محور اول؛ اعتقادات است كه در باب حضرت حق، شناخت خداوند و توصیف اوست و در دنباله بحث خالقیت خداوند بیان می‎شود و چون الله خالق است، چگونگی زیست او را مقدّر می‎كند لذا در ادامه مبحث، ربوبیّت مطرح می گردد و در نتیجه پرستش و عبادت هم خاص ذات اوست و باید به خداوند امید داشته باشیم  و از رحمت خداوند ناامید نباشیم. خدای متعال، پیامبران را برای انجام رسالت خود برگزید و بدنبال نبوت امامت كه در اسلام امری ضروری بوده و حیات جامعه اسلامی بدون آن غیر ممكن است مطرح می‎شود مبحث بعدی مرگ و بازگشت انسان به سوی خدا یعنی معاد است كه مطرح می‎شود و اینكه درسیر جزای رب العالمین در قیامت، مساله شفاعت از جمله مسائل مهم در حسابرسی اعمال بندگان است.

محور دوم؛ اخلاق است؛ انسان باید نسبت به نفس خودش محاسبه و مراقبه  داشته باشد و حسنات را انجام و از سیئات دوری نماید. ذكر خداوند بر دهان بشر جاری باشد و شكر نعمتهای او را داشته باشد و اینكه تقوی و پارسائی در دنیا و یقین در عقیدت داشته و زهد بر اساس تقوی و صبر در برابر مصائب و رضا و تسلیم در برابر پروردگار و توكل به خداوند دركارها را پیشه خود سازد و حسن ظن به خداوند متعال داشته و اظهار فقرو حاجت پیش دیگران نكند در زندگی قناعت به آنچه خدا قسمت او كرده و كفاف در رزق داشته و در رفتار با مردم حسن سلوك داشته باشد و نیز در برابر مردمی كه به او بد كرده اند عفو و اغماض داشته و دنیا را بازار آخرت بداند و از محرمات بپرهیزد و باز اینكه طمع نسبت به مال مردم نداشته و از یاد خداوند غفلت نداشته باشد در كارها نیت را خالص نموده و از ریا و بخل و حسد و خشم و غضب دوری كند  و اگر این رذایل از ا وسر زد، با توبه بدرگاه پروردگار خویش لباس مذلت و خواری را از خود دور سازد.

محور سوم، احكام است، انسان با نماز، در مقابل خدای گرانقدر می ایستد و با روزه پوششی بر اعضای خود می زند و با دادن زكات مالش را خالص و آراسته می كند و با رفتن به حج مورد مغفرت خدا قرار می‎گیرد و با جهاد در  راه خدا بهشت را بر خود واجب می كند و با امر به معروف و نهی از منكر، سنتهای سنیّه را زنده می دارد و از بدعتهای ناصواب دوری می گزیند و از خداوند جهت اداء قرض و دین كمك می خواهد و از حدود و قوانین حاكم بر جامعه تعدی نمی كند.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                        صفحه

