سلولهای بنیادی1

جدیدترین روش های بیوتكنولوژیكی كه باعث توسعه دانش زیست شناسی سلولی و علم پزشكی در دهه آینده خواهد شد، بررسی موشكافانه تكنیك های لازم برای جداسازی و كشت سلول های بنیادی، به ویژه سلول های بنیادی انسانی و كاربرد آنها در درمان بیماری ها می باشد. امروزه دانش ما در این زمینه به حدی پیشرفت كرده است كه سلول های بنیادی انسانی دیگر عامل محدود كننده ای در تحقیقات زیست پزشكی نخواهد بود. درحال حاضر در كشور ما نیز تحقیقات گسترده ای در زمینه ابداع و توسعه این تكنولوژی ها در حال اجرا می باشد كه بی شك در دهه های آینده علی رغم امكان بروز بحث های جنجال برانگیز منجر به جهشی در دانش زیست شناسی سلولی خواهد شد.

علم درمان با سلول های بنیادی نویدهایی برای ایجاد روش های درمانی بر پایه سلول برای بیماری های خطرناكی چون دیابت، بیماریهای قلبی و ... با فراهم نمودن سلول های سالم برای جایگزینی بافت ها و اندام های بیمار به همراه داشته است. كمبود منابع فارسی كافی و در عین حال روان در زمینه سلول های بنیادی، ما را بر آن داشت تا با گردآوری این مجموعه بتوانیم سهمی هر چند كوچك در راستای معرفی و گسترش این دانش رو به رشد داشته باشیم. این نوشتار نظری اجمالی بر وضعیت كنونی تحقیقات روی سلول های بنیادی و درمان با این سلول ها را خواهد داشت و می تواند منبعی مفید برای اساتید و دانشجویان مقاطع مختلف زیست شناسی و علوم پزشكی و كلیه افراد علاقمند به درك یافته های جدید علمی در این زمینه باشد.

سلول های بنیادی چیست؟

مفهوم سلول بنیادی

مبحث سلول های بنیادی یكی از جذاب ترین موضوعات زیست شناسی در دورة كنونی است. با وجود پیشرفت های بسیار گسترده صورت گرفته و نیز سرعت یافتن كشفیات جدید دراین زمینه،‌مانند تمامی حوزه های در حال پیشرفت سایر علوم، هر یافته جدید چندین سؤال علمی تازه را در پی خواهد داشت. شاید بسیاری تصور كنند كه سلول های بنیادی، سلول هایی عجیب و غیر عادی هستند اما در حقیقت آنها بسیار ساده تر از سلول های دیگر میباشند.

سلول بنیادی سلولی است كه توانایی تكثیر و بازسازی خود را برای دوره های نامحدود و اغلب در تمامی طول مدت زندگی موجود زنده حفظ می كند. این سلول ها تحت شرایط مناسب و سیگنال های خاص قادرند به بسیاری از انواع سلول های سازنده بدن موجود زنده تمایز یابند. آنها نه تنها همان سلول هایی هستند كه در ساختمان رویان اولیه، منشأ تمامی سلول های بدن موجود زنده می گردند بلكه در بدن افراد بالغ نیز در برخی بافت ها بصورت پراكنده یافت شده اند و وظیفه نوسازی وترمیم بافت های بدن فرد بالغ را برعهده دارند. نمونه بسیار آشنای این روند، نوسازی مداوم سلول های خونی توسط سلول های بنیادی موجود در مغز استخوان، ترمیم لایه سطحی روده ها و لایه سطحی پوست می باشد. بنابراین بر خلاف تصور این سلول ها سلول هایی نیستند كه بطور مصنوعی تولید شوند، بلكه آنها به صورت طبیعی وجود دارند و تنها باید جدا شده و كشت داده شوند. البته باید گفت مشكلات و پیچیدگی های عمده این تكنیك مربوط به جداسازی و كشت این سلول ها می باشد. به بیان دیگر خود این سلول ها كشف جدیدی نیستند بلكه تكنولوژی تكثیر و تمایز كنترل شده آنها است كه بسیار جدید و بحث برانگیز می باشد. با تمام این اوصاف امروزه امكان برنامه ریزی مجدد برای تك تك سلول های بدنی فرد بالغ و تبدیل آنها به سلول های بنیادی در حال بررسی است.