نظریات هانتینگتون در مورد انقلاب ها

نظریه های عمومی خشونت سیاسی چندین شكل به خود گرفتند: رویكرد روان شناختی، كه به وسیلة دیویس، مطرح و توسط تد رابرت گر پالایش شد، تلاش نمود با تعیین دقیق انواع بدبختی هایی كه احتمالاً به نا آرامی های سیاسی منجر می گردند، به بهبود این رویكرد كه «بدبختی پدید آورندة شورش است»،‌ كمك كند. این نویسندگان استدلال نمودند كه مردم معمولاً سطوح بالای سركوب و بدبختی را می‌پذیرند،‌ البته در صورتی كه فكر كنند این سختی ها سرنوشت محتوم زندگی شان است. تنها هنگامی كه مردم انتظار زندگی بهتری داشته باشند، و انتظار خود را نقش بر آب ببینند، احتمال پرورش احساسات پرخاشگری و خشم در آنها وجود دارد. بنابراین هر گونه تغییری در جامعه كه انتظارات مردم را برای یك زندگی بهتر افزایش دهد، بدون اینكه امكانات برآورده شدن این انتظارات را فراهم كند، می تواند سبب بی ثباتی سیاسی شود. چنین انتظاراتی می تواند شامل تماس های فرهنگی با جوامع اقتصادی پیشرفته تر یا رشد اقتصادی سریع ولی نامتوازن باشد. دیویس استدلال نمود كه تركیبی از وقایع، به ویژه دوره ای از رفاه فزاینده كه انتظارات مردم را برای زندگی بهتر افزایش می‌دهد، و سپس،‌ یك ركورد اقتصادی شدید كه این انتظارات را بر باد می‌دهد («منحی جی» رشد اقتصادی)،‌ باعث بروز احساس فوق العاده شدید محرومیت و پرخاشگری خواهد شد.

دومین رویكرد نظریة عمومی، كه اساساً به وسیله اسملسر و جانسون مطرح گردید،‌ استدلال نمود كه پژوهشگران باید به جای تأكید بر نارضایتی مردمی، به بررسی نهادهای اجتماعی بپردازند. این نویسندگان تأكید داشتند كه وقتی نظام های فرعی گوناگون دریك جامعه  (اقتصاد، نظام سیاسی، و آموزشی جوانان برای موقعیت های شغلی جدید) دقیقاً به صورت متوازن رشد می كنند، حكومت با ثبات خواهد ماند. اما، اگر یك نظام فرعی مستقل از دیگر نظام های فرعی شروع به تغییر كند، عدم توازن ناشی از این تغییر، مردم را سرگردان و مستعد پذیرش ارزش های جدید می سازد. وقتی این عدم توازن شدید می شود ایدئولوژی های رادیكال كه مشروعیت وضع موجود را به چالش می كشند شیوع و گسترش می یابند. در طی چندین دوره هایی یك جنگ، ورشكستگی حكومت، یایك قحطی می تواند حكومت را ساقط كند. هانتیگتون در اثر پر نفوذ خود، این دو رویكرد را تلفیق كرد. استدلال وی این بود كه مدرنیزاسیون به عدم توازن نهادی منجر می گردد، چرا كه رشد آموزشی و  اقتصادی ناشی از مدرنیزاسیون  تمایل مردم را به مشاركت در سیاست به سرعت افزایش می دهد، به طوری كه نهادهای سیاسی نمی توانند به همان سرعت خود را برای انطباق با این تمایل تغییر دهند. این شكاف میان تمایل مردم به تغییر و تغییرات ناكافی در نهادهای سیاسی، انتظارات برآورده نشده ای را در مورد حیات سیاسی پدید خواهد آورد، كه به نوبة خود می تواند به شورش، تمرد و انقلاب منجر شود.

انقلاب و نظم سیاسی

ساموئل هانتینگتون

هانتینگتون استدلال می‌كند كه یكی از جنبه های كلیدی مدرنیزاسیون تقاضا برای مشاركت بیشتر در عرصة سیاست است. در جایی كه گروه هایی خاصی به قدرت سیاسی دسترسی ندارند، تقاضاهایشان برای تغییر و گسترده شدن گروههای شركت كننده در حكومت می تواند به انقلاب منجر شود. در بررسی طیف گسترده ای از انقلاب ها، شامل انقلاب های  فرانسه، روسیه، مكزیك، تركیه، ویتنام، و ایران زمان قاجار، هانتینگتون الگوهای متفاوتی از انقلاب را شناسایی می‌كند و به تحلیل نقش میانه روها، ضد انقلاب ها، و تندروها می پردازد.

انقلاب یك تغییر داخلی سریع، بنیادی و خشونت آمیز در ارزش ها و اسطوره های مسلط یك جامعه، و در نهادهای سیاسی، ساختار اجتماعی، رهبری و فعالیت ها و سیاست های حكومت آن جامعه است. بنابراین انقلاب ها از قیام ها، شورش ها، طغیان ها، كودتاها و جنگ های استقلال متمایز هستند. یك كودتا، به خودی خود، تنها رهبری و شاید سیاست ها را تغییر دهد؛ یك قیام یا شورش شاید سیاست ها، رهبری، و نهادهای سیاسی را تغییر دهد، اما ساختار و ارزش های اجتماعی را دگرگون نسازد؛ جنگ استقلال مبارزه یك جامعه علیه سلطه یك جامعه بیگانه است و لزوماً تغییر ساختار اجتماعی هیچ یك از این دو جامعه را در پی ندارد. آنچه در اینجا صرفاً «انقلاب» نامیده می شود، همان پدیده ای است كه توسط دیگران انقلاب های كبیر، انقلاب های بزرگ، یا انقلاب های اجتماعی نامیده شده است. نمونه های برجسته انقلاب عبارتند از انقلابهای  فرانسه، چین مكزیك، روسیه و كوبا.