مقدمه.............................................. 1

بخش اول؛ اعتقادات

فصل اول؛ توحید................................... 3

1-1-1. الوهیّت...................................... 3

1-1-2. خالقیت...................................... 7

1-1-5. ربوبیّت...................................... 10

1-1-4. عبادت....................................... 14

1-1-5. امید و ناامیدی.............................. 18

1-1-6. دعا......................................... 21

فصل دوم؛ نبوت.................................... 26

1-2-1. نبوت........................................ 26

فصل سوم؛ امامت................................... 29

1-3-1. امامت....................................... 29

فصل چهارم؛ جزای رب العالمین...................... 36

1-4- 1. جزای رب العالمین (معاد).................... 36

1-4-2. شفاعت....................................... 41

بخش دوم؛ اخلاق

مقدمه؛ محاسبه و مراقبه نفس......................... 43

فصل اول؛ حسنات................................... 46

2-1-1. ذكر ........................................ 51

2-1-2. شكر......................................... 53

2-1-3. تقوی........................................ 56

2-1-4. پارسائی..................................... 59

2-1-5. یقین........................................ 60

2-1-6. زهد......................................... 62

2-1-7. صبر......................................... 64

2-1-8. رضا و تسلیم................................. 66

2-1-9. توكل........................................ 68

2-1-10. حسن ظن به خداوند متعال..................... 70

2-1-11. فقر و غنی.................................. 72

2-1-12. قناعت و كفاف در زرق........................ 74

2-1-13. حسن سلوك و خوش رفتاری با مردم.............. 76

2-1-14. عفو و اغماض................................ 83

فصل دوم؛ سیئات................................... 86

2-2-1. دنیا........................................ 86

2-2-2. پرهیز از محرمات............................. 90

2-2-3. طمع......................................... 94

2-2-4. غفلت........................................ 96

2-2-5. نیت......................................... 98

2-2-6. ریا......................................... 100

2-2-7. بخل......................................... 102

2-2-8. حسد......................................... 103

2-2-9. خشم و غضب................................... 105

2-2-10. توبه....................................... 107

بخش سوم؛ احكام

3-1. نماز.......................................... 110

3-2. روزه.......................................... 113

3-3. زكات.......................................... 115

3-4. دین (قرض)..................................... 119

3-5. حج............................................ 120

3-6. جهاد.......................................... 123

3-7. امر به معروف و نهی از منكر.................... 125

3-8. رعایت حدود الهی............................... 126

نتیجه................................................... 128

فهرست منابع و مآخذ ................................ 129

كتابنامه .......................................... 130

مقدمه

             «یا غایَة امالِ الْمُحِّبینَ، اَسْئَلُكَ حُبَّكَ وَ حُبَّ مَنْ یُحِبُّكَ وَ حُبَّ كُلَّ عَمَلِ یُوصِلُنی اِلی قُرْبِكَ وَ اَنْ تَجْعَلَكَ اَحَبَّ اِلَیَّ سواكَ.

       ای انتهای آرزوی دوستان از تو خواستارم، محبت خودت و محبت آنكه ترا دوست می دارد و دوست داشتن هر عملی را كه مرا به قربت رساند و اینكه قرار دهد تورا محبوبتر بمن از آنچه غیرتوست.»[1]

       «او فرزند حسین بن علی(ع) سومین امام شیعیان جهان، مادرش شهربانویه و مشهورترین لقبش زین العابدین و سجّاد است. امام سجّاد (ع) در سال سی و هشت قمری دیده به جهان گشود و دوران كودكی خود را در شهر مدینه سپری كرد. حدود دوسال از خلافت جدش امیر مومنان (ع) را درك نمود و پس از آن مدت ده سال شاهد حوادث دوران امامت عموی خویش امام مجتبی (ع) بود. و پس از شهادت امام مجتبی (ع) در سال پنجاه هجری به مدت ده سال در دوران امامت پدرش حسین بن علی (ع) كه در اوج قدرت معاویه در ستیز و مبارز با او بود در كنار حضرت قرار داشت. در محرم سال شصت و یك هجری درجریان قیام و شهادت پدر(ع) درسرزمین كربلا حضور یافت. پس از فاجعه كربلا بود كه حضرت عهده دار رهبری و هدایت امت گردید و در آغاز این راه كه همراه دیگر اسیران اردوگاه حسینی به اسیری به كوفه و شام برده شد، سرپرست و تكیه گاه اسیران در كوران مصائب و گرفتاریها بود و با سخنرانیهای آتشین خود ضمن رسوائی یزید  و حكومت وی به معرفی خود و طریق هدایت پرداخت.»[2]

       اما در دوران امامت خویش بدلیل وجود خلفای ظالم و ستمگر، فرصت و مجالی چون صادقین برای تبلیغ راه هدایت نیافت، لذا سیره هدایتی این امام بزرگوار بیشتر از طریق دعاها و مناجاتها و سخنان ایشان به جهان بشریت ارائه شده است. امام شاهد بود كه تمام ارزشهای اخلاقی و دینی از ناحیه حكومت اموی در حال نابود شدن است. این بود كه به اصلاح جامعه و تهذیب اخلاق اجتماعی  آن پرداخت و نفوس بیمار مردمی را كه به پیروی از امرای خود تسلیم شهوات و هواهای نفسانی شده بودند با فضائل اخلاقی و كرامات برجسته خود معالجه نمود.