شب قدر

ضمناً با توجه به این نكته روشن می‌شود كه آنچه را گاهی ما بی‌نظمی‌ها و نابسامانیهای عالم هستی می‌پنداریم در واقع مربوط به نارسائی علم و دانش ما است، و یك موحد و خداپرست راستین هیچگاه نمی‌تواند چنین تصوری دربارة عالم داشته باشد و پیشرفت تدریجی علوم گواه این واقعیت است. و نیز این درس را می‌توانیم بیاموزیم كه جامعة انسانیت كه جزئی از مجموعة نظام هستی است اگر بخواهد سالم زندگی كند باید این اصل (كل شییء عنده بمقدار) بر سراسر آن حكومت داشته باشد، از هر گونه افراط و تفریط و كارهائی كه حساب و كتاب در آن نیست بپرهیزد و در تمام نهادهای اجتماعی حساب و كتابرا حاكم سازد.

2- همه چیز جهان روی حساب است.[1]

جملة انا كل شیء خلقناه بقدر در عین فشردگی از حقیقت مهمی در عالم خلقت پرده برمی‌دارد، حقیقتی كه بر سراسر جهان هستی حاكم است و آن اندازه‌گیری دقیق در همة كائنات جهان است.

هر قدر علم و دانش بشری پیشرفت می‌كند به این اندازه‌گیری دقیق آشناتر می‌شود. این اندازه‌گیری دقیق در موجودات ذره‌بینی موجود در كرات عظیم آسمانی نیز حاكم است.

فی‌المثل می‌شنویم فضانودران با محاسبات دقیق علمی كه وسیلة صدها نفر كارشناس متخصص بوسیله‌ مغزهای الكترونیكی انجام می‌گیرد موفق می‌شوند، درست در همان منطقه‌ای از كرة ماه كه می‌خواستند بنشینند، با اینكه ظرف چند روزی كه سفینه فضائی فاصلة زمین و ماه را می‌پیماید همه چیز دگرگون می‌شود، ماه هم بدور خود می‌گردد و هم بدور زمین، و جای آن بكلی عوض می‌شود، و حتی در لحظة پرتاب سفینه نیز زمین هم بدور خود و هم بدور آفتاب با سرعت فوق‌العاده‌ای درحركت است، ولی از آنجا كه تمام این حركات گوناگون حساب و اندازة دقیقی دارد كه مطلقا از آن تخلف نمی‌كند، فضانوردان موفق می‌شوند كه با محاسبات پیچیده درست در منطقه مورد نظر فرودآیند!