بحث پیرامون مدرنیزاسیون

انقلاب ها پدیده های نادری هستند. اكثر جوامع هیچ گاه انقلاب را تجربه ننموده اند و در اكثر اعصار تا دوران مدرن، انقلاب ها اساساً ناشناخته بودند. به طور دقیق تر، انقلاب خصیصه دوران مدرنیزاسیون است. انقلاب تجلی نهایی دیدگاهی است كه در حال مدرن شدن است، دیدگاهی كه می گوید انسان از قدرت كنترل و تغییرات محیط اش برخوردار است، و نه تنها توانایی، بلكه حق انجام آن را نیز دارد. به این دلیل همانطور كه هانا آرنت استدلال می كند، «برای توصیف پدیده انقلاب توجه به عنصر تغییر به اندازه عنصر خشونت اهمیت دارد؛ تنها در جایی كه تغییر به مفهوم یك شروع تازه رخ می‌دهد، و از خشونت برای تشكیل شكل كاملاً متفاوتی از حكومت، و پدید آوردن صورتبندی یك ملت جدید استفاده می شود... می توان سخن از انقلاب به میان آورد.»

بنابراین، انقلاب جنبه ای از مدرنیزاسیون است. انقلاب پدیده ای نیست كه در هر نوع جامعه ای و در هر برهه ای از تاریخ آن جامعه رخ دهد. انقلاب یك مقولة فراگیر نیست، بلكه به لحاظ تاریخی محدود است. انقلاب نه در جوامع بسیار سنتی برخوردار از سطوح بسیار پایین پیچیدگی اجتماعی و اقتصادی رخ خواهد داد، و نه در جوامع بسیار مدرن. بیشترین احتمال وقوع انقلاب، مانند دیگر اشكال خشونت و بی ثباتی، در جوامعی وجود دارد كه به سطح خاصی از توسعه اجتماعی و اقتصادی رسیده اند و فرآیندهای مدرنیزاسیون سیاسی و توسعة سیاسی از فرآیندهای تحول اجتماعی و اقتصادی عقب مانده اند.

مدرنیزاسیون سیاسی در بردارندة بسط آگاهی سیاسی به گروه های اجتماعی جدید و بسیج این گروه ها در عرصه سیاست است. توسعة سیاسی در بر دارندة ایجاد آن دسته از نهادهای سیاسی است كه برای جذب گروه های جدید و سامان بخشی به مشاركت شان و برای پیشبرد تحول اجتماعی و اقتصادی در جامعه از قابلیت انطباق، پیچیدگی، استقلال و انسجام كافی بر خوردادند. جوهرة سیاسی انقلاب گسترش سریع آگاهی سیاسی و بسیج سریع گروه های جدید در عرصة سیاست است، آن هم با سرعتی كه جذب این گروه ها را برای نهادهای سیاسی موجود غیر ممكن سازد. انقلاب حالت افراطی انفجار مشاركت سیاسی است، و بدون این انفجار انقلابی رخ نخواهد داد. اما یك انقلاب  كامل دارای مرحلة دومی نیز می باشد، یعنی ایجاد و نهادینه شدن یك نظم سیاسی جدید. معیار میزان انقلابی بودن یك انقلاب، سرعت و دامنة گسترش مشاركت سیاسی است؛ و معیار میزان موفقیت یك انقلاب اقتدار و ثبات نهادهایی است كه توسط انقلاب به وجود آمده اند.

بنابراین، یك انقلاب تمام عیار در بر دارندة نابودی سریع و خشونت آمیز نهادهای سیاسی موجود، بسیج گروه های جدید در عرصة سیاست، و ایجاد نهادهای سیاسی جدید است. ترتیب و روابط این سه عنصر انقلاب ممكن است از انقلابی به انقلاب دیگر متفاوت باشد. اما در این میان دو الگوی كلی را می توان تشخیص داد. در الگوی «غربی» نهادهای سیاسی رژیم پیشین فرو می پاشد؛ متعاقباً بسیج گروه های جدید در عرصه سیاست و سپس خلق نهادهای سیاسی جدید صورت می گیرد. برعكس، انقلاب «شرقی» با بسیج گروه های جدید در عرصة سیاست و ایجاد نهادهای سیاسی جدید آغاز می شود و با سرنگونی خشونت آمیز نهادهای سیاسی نظم پیشین پایان می یابد. انقلاب های فرانسه، روسیه، مكزیك، و در مراحل ابتدایی، انقلاب چین به مدل غربی نزدیك اند؛ مراحل بعدی انقلاب چین، انقلاب ویتنام، و دیگر مبارزات مستعمراتی علیه قدرت های امپریالیستی به مدل شرقی نزدیك اند.