چكیده

عوامل بیماری زای قارچی و باكتریایی از مهمترین عوامل كاهش تولید زیتون در دنیا محسوب می گردد. با توجه به اهمیت این محصول، در راستای اجرای برنامه های توسعة كشت زیتون، مطالعات و تحقیقات همه جانبه‌ای در استان های كشور انجام شده است.

باغات زیتون كشور و نیز باغات مادری زیتون درشهرستان طارم علیا واقع در استان زنجان كه كانون تولید قلمه و نهال زیتون در كشور است، از لحاظ عوامل بیماری زایی و تعیین پراكنش هر یك از بیماری ها بررسی شده اند.

باغات مورد بررسی به طور تصادفی انتخاب شده و پس از بررسی درختان موجود در هر باغ، از علائم مشكوك و آلوده به بیماری نمونه برداری و به منظور جداسازی عوامل بیماریزا به آزمایشگاه منتقل شده اند. به روش های معمول آزمایشگاهی و روش های توصیه شده برای هر عامل نسبت به جداسازی ، خالص سازی و اثبات بیماری زایی عوامل قارچی اقدام گردیده و نمونه های مشكوك به عوامل باكتریایی و ویروسی در مؤسسات تحقیقات آفات و بیماری های گیاهی مورد بررسی قرار گرفته اند. در هر باغ و كل منطقه براساس تعداد درختان بازدید شده و بیمار و تعداد باغات بررسی شده، میزان آلودگی و پراكنش آن ها برآورد گردیده است.

مهمترین عوامل پوسیدگی ریشه و خشكیدگی قلمه ها در ایران عبارتند از
 Fusarium solani Pythium ultimum, Rhizoctonia solani,. در نهال های یك ساله موجود در گلدان ها علاوه بر قارچ های مزبور Macrophomina phaseolina, Verticillium dahliae و به ندرت گونه های Phytophthora مشاهده گردیده كه باعث خشكیدگی نهال ها می شدند.

در باغات جدیدالاحداث نیز همه قارچ های فوق الذكر از ریشه و طوقه نهال های جوان بیمار جداسازی گردیده است كه با توجه به اینكه در باغات جدید الاحداث در اراضی بایر احداث می گردند و تقریباً عاری از عوامل مزبور می باشند، به احتمال زیاد این عوامل توسط نهال های آلوده به باغات جدید منتقل شده اند. درباغات كهنسال قارچ های Armillaria mellea, Roselinia necatrix از ریشه درختان در حال زوال جداسازی گردید.

در باغات مسن قارچ‌های بیماری‌زای هوازاد نیز مورد شناسایی قرار گرفتند كه مهمترین آن ها عبارت بودند از Spilocea oleaginum عامل بیماری لكه طاوسی، Hormiscium oleae عامل خشكیدگی نوك سرشاخه ها و گونه های Alternaria عوامل لكه برگی.

در سال 78 برای كنترل عوامل بیماری زای عامل خشكیدگی قلمه ها و نهال ها اقدام به ضدعفونی خاك مورد استفاده نهالستان ها با متیل بروماید گردید. نتیجة این عمل در كاهش عوامل مزبور بالاخص Verticillium dahliae بسیار رضایتبخش بود.

مقدمه

درخت زیتون با نام علمی Olea europea گیاهی است همیشه سبز و بومی نواحی گرمسیر كه در صورت وجود 300 میلی متر بارندگی سالیانه كشت دیم آن نیز امكان پذیر می‌باشد. براساس محاسبات به عمل آمده در سازمان جهاد كشاورزی زنجان امكان توسعه كشت زیتون تا سطح 20 هزار هكتار قابل دستیابی بوده و می تواند سالیانه حدود 16000 تن روغن زیتون در منطقه تولید نماید كه با محاسبات قیمت روغن زیتون در بازارهای جهانی ( هر تن معادل 800 دلار) ارزش اقتصادی آن سالانه 8/12 میلیون دلار می‌باشد كه می‌تواند تحول عظیمی از نظر اقتصادی و اجتماعی ایجاد نماید.

زیتون در ایران در نواحی طارم، گرگان، مازندران، گیلان، خوزستان، فارس، خوربیانك، رامیان، كوهستان‌های دالاهو، لرستان، كهكیلویه و بویراحمد، چهار محال و بختیاری، كرمان، قزوین، كردستان و گرمسار كشت می گردد.