موانع رشد شهر نی ریز ( از توابع استان یزد )

سیلاب های متمادی

بعلت موقعیت ژئو مورفولوژی این شهر كه بعلت قرار گرفتن در روی مخروط افكنه بزرگ شیب منطقه طوری است كه با كمترین ریزش باران باعث جاری شدن سیلاب ها می گردد كه از قدیم الایام یكی از مهمترین عوامل مخرب این شهر بوده است بطوریكه این شهر از زمان هخامنشیان تاكنون سه بار دستخوش سیل قرار گرفته كه كلاً باعث جابجائی محل اصلی شهر گردیده و در مورد چهارم این شهر در محل فعلی قرار گرفته است. بطوریكه گفته می شود در حوالی این شهر نیز محلی به نام شهر سبا قرار داشته كه بر اثر سیل تخریب گردیده كه هم اكنون نیز با وجود اینكه خاك و خار و جلگه ای بی آباد از آن چیز بی مشهود نیست به نام «راسته بازار» معروف است. همچنین اثرات سیل را در سال 1365 شاهد بودیم كه موجب خسارات فراوان در كل شهرستان مورد نظر و تخریب كامل یكی از محلات قدیمی و با سابقه شهر گردید (محله سادات)

3- خشكسالی

یكی دیگر از عوامل منفی در محدود كردن رشد شهر در این ناحیه خشكسالی های متمادی خصوصاً گریبانگیر مردم این منطقه است كه خود باعث محدود شدن فعالیت های اقتصادی و در نتیجه ركود سرمایه گذاری در اموری كه باعث رشد و توسعه و ترقی شهر می گردد می باشد.

4- وجود كوه ها

قرار گرفتن كوه های بلند در سه طرف شهر نی ریز كه بطور ممتد و زنجیره وار در شمال- جنوب و مشرق وجود دارند خود نیز در آینده باعث عدم گسترش شهر و شهرنشینی به این سه قسمت و در این سه جهت می گردد.

5- وجود دریاچه های شور

وجود دریاچه بختگان در سمت شمال غرب این منطقه علاوه بر اینكه زمین های ساحلی را بعلت شور بودن غیرقابل استفاده می كند خود وجود دریاچه نیز عاملی در محدود كننده در امر گسترش شهر در آینده می گردد.

ب: موانع انسانی رشد شهر نی ریز

1- عدم برنامه ریزی صحیح از طرف اولیاء شهر

از قدیم الایام تاكنون این شهرستان با وجود اینكه بزرگان و علماء و متخصصین فراوانی را در رشته متنوع علوم به جامعه تحویل داده است اما همیشه خود از داشتن مسئولین دلسوز كه با یك برنامه ریزی شهری صحیح بتوانند در امر گسترش صحیح و عاقلانه عمل نماید محروم بوده و یا اینكه تعداد آنها انگشت شمار بوده است بنابراین همین عامل (عدم برنامه ریزی صحیح) عوامل منفی دیگری را ایجاد خواهد كرد و خسارات جبران ناپذیری را به ارمغان خواهد آورد.

2- عدم تفاهم مردم

مردم شهر نی ریز برخلاف دیگر شهرهای اطراف خود همیشه از اختلاف و چندگانگی رنج می برده است و همین عامل نیز یكی از عوامل مؤثر در ركود و عقب ماندن و درجا زدن اقتصاد و زندگ یو فرهنگ شهری در این محدوده گردیده است.

تأمین آب در محلات قدیمی شهر

محلات نی ریز قدیم كه بصورت مجزا و پراكنده بدور هسته اصلی و مركزیت شهر قرار داشته شكل گیری و نحوه قرار گیری آنان بیشتر تحت تأثیر زمین و خاك كشاورزی منطقه بوده است. چرا كه با توجه به شیب عمومی منطقه كه از شرق به غرب است و جریان قنوات تمام سطح زمین ها زراعی را در برمی گرفت بنابراین اثر چندانی در نحوه قرارگیری این محلات نداشته است كه برای اثبات این سخن نحوه تأمین آب آشامیدنی و قابل مصرف محلات قدیم را در ذیل می اوریم:

بطور كلی بعلت عدم وجود یك جریان دائمی آب در محلات برای جبران این نقیصه هر خانه ای برای خود دارای یك بركه كوچك (آب انبار) می باشد كه در شب هنگام وقتی كه جریان آب قنوات تمیز می شد آنها را پر از آب می كرده اند. اما برای مصرف عمومی و بخصوص برای فصول گرم سال نیز از آب انبارهای بزرگ كه كلاً تعداد آنها به 3 عدد می رسید استفاده می نمودند كه نحوه كار بدین صورت بوده كه در شب های زمستان و یخبندان آب سرد را وارد مخازن بزرگ این آب انبارها می كرده و روی آن می بستند و مقداری نمك هم درون آن می ریخته اند كه این انبارهای بزرگ «بركه شیر» می گفته اند و دارای چندینپله می بوده است و در تابستان از آب سرد آن استفاده می كرده اند.

مهمترین آب انبارهای زرگ عبارتند از:

1- آب انبار شیر حاج عبدالكریم (محله زیركان)

2- آب انبار شیر حنان (روبروی باغ سروی)

3- آب انبار شیر محله (كوی سجاد)

علاوه بر این آب انبارهای عمومی و خصوصی بعضی از مردم نیز در خانه های خود اقدام به حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق حدوداً 20 الی 30 متری كرده و به آب می رسیدند كه برای مصارف داخلی از آن استفاده می كرده اند.

جغرافیای تاریخی

با توجه به اسناد معتبر موجود نی ریز یكی از كهن ترین شهرستان های استان فارس و با سوابق كهن و تاریخی می باشد همانطور كه در بحث علت وجودی نی ریز در بحث جغرافیای شهری اشاره شد منطقه ای كه در حال حاضر بنام نی ریز معروف گردیده در دوران داریوش كبیر از شهرهای آباد و پرجمعیت فارس بوده است و به استناد لوحه های سنگی كه بر اثر كاوش های علمی از تخت جمشید بدست آمده (كتیبه مذبور به خط میخی نقد شده) در زمان هخامنشیان (داریوش كبیر) نای زی (كارگاه اسلحه سازی) نامیده می شده چه در آن دوره بیش از 700 كارگاه نیزه و شمشیر و زره سازی در آن وجود داشته و در واقع اسلحه خانه داریوش كبیر بوده است و آثار باقی مانده در یكی از محلات قدیمی شهر نی ریز بنام شاد خانه كه در اصل شاز خانه به معنای (تیزگر خانه) بوده مؤید این قول است و هنوز قطعات پولادین كه به نام پولاد شادخانه بدست آمده در نوع خود كم نظیر می باشد.

آنچه مسلم است نی ریز دارای سوابق كهن است كه در هزاران سال قبل شهری پرجمعیت بوده خصوصاً به خاطر معادن آهن و پولادی كه در گوشه و كنار آن وجود داشته است هم اكنون آثار و علائمی كه حاكی از كارگاه های رزه سازی