از آنجاییكه سود دارای نقش اطلاعاتی در جهت تبدیل باورهای موجود در آینده و میزان توانایی شركت در برابر سهامداران و بستانكاران می باشد. بنابراین رابطه بین سودهای گذشته و آتی و تفاوت بین آنها و پی بردن به عوامل ایجاد تغییرات سود و چگونگی ارتباط آن با سایر صورتهای مالی و بالاخص ترازنامه و احكام آن می تواند بسیار مورد توجه و مهم باشد.

بكارگیری اطلاعات مندرج در صورتهای مالی در جهت تصمیم گیری بدون تجزیه و تحلیل آنها مفید نمی باشد و می تواند نتیجه معكوس داشته باشد و استفاده كننده از آن را گمراه سازد، لذا تجزیه و تحلیل صورتهای مالی و بسط و گسترش و ابداع فنونهای مرتبط با آن از اهمیت زیادی برخوردار است و اكثر تصمیم گیریهای مدیران و سرمایه‌گذاران و سهامداران حرفه ای و سایر استفاده كنندگان از صورتهای ملی بسته به میزان شناخت و آشنایی به فنون تجزیه و تحلیل براساس نتایج حاصل از این فنون گرفته می شود.

هدف از تجزیه و تحلیل صورتهای مالی از یك سو ارزیابی عملكرد گذشته یك واحد تجاری و از طرفی فراهم آوردن اطلاعات و روشهای مناسب در جهت برنامه ریزی برای رسیدن به اهداف آتی واحد تجاری می‌باشد. از این رو تلاشها و تحقیقات فراوانی در جهت تجزیه و تحلیل صورتهای مالی برای پیش بینی وضعیت آتی شركتها صورت پذیرفته و تكنیكهای متفاوتی برای این تجزیه و تحلیل ها ابداع گردیده است.

از جمله هنری شیل[1] در سال 1969 میلادی روش جدید برای تحلیل صورتهای مالی با نهاد. این روش كه براساس مفاهیم تئوری اطلاعات[2] پایه گذاری شده است روند تغییرات تركیب اقلام ترازنامه را بوسیله فرمول آنتروپی شانون[3]مورد بررسی قرار داد و بجای تكنیكهای مرسوم كه رابطه اقلام ترازنامه را بطور جداگانه (نسبتهای مالی) با یكدیگر مطالعه می‌كنند. رابطه تركیب اقلام ترازنامه را مورد برسی و تحقیق قرار می‌دهد.

تئوری اطلاعات ابتدا در رشته های ریاضی و مخابرات گسترش یافت و سپس هنری ثیل آنرا در حسابداری و اقتاد تعمیم و توسعه داد و از آن جهت اندازه گیری ارزش اطلاعات صورتهای مالی با مقیاس مشترك[4] استفاده نمود.

آنتروپی شانون میزان بلاتكلیفی استفاده كننده از اطلاعات صورتهای مالی را محاسبه می‌كند. هرچه این میزان بیشتر باشد. درجه بلاتكلیفی و عدم حقیقت بالاتر رفته، كار تجزیه و تحلیل صورتهای مالی شكل می گردد، یعنی تحلیل گرمایی در پیش بینی وضعیت مالی شركت با شك و تردید در مورد برآوردهای انجام گرفته روبرو می‌گردد.

هرچه این میزان كمتر باشد تحلیل گرمای و پیش بینی وضعیت مالی شركت یا موفقیت و شكست مالی دارای توفیق بیشتری خواهد بود.

میزان درجه بلاتكلیفی به تغییرات در تركیب و ساختار صورتهای مالی بستگی درد، هرچه این تغیرات بیشتر باشد درجه بلاتكلیفی استفاده كننده یا تحلیل گرمایی از صورتهای مالی بیشتر خواهد بود، لذا با افزایش تغییرات در تركیب ترازنامه یك شركت مشاهده افزایش درجه بلاتكلیفی اطلاعات آن شركت خواهیم بود و در نتیجه پیش بینی وضعیت آتی شركت پیچیده تر خواهد شد و ابهام در وضعیت آتی شركت باعث عدم تمایل سرمایه گذاران در جهت سرمایه‌گذاری در آن شركت می گردد، زیرا خطرات مالی و سیكلهای زیادی آیندة شركت را تردید خواهند كرد.

در این تحقیق در پی گیریم تا با نحوة محاسبه آنتروپی صورت وضعیت مالی و اقلام آن بیشتر آشنا شده و ارتباط آن را تغییرات سود واقعی در تعدادی از شركتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد مطالعه قرار دهیم تا باتوجه به نتایج این تحقیق كه می تواند كاربردی باشد توجه تحلیل گران مالی را به استفاده از این روش و تكنیك جلب نماییم و راهگشای تعمیم و گسترش آن در سایر مباحث حسابداری و در پژوهشهای آتی باشیم.

تشریح و بیان موضوع

آینده نگری گروههای استفاده كننده از صورتهای مالی اعم از سهامداران و سرمایه‌گذاران همواره تحلیل گران مالی را بر آن داشته تا به جستجوی روشهای جدید و برتری جهت تفسیر اطلاعات مالی و كشف پدیده های مرتبط با موفقیت و یا شكست مالی شركتها بپردازند.

هدف از هر سرمایه گذرای كب سود مورد اسنتظار و حداكثر كردن آن است. با پیچیده تر شدن فرایندهای اقتصادی و سخت تر شدن فعالیتهای رقابتی توسط شركتها در جذب سرمایه و تولید و نوآوری ریسك سرمایه گذاریها افزایش یافته و سهامداران و سایر افراد ذینفع و تحلیل گران مالی مهمترین شاخص خود را جهت سرمایه‌گذاری در یك واحد تجاری قابلیت سودآوری و ریسك كمتر سرمایه آن واحد تجاری می دانند.

لذا پیش بینی سود و میزان تغییراتش برای آنان از اهمت زیاید برخوردار است تا آنجا كه از طریق محاسبه ارزش فعلی سودهای آتی و ارزش یك شركت را محاسبه می‌كند. ولیكن پیش بینی دقیق سودهای آتی یك شركت تقریاً غیرممكن می‌باشد و متغیرهای زیادی بر آن تأثیر دارند و عموماً‌ فرایند ایجاد سود در شركتها تصافدی می‌باشد.

همانگونه كه می دانیم ترازنامه و صورت سود و زیان از اساسی ترین صورتهای مالی ی واحد تجرای می باشند كه در تصمیم گیریهای مدیران و سایر استفاده كنندگان از صورتهای مالی و برنامه ریزی آتی یك شركت تأثیر فراوان و مستقیمی دارند و هنگام ارائه آنها مقادیر مقایسه ای سال قبل نیز به همراه مقادیر سال جاری ارائه می‌شود. ما استفاده كنندگان از صورتهای مالی میزان تغییرات اقلام مختلف ترازنامه و سود و زیان را نسبت به دورة قبل ملاحظه كنند تا بتوانند درك درستی از رشد یا تضعیف وضعیت مالی شركت بدست بیاورند.

تركیب یك ترازنامه شامل داراییهای جاری و بلندمدت و بدهیهای جاری، بدهیهای بلندمدت و حقوق صاحبان سهام بوده و هریك از چهار گروه وق درصدی از تركیب كل ترازنامه را تشكیل می دهند كه در اغلب موارد این درصدها نسبت به دورة قبل تغییر می‌كنند یعنی تركیب یك ترازنامه از سالی به سال دیگر تغییر می‌كند این تغییر در تركیب ترازنامه در این تحقیق بعنوان آنتروپی صورت وضعیت مالی تعبیر می‌گردد.