فهرست مطالب

فصل اول: كلیات‏‏،تعاریف و مفاهیم.............. 1

فصل اول.................................... 10

كلیات ، تعاریف و مفاهیم.................... 10

مقدمه...................................... 10

موضوع پژوهش................................ 11

دستاوردهای نظری و عملی پژوهش............... 12

تعاریف و مفاهیم............................ 15

مفهوم و فرهنگ.............................. 15

تعریف لغوی................................. 16

تعریف اصطلاحی............................... 16

عوامل فرهنگ................................ 17

اصول چهار گانه فرهنگ....................... 17

مفهوم تفكر................................. 19

مفهوم بسیج................................. 21

تعریف بسیج در انقلاب اسلامی ایران............ 23

تعریف فرهنگ و تفكر بسیج.................... 24

فصل دوم.................................... 25

رویكردها ویژگی ها.......................... 25

فرهنگ و تفكر بسیج در متون اسلامی............ 25

هدف و فلسفه بسیج........................... 25

فرهنگ و تفكر بسیج در وصایای شهیدان......... 40

رشد فضایل و محو رذایل اخلاقی................ 41

عرفان و معنویت............................. 45

اتحادووحدت كلمه............................ 45

آداب برادری و تعاون........................ 52

طرز آشنایی................................. 52

آداب بیماری و مداوا........................ 53

حكمت های كتمان بیماری...................... 53

عیادت و پرستاری............................ 54

آداب فرماندهی و فرمانبری................... 54

اخلاق فرماندهی.............................. 54

عشق و علاقه متقابل.......................... 58

آداب قرآن.................................. 58

آداب میهمانی و معاشرت...................... 59

آداب خوردن و آشامیدن....................... 60

ادعیه قبل و بعد طعام....................... 62

آداب دعا و مناجات.......................... 63

آداب سخن و سكوت............................ 63

نسبت نیكو دادن به هم....................... 64

تكیه كلام ها................................ 65

زبان سكوت.................................. 65

قسم یاد نكردن.............................. 65

ذكر خوش صلوات.............................. 66

ماندن و مقاومت كردن........................ 66

آداب عبادت................................. 67

آداب رفتار با عراقی........................ 70

فرهنگ و تفكر بسیج از نگاه جامعه شناسی...... 71

فصل سوم.................................... 86

خاستگاه و ریشه ها.......................... 86

خاستگاه فرهنگ و تفكر بسیج.................. 86

خاستگاه جامعه شناسی........................ 86

رویكرد جامعه شناسی پزوتیویسمی از بسیج...... 87

شرایط اجتماعی بسیج......................... 88

شرایط اقتصادی.............................. 89

شرایط سیاسی................................ 90

نقد مبانی بسیج شناسی در جهان معاصر......... 91

عدم توجه به اراده الهی در تحقق پدیده های اجتماعی  94

فضیلت جهاد................................. 98

مفهوم رهبری................................ 99

مفهوم حكومت و حاكمیت....................... 99

مفهوم ولایت فقیه........................... 102

قانون اساسی............................... 103

وظایف و اختیار رهبر....................... 104

خاستگاه فرهنگ و تفكر بسیج از دیدگاه ولایت رهبری    105

خاستگاه بسیج در دنیای اسلام................ 106

خاستگاه بسیج در انقلاب اسلامی............... 109

خاستگاه بسیج در اراده الهی................ 111

فصل چهارم................................. 114

چشم انداز ها و عرصه ها.................... 114

عرصه های اجتماعی.......................... 114

عرصه سیاست................................ 115

آگاهی و شناخت............................. 117

احساس مسئولیت............................. 118

ایستادگی و مقاومت......................... 118

عرصه فرهنگ................................ 119

تهاجم فرهنگی.............................. 120

تولید دانش................................ 123

سطح توسعه................................. 126

سطح كلان................................... 127

سطح خرد................................... 128

عرصه های فردی............................. 129

نظام گرایشی............................... 129

نظام بینشی................................ 131

نظام رفتاری............................... 132

توازون در ابعاد درونی وبیرونی............. 133

فصل پنجم.................................. 136

مقیاس فرهنگ و تفكر بسیج................... 136

كلیات مقیاس............................... 136

محبت و احسان :............................ 140

پرسشنامه.................................. 167

فهرست منابع............................... 177

   فرهنگ و تفكر بسیج در سیر تحول و تكوین بسیج در دوران انقلاب ، جنگ تحمیلی و دوران سازندگی و بعد از آن در جامعه حضور داشته و همیشه در لحظات بحرانی ، گره های نظامی ، سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی نظام را به نحو معجزه آسایی باز كرده است . از آنجا كه بقای نظام جمهوری اسلامی در گروه توجه به این فرهنگ ناب اسلامی ، انقلابی وایرانی است ، باید شاخصه های این فرهنگ را شناخت . همان شاخصه هایی كه از زمان پیدایش تا كنون از آن بهره مند بوده و همگان بر این اساس بسیج را می شناسند و تكریمش می كنند . بر اساس همین شاخصه ها نیز باید از آن وضعیت شناسی و آسیب شناسی كرد و زمینه های ضعف و قوت آن را در اقشار بسیج بررسی كرد و راه كارهایی را برای ارتقای ویژگی های  اسلامی ، انقلابی وملی آن به دست آورد .

