نگرشی بر تاریخ گزیده اثر حمد الله مستوفی
در قرن هشتم و در عهد حكومت ایلخانان در سال 685 هجری ، ادیب و مورخ و جغرافی دانی برجسته به نام حمد الله مستوفی دیده به جهان گشود وی از آغاز جوانی بنابر سیرت آبادی و اجداد خود به خدمت دیوانی اشتغال داشت از آثار ارزندهی وی “كتاب تاریخ” گزیده است كه آن را در سال 730 هـ در خلاصهی تاریخ عالم بنام خواجه غیاث الدین محمد تالیف نمود این كتاب در تاریخ عم |
دسته بندی | علوم انسانی |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 18 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 37 |
از مراتب اهمیت این كتاب آن است كه ادوارد برون [1]و نیكلسن [2] ترجمهی خلاصهیی از آن را به انگلیسی ارائه داده اند و نیز ادوارد برون قسمت مربوط به احوال شعرای ایران را از این كتاب جداگانه در سالهای 1900-1901 به انگلیسی ترجمه و در مجلهی انجمن پادشاهی انگلیس منتشر كرد.
حمد الله مستوفی در آثار خویش در خصوص خود و خاندانش اطلاعات ارزنده ای ارائه داده است و در كتاب تاریخ گزیده شرح نسبتاً دقیقی در مورد اصل و خانوادهی خود بدست داده است و اصل خود را عرب معرفی می كند و شجرهی خود را به حربن یزید ریاحی می رساند.[3] وی از یك خاندان كهن مستوفیان قزوین بود كهیكی از اجداد او به نام فخرالدوله ابومنصور كوفی در سال 223 هجری به حكومت قزوین منصوب شد و از آن پس ، خاندانش در این شهر باقی ماندند و همه به عنوان مستوفی قزوین ادامهی حیات دادند. پدر وی نیز با همین سمت مستوفی دستگاه ایلخانان بود. وی از حواشی رشیدالدین فضل الله بود و با سمت استیفاء كارهای دیوانی می كرد و برادرانش متصدی مشاغل دولتی و صاحب ثروت و دستگاه بودند و چون استیفاء و مشاغل مهم دیوانی در آن زمان نیاز به داشتن تعلیمات كافی در ادب و تاریخ بود پس افراد خانواده وی و خود او از چنین تربیت با ارزشی بهره مند بودند.
از وی سه اثر برجای مانده كه در جای خود به ویژگیهای آنها اشاره می شود ولی كتاب تاریخ گزیدهی وی یك اثر تاریخی و ادبی محسوب می گردد كه در این مقاله سعی شده است تا به صورت اجمالی مورد بررسی قرار گیرد .
وضعیت اجتماعی و ادبی عصر حمدالله مستوفی
دكتر ذبیح الله صفا وضع اجتماعی این دوره را اینگونه بیان می كند: “ وضع اجتماعی قرن هشتم هجری با اختلافات سران مغول در عهد ایلخانان و علی الخصوص بعد از مرگ ابوسعید بهادر و كشاكش های پیاپی امرای مختلف بر سر فرمانروایی نواحی ایران ،همراه بود .”[1]