آرام‌كننده‌ی كه دارد نباید به بیماران مبتلا به تب‌های شدید یا مداوم، التهاب‌های داخلی و همچنین در بیماریهای معده- روده دل پیچه‌های ناشی از امتلاء معده و یبوست داده شود بعلاوه برای اطلفال به عنوان آرام كنده و خواب آور نباید بكار رود زیرا نه تنها عوارض  بعدی ممكن است ایجاد نماید بلكه به علت خطرناك بودن بودن امكان دارد كه باعث مرگ شود.

مصرف كپسول خشخاش و فراورده‌های آن باید با مقادیر كم در درمان بیماریها شروع گردد زیرا عوارض ناراحت‌كننده و حتی منجر به مرگ ممكن است از  مصرف بی‌رویه آنها ایجاد شود. این عوارض ناراحت كننده و حتی منجر به مرگ ممكن است از مصرف بی‌رویه آنها ایجاد شود. این عوارض، حتی با تنقیه محلولهای حاصل از كپسول خشخاش نیز بوقوع پیوسته است.

بطور كلی باید گفت كه مصارف درمانی كپسول خشخاش در استعمال خارجی بیشتر مورد توجه است.

در استعمال خارج، از جوشانده 1 تا 2 كپسول خشخاش در یك لیتر آب، لوسیونهائی تهیه می‌كنند كه بصورت غرغره، حمام و كمپرس، جهت تسكین در دو رفع التهاب‌های عـادی، از آن استفاده بعمل می‌آورند. بخور كپسول خشخاش در لارنژیت حاد مؤثر است.

در مصارف درمانی، همیشه میوه رسیده خشخاش را كه دارای مقدار كمتری از مرفین، كدئین و غیره است باید بكار برد زیرا خطر آن به پایه میوه نارس خشخاش نمی‌رسد.

دانه خشخاش- فاقد الكالوئیدهاست و از آن گاهی به صورت امولسیون به مقدار 5 تا 10 گرم در 200 میلی لیتر آب، به عنوان نرم كننده و رفع پبوستهای مقاوم و نزله مثانه استفاده بعمل می‌آید.

بعضی از محققین وجوه مقادیر بسیار كم ناركوتین و یك الكالوئید نا معین را در دانه خشخاش ذكر نموده‌اند ولی این كار هنوز محقق نگردیده است.

از دانه خشخاش در تهیه نانهای قندی استفاده می‌شود. در ایران نیز چون قبل از منع كشت تریاك، دانه خشخاش در اختیار مردم قرار داشت از آن، به صورت پاشیدن بر روی نان استفاده بعمل می‌آمده است.

دانه خشخاش دارای مقدار كافی اسید فسفریك است. مصرف آن موجب فربه‌ی و پیدایش حالت خاصی شبیه خواب‌آلود بودن، سستی و رخوت می‌گردد و از این نظر است كه تفاله دانه را پس از روغن‌گیری، به منظور تقویت و فربه نمودن چهارپایان به آنها می‌دهند.

روغن خشخاش بطوری كه ذكر شد در بعضی از فراورده‌های داروئی وارد می‌شود.

تریاك، بطور مختلف در معالجه بیماریها مورد استفاده قرار می گیرد.

تریاك به علت تأثیر بر روی اعصاب، اثر خواب‌آور و آرام كننده دارد. در بیخوابیهای منشأ عصبی و در دردهای صبی مانند درد معده، قولنج‌های حاصل از مسمومیت سرب، مننژیت و غیره مصرف می‌شود. ضمناً چون اثر تعدیل كننده عمل اعصاب دارد. به عنوان تسكین هیجانهای عصبی، در حالات تشنجی، صرع، هذیان، حالات اضطرابی و بطور كلی تحریكات عصبی مصرف می‎شود

تریاك، مسكن سرفه و تنظیم كننده ترشحات برونش‌هاست. در بیماریهای حاد و مزمن دستگاه تنفس ماننده برونشیت و سل ریوی مصرف دارد. تریاك در استفراغ‌هائی كه بر اثر تحریك منتهاالیه اعصاب سطحی مخاط معده پیش می‌آید، اثر تسكین دهنده دارد بعلاوه مصرف آن در دردهای سرطانی را كاهش می‌دهد.

تریاك در تنگی نفس‌های منشاء قلبی مانند فراخ شدن آئورت و نارسائی عمل آن مصرف دارد ولی در ضیق نفس‌هائی كه بر اثر مسمومیت یا بیماریهای عفونی و یا ضایعاتی در ریه، پیش می‌آید، نباید از آن استفاده شود.