موضوع پژوهش 

   بسیج انقلاب اسلامی ایران بیش از آنكه درای سازمان رزمی مشخص باشد ، دارای یك فرهنگ و تفكر است كه شالوده اصلی سازمان بسیج را همین فرهنگ و تفكر تشكیل می دهد . در تبیین فرهنگ و  تفكر بسیج ویژگیهای آن نظریه های مختلفی ارائه شده است كه رد رأس آن فرمایشات حضرت امام خمینی (قدس سره) و حضرت آیت ا…خامنهای (مد ظله) قرار دارد . ایشان بسیج را یك فرهنگ كه د ربین مردم ایران قرار دارد معرفی نموده كه ریشه در باورهای انقلابی ، اسلامی و ملی ایران دارد . معنویت ، شجاعت ، ولایت ، آگاهی و شناخت ، دشمن شناسی ، حریت و … از شاخصهای این فرهنگ و تفكر محسوب می شود .

   در مباحث جامعه شناسی نظرات مختلفی در خصوص فرهنگ و تفكر بسیج ارائه شده است كه زاییده نگرش بسیج شناسی آنهاست . اصولا” برخی بسیج را یك پدیده صرفا” اجتماعی و گذرا می دانند و آن را تز كودتا و آشوب های داخلی می دانند و برخی آن تز بسیج توده ای مطرح كرده اند و برخی بسیج را مانع اصلاحات جامعه در روند حركت بسوی غرب تلقی نموده اند و آن را به عنوان آسیب و مانع توسعه قلمداد كرده اند و برخی آن را نتیجه انقلاب و معادل با جریان انقلاب اسلامی تلقی كرده اند و بدین ترتیب آن را عنصر اصلی نظام اسلامی ایران میدانند . برخی نیز معتقدند كه فرهنگ بسیج در جریان تحولات اجتماعی دچار ضعف شده و رو به نابودی است و برخی معتقدند كه فرهنگ بسیج متناسب با شرایط و موقعیت ها اهداف ووظایف خاصی یافته است كه این تحول را نمی توان ضعف نامید ، بلكه بیانگر توسعه و ارتقاء است .

1. شاخصهای هیجانی كه علایمی مثل بی علاقه شدن نسبت به شغل خود، افسردگی، احساس درماندگی و ناتوانی، از دست دادن همدلی نسبت به دیگران
2.  شاخصهای نگرشی شامل بدبینی نسبت به دیگران، نسبت به مدیریت سازمان محل كار خود گله مند شدن از دیگران
3. شاخصهای رفتاری شامل تحریك پذیری و پرخاشگر بودن، افزایش سوء مصرف مواد و افزایش مشكلات و درگیریها با مرئوسان، روسا، همكاران، همسر و فرزندان
4. شاخصهای روان تنی مثل ابتلا به اختلال گوارشی و سردردها و ........
5. شاخصهای سازمانی شامل دزدی، غیبت از كار، تنزل ابعاد اخلاقی و معنوی كاركنان است. (ساعتچی 1376)

افرادی كه فرسودگی شغلی را تجربه می كنند یك تاثیر منفی بر همكارانشان می گذارند هم به وسیله ایجاد تضادهای پرسنلی و هم ایجاد اختلال در انجام وظایف شغلی پس می تواند مسری باشد و به صورت تعاملات غیر رسمی در شغل تداوم یابد همچنین از جمله آثاری كه فرسودگی شغلی به عنوان یك سرایت كننده منفی دارد سرایت و تاثیر آن در زندگی خانوادگی افراد است. (بورك و گرنگلاس[1] 2001)

جكسون و مازلاك (1982) مشاهده نموند كه سطح خستگی هیجانی مرتبط با شغل افراد با گزارش همسرانشان در مورد عصبی، ناراحت و خسته و افسرده بودن آنان در منزل ارتباط معتبری داشت. این خستگی هیجانی مرتبط با شغل با كیفیت پایین زندگی خانوادگی كه توسط همسر شخص گزارش می شود ارتباط قوی داشت.

در حدود 50 سال پیش یك جامعه شناس بنام ویلارد والر اهمیت موقعیت شغلی شوهر و تاثیر آن بر ازدواج و روابط خانوادگی خاطر نشان ساخت (ایگمن 1986) وی خاطر نشان ساخت كه موقعیت اقتصادی خانواده فرایند تعارض خانواده را عمیقا تحت تاثیر قرار می دهد. شرایط سخت كاری و استرسهای ناشی از آن به خانه منتقل می شود و زن و شوهر را علیه یكدیگر بر می انگیزاند. آمار بالای جدایی خانوادگی در كاكنان مشاغل كه چالش و درگیری زیادی دارند، مشاهده شده است. شخصی كه خودش را در شغلش شكست خورده می بیند، احتمالا با پرخاشگری در منزل در مقام جبران آن بر می آید و ذكر این نكته ضروری است كه چنین خانواده هایی موفق نخواهند بود. (رسولی 81)

خانواده و كار  دو جنبه مهم زندگی هستند و تجربیات هر یك بر دیگری تاثیر می گذارد محققان در توصیف مجموعه خانواده و كار مدلهایی را برای تبیین بین زندگی خانوادگی و كار ارائه داده اند.