شاید نخستین پرسش درباره ی مدیریت كه باید به آن پرداخته شود صرفاً این است كه چرا به مدیریت نیاز داریم؟ نیاز به مدیریت شاید در چند مفهوم خلاصه شود. ارتباط مسائل با یكدیگر و پیچیدگی رفتارهای انسانی.

اگر حجم كارهای گروهی كم بود و تكنولوژی و ؟؟ كاربردی برای زندگی نسبتاً ساده بود. نیاز اندكی به مدیریت به طور اعم و مدیریت رفتار انسانی به طور اخص وجود داشت. هر كدام می توانستیم راه خود را برویم و از تلاش های برنامه ریزی و مدیریت كه به طور اشتراكی انجام می شد بی بهره بودیم. به هر حال حقیقت آن است كه پیچیدگی روابط انسانی آن چنان زیاد است كه این حالت وجود ندارد.

در جوامع در حال رشد، مدیریت ممكن است با شكل دهی الگوی رشد به منظور دسترسی به الگویی دلپسند و جذاب برای سازمان ها سر و كار داشته باشند. ولی در جوامع كهن تری كه در حال رشد نیست در رشد نیز پیش بینی نمی شود مدیریت بیشتر به نگهداری و بهبود وضع موجود سر وكار دارد.

در اهمیت افراد درسازمان همین بس كه مدیریت را عبارت از كاركردن با دیگران دانسته‌اند. مدیران برای اینكه بتوانند با افراد كار كنند الزاماً باید ویژگی های شخصیتی افراد تحت سرپرستی خود را بشناسند و مطابق این ویژگی ها افراد را به كار ببرند، چرا كه بعضی از مشاغل و فعالیت ها با ویژگی های شخصیت افراد تطابق ندارد و همین عاملی می شود تا فرد و سازمان در رسیدن به هدف های خود با شكست مواجه شوند (مقیمی، سید محمد).

گروهی از محققان در زمینه مدیریت، اقدامات زیر را جهت بهبود وضعیت اصول اخلاقی در محیط های كاری پیشنهاد كرده اند:

1- با خود برخوردی اخلاقی داشته باشید

2- انتخاب كارمندان با استعداد

3- توسعه قوانین معنادار اخلاقی

4- آموزش اصول اخلاقی

5- تقویت رفتارهای اخلاقی

6- ایجاد موقعیت ها، واحدها و سایر مكانیسم های ساختاری جهت رویارویی با اصول اخلاقی (كریتنز- ترجمه1384) به طور كل رفتار سازمانی كه هدف ویژه این تحقیق پرداختن به آن می باشد عبارت است از مطالعه ی منظم (سیستماتیك) عملیات اقدامات، كارها و نگرش های افرادی كه سازمان را تشكیل می دهند. در رشته رفتار سازمانی سعی می‌شود تا مطالعه یا بررسی منظم جایگزین قضاوت شهودی می شود. (رابینز. استیفن.ص2)

بررسی ها نشان می دهد كه سیاست گذاران كشورهای توسعه یافته احساس می كنند كه عضوی اساسی و ؟؟ در برنامه ریزی تحقیقاتی نادیده گرفته می شود این عنصر ارتقاء و پیشرد قابلیت های مدیریت تحقیقات در عرصه های مختلف است. با وجود سرمایه گذاری ها و تسهیلات كافی تحقیقاتی در این كشورها نبود مدیران مجرب و آموزش دیده منتهی به افت بازده پژوهش ارائه طرح های نه چندان نوید بخش و كاهش اعتبار و اهمیت بخشی تحقیقات نسبت به توسعه می شود (پسران قادر، مجید، ص85،1384).

رهبری و مبانی مدیریت از نظر اسلام:

بسیاری به این اندیشه هستند كه با «مدیریت اسلامی» می توانند به قوانین مدیریت در جامعه اسلامی خود برسند و پدیده های علمی سازمان را با مباحث مدیریت اسلامی كه مكتب است و روش حل عادلانه این موضوعات را بیان می دارد حل نمایند. غافل از این كه مدیریت اسلامی در اینجا به هر قاعده اساسی اداری كه با اندیشه عدالت اجتماعی ارتباط یابد اطلاق می گردد و حال آنكه علم مدیریت یا اداره، شامل هر نظریه ای است كه رویدادهای عینی اقتصادی و اداری را دور از هر گونه اندیشه عدالت خواهانه و پیش ساخته ذهنی تفسیر می كند. در قلمرو رهبری سازمان كه در حقیقت رسالت اصلی مدیر است برخورداری از صفات رهبری و عامل و به احكام مكتب بودن از جمله عواملی است كه قدرت پیشبرد كار در حیطه‌‌ی سازمان ها را میسر می سازد (مشبكی، اصغر، 1385).

هدف های رفتار سازمانی:

رفتار سازمنی به دنبال چیست؟ به خوبی می دانیم كه این مسئله با مسئله بهبود و توسعه ی مهارت های انسانی سر و كار دارد ولی به صورت دقیق این هدف ها عبارتند از كمك به توجیه، پیش بینی و كنترل و رفتار سازمانی (پی. رابینز. استیفن. ص7).

لازمه ی رسیدن به این هدف ها مدیریت قوی رفتار سازمانی است زیرا مدیر روند حركت از وضع موجود به سوی وضعیت مطلوب را هدایت می كند و در هر لحظه برای ایجاد آینده‌ای بهتر تكاپو می كند و عزم جامعه را مجموعه مدیریت كشور هدایت می كند لذا امر مدیریت مهمترین مقوله ای است كه باید برای رشد فرهنگی و اقتصادی و سیاسی جامعه مورد توجه قرار گیرد.

در رفتار سازمانی، رفتار فرد یا گروه در رابطه با كار از اهمیت ویژه ای برخورد است اگر قرار باشد، كار خود را با درك پدیده ای آغاز كنیم باید آن را توجیه نمائیم این هدف كم اهمیت تر از بقیه باشد چون بعد از یك واقعیت رخ می دهد. (رابینز. استیفن. همان صفحه)

هدف از پیش بین توجه به رویدادهای آینده است با توجه به رشته علمی رفتار سازمانی مدیریت می تواند برخی از واكنش های رفتاری را نسبت به پدیده های ؟؟ پیش بینی كند. (رابینز. استیفن. همان صفحه)

در مقوله‌ی كنترل كردن رفتار سازمانی از تمامی جنبه های شخصیتی خود شناخت كافی ندارند پس باید زمینه هایی فراهم شود تا افراد نسبت به ویژگی های شخصیت خود وقوف یابند و نسبت به تقویت جنبه های مثبت و پرهیز از جنبه های منفی شخصیتی اقدام كنند (مقیمی. سید محمد. شناخت شخصیت كاركنان لازمه مدیریت رفتار سازمانی)

وظایف مدیریت جهت بهبود رفتار سازمانی:

در مقوله‌‌ی تقسیم كار شاید بتوان با احتمال بالایی بیان داشت كه اگر كارها تقسیم شوند سازمان می تواند در بسیاری  از موارد كارایی خود را بالا ببرد یا مانع از عدم كارایی شود. (رابینز. استیفن. ص859) پس از تصمیم بندی كارها سازمان باید مجموعه ای از كارها را دریك گروه قرار دهد و پس گروه ها را هماهنگ نماید از این رو سازمان از طریق تكیل دوایر یا گروه های ویژه كارها را به گروه های مختلف و تا حدی تخصصی تقسیم می كند (رابینز. استیفن. ص861).

مسئله مهمی كه در رشته رفتار سازمانی مطرح است این است كه به مدیران آموخته شود كه چگونه موجبات انگیزش كاركنان را فراهم آورند تا آنان نسبت به سازمان و كارفرمایان خود احساس وفاداری و تعهد بیشتری نمایند و در عین حال سازمان بتواند در صحنه رقابت هم باقی بماند. انگیزش یكی از ویژگی های روان شناختی انسان است كه به درجه یا میزان تعهد شخصی مربوط می شود انگیزش در برگیرنده عواملیا ست كه موجب رفتار انسان می‌شود. انگیزش و ایجاد انگیزه در افراد یك فرآیند مدیریتی است كه بین دو قطب قرار می‌گیرد. 1) عملیات ناشی از واكنش 2) عادت های آموخته شده (استونر. جیمز. ص758)

شاید ارزش و اهمیت مدیر در این باشد كه بتواند شخصیت و تفاوت های شخصیتی افراد را تشخیص دهد تردیدی نیست كه اگر فرد از نظر شخصیت با نوع كاری كه باید انجام دهد سازش داشته باشدعملكردی بهتر خواهد داشت و به نسبت كار خود رضایت بیشتری حاصل می كند. عمده مشكلاتی كه در زمان رخ می دهد ناشی از درك ؟؟ متقابل افراد از یكدیگر است و شناخت شخصیتی افراد مدیر را یاری می دهد تا از به وجود آمدن چنین وضعیتی جلوگیری كند و به توانمندی و ظرفیت های كاركنان پی ببرد (مقیمی. سید محمد).

-1-1- ضرورت بررسی میزان رضایت شغلی مشاغل مختلف

ساختار شغلی هر فرد در جامعه در مقیاس بزرگ به عنوان یكی موارد الزام آور رشد و پیشرفت و ادامة حیات اقتصادی و شغلی در برآیند كل جامعه است. هر فرد از شغلی كه در اختیار دارد هدفی را دنبال می‌كند و میزان خاصی از زحمت و تلاش را برای آن انجام داده و از این میزان تلاش خود، در مجموع منتظر به وجود آمدن نتیجه ای است، كه این نتیجه به طور خاص عمومیت ندارد و به انتظارات هر فرد به صورت شخصی باز می گردد. اما بر طبق نظریه هائی كه تا به حال داده شده و در فصل آینده نیز به آنها اشاره می شود، میزان این نتیجه، رضایت شغلی فرد از كارش را رقم می زند. به نظر می رسد میزان رضایت شغلی هر فرد از تجربة اجتماعی اش- یعنی شغل- به وجود آورندة میزان بهره وری شغلی و افزایش سطح آن، میزان تعهد كاری، تأمین نیاز به پیشرفت در هر فرد، انگیزة انجام كار و ادامة خلاقانة آن و پیشرفت، در جهت اهداف سازمانی و علاقمندی به تأمین اهداف مجموعة شغلی خود است.

در مقیاس تئوریك نظریه های گوناگونی برای رضایت شغلی هر فرد از كارش، ارائه شده و میزان اهمیت آن نیز در بكارگیری خلاقیت های هر فرد پس از تأمین رضایت شغلی برای رسیدن به اهداف كلی سازمانی، مشخص است. و این میزان اهمیت نیز ضرورت بررسی و اندازه گیری میزان رضایت شغلی را در دوره های مختلف و فاصلة زمانی مناسب در هر سازمان مشخص می نماید.

مدیریت هر سازمانی بنا به مقتضیات سازمان مطبوع خود بایستی میزان تحقق اهداف را در فواصل زمانی معینی رصد كرده انحرافات را تشخیص داده و برای آن‌ها برنامه‌ریزی كند، و یكی از مهمترین برنامه های آن، تأمین حمایت منابع انسانی هر سازمان از یك مقیاس كوچك به نام منبع انسانی فردی تا مقیاس بزرگتر، كل منابع انسانی سازمان است و این با ریزبینی مدیران برای تأمین رضایت فردی هر كارمند و یا عضو مؤثر سازمان به عنوان یك سلول از بدنة حیات این مجموعه، تأمین شده و بسیار مؤثر و مهم می نماید.

فهرست مطالب

فصل اول: كلیات‏‏،تعاریف و مفاهیم.............. 1

فصل اول.................................... 10

كلیات ، تعاریف و مفاهیم.................... 10

مقدمه...................................... 10

موضوع پژوهش................................ 11

دستاوردهای نظری و عملی پژوهش............... 12

تعاریف و مفاهیم............................ 15

مفهوم و فرهنگ.............................. 15

تعریف لغوی................................. 16

تعریف اصطلاحی............................... 16

عوامل فرهنگ................................ 17

اصول چهار گانه فرهنگ....................... 17

مفهوم تفكر................................. 19

مفهوم بسیج................................. 21

تعریف بسیج در انقلاب اسلامی ایران............ 23

تعریف فرهنگ و تفكر بسیج.................... 24

فصل دوم.................................... 25

رویكردها ویژگی ها.......................... 25

فرهنگ و تفكر بسیج در متون اسلامی............ 25

هدف و فلسفه بسیج........................... 25

فرهنگ و تفكر بسیج در وصایای شهیدان......... 40

رشد فضایل و محو رذایل اخلاقی................ 41

عرفان و معنویت............................. 45

اتحادووحدت كلمه............................ 45

آداب برادری و تعاون........................ 52

طرز آشنایی................................. 52

آداب بیماری و مداوا........................ 53

حكمت های كتمان بیماری...................... 53

عیادت و پرستاری............................ 54

آداب فرماندهی و فرمانبری................... 54

اخلاق فرماندهی.............................. 54

عشق و علاقه متقابل.......................... 58

آداب قرآن.................................. 58

آداب میهمانی و معاشرت...................... 59

آداب خوردن و آشامیدن....................... 60

ادعیه قبل و بعد طعام....................... 62

آداب دعا و مناجات.......................... 63

آداب سخن و سكوت............................ 63

نسبت نیكو دادن به هم....................... 64

تكیه كلام ها................................ 65

زبان سكوت.................................. 65

قسم یاد نكردن.............................. 65

ذكر خوش صلوات.............................. 66

ماندن و مقاومت كردن........................ 66

آداب عبادت................................. 67

آداب رفتار با عراقی........................ 70

فرهنگ و تفكر بسیج از نگاه جامعه شناسی...... 71

فصل سوم.................................... 86

خاستگاه و ریشه ها.......................... 86

خاستگاه فرهنگ و تفكر بسیج.................. 86

خاستگاه جامعه شناسی........................ 86

رویكرد جامعه شناسی پزوتیویسمی از بسیج...... 87

شرایط اجتماعی بسیج......................... 88

شرایط اقتصادی.............................. 89

شرایط سیاسی................................ 90

نقد مبانی بسیج شناسی در جهان معاصر......... 91

عدم توجه به اراده الهی در تحقق پدیده های اجتماعی  94

فضیلت جهاد................................. 98

مفهوم رهبری................................ 99

مفهوم حكومت و حاكمیت....................... 99

مفهوم ولایت فقیه........................... 102

قانون اساسی............................... 103

وظایف و اختیار رهبر....................... 104

خاستگاه فرهنگ و تفكر بسیج از دیدگاه ولایت رهبری    105

خاستگاه بسیج در دنیای اسلام................ 106

خاستگاه بسیج در انقلاب اسلامی............... 109

خاستگاه بسیج در اراده الهی................ 111

فصل چهارم................................. 114

چشم انداز ها و عرصه ها.................... 114

عرصه های اجتماعی.......................... 114

عرصه سیاست................................ 115

آگاهی و شناخت............................. 117

احساس مسئولیت............................. 118

ایستادگی و مقاومت......................... 118

عرصه فرهنگ................................ 119

تهاجم فرهنگی.............................. 120

تولید دانش................................ 123

سطح توسعه................................. 126

سطح كلان................................... 127

سطح خرد................................... 128

عرصه های فردی............................. 129

نظام گرایشی............................... 129

نظام بینشی................................ 131

نظام رفتاری............................... 132

توازون در ابعاد درونی وبیرونی............. 133

فصل پنجم.................................. 136

مقیاس فرهنگ و تفكر بسیج................... 136

كلیات مقیاس............................... 136

محبت و احسان :............................ 140

پرسشنامه.................................. 167

فهرست منابع............................... 177

   فرهنگ و تفكر بسیج در سیر تحول و تكوین بسیج در دوران انقلاب ، جنگ تحمیلی و دوران سازندگی و بعد از آن در جامعه حضور داشته و همیشه در لحظات بحرانی ، گره های نظامی ، سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی نظام را به نحو معجزه آسایی باز كرده است . از آنجا كه بقای نظام جمهوری اسلامی در گروه توجه به این فرهنگ ناب اسلامی ، انقلابی وایرانی است ، باید شاخصه های این فرهنگ را شناخت . همان شاخصه هایی كه از زمان پیدایش تا كنون از آن بهره مند بوده و همگان بر این اساس بسیج را می شناسند و تكریمش می كنند . بر اساس همین شاخصه ها نیز باید از آن وضعیت شناسی و آسیب شناسی كرد و زمینه های ضعف و قوت آن را در اقشار بسیج بررسی كرد و راه كارهایی را برای ارتقای ویژگی های  اسلامی ، انقلابی وملی آن به دست آورد .

موضوع پژوهش 

   بسیج انقلاب اسلامی ایران بیش از آنكه درای سازمان رزمی مشخص باشد ، دارای یك فرهنگ و تفكر است كه شالوده اصلی سازمان بسیج را همین فرهنگ و تفكر تشكیل می دهد . در تبیین فرهنگ و  تفكر بسیج ویژگیهای آن نظریه های مختلفی ارائه شده است كه رد رأس آن فرمایشات حضرت امام خمینی (قدس سره) و حضرت آیت ا…خامنهای (مد ظله) قرار دارد . ایشان بسیج را یك فرهنگ كه د ربین مردم ایران قرار دارد معرفی نموده كه ریشه در باورهای انقلابی ، اسلامی و ملی ایران دارد . معنویت ، شجاعت ، ولایت ، آگاهی و شناخت ، دشمن شناسی ، حریت و … از شاخصهای این فرهنگ و تفكر محسوب می شود .

   در مباحث جامعه شناسی نظرات مختلفی در خصوص فرهنگ و تفكر بسیج ارائه شده است كه زاییده نگرش بسیج شناسی آنهاست . اصولا” برخی بسیج را یك پدیده صرفا” اجتماعی و گذرا می دانند و آن را تز كودتا و آشوب های داخلی می دانند و برخی آن تز بسیج توده ای مطرح كرده اند و برخی بسیج را مانع اصلاحات جامعه در روند حركت بسوی غرب تلقی نموده اند و آن را به عنوان آسیب و مانع توسعه قلمداد كرده اند و برخی آن را نتیجه انقلاب و معادل با جریان انقلاب اسلامی تلقی كرده اند و بدین ترتیب آن را عنصر اصلی نظام اسلامی ایران میدانند . برخی نیز معتقدند كه فرهنگ بسیج در جریان تحولات اجتماعی دچار ضعف شده و رو به نابودی است و برخی معتقدند كه فرهنگ بسیج متناسب با شرایط و موقعیت ها اهداف ووظایف خاصی یافته است كه این تحول را نمی توان ضعف نامید ، بلكه بیانگر توسعه و ارتقاء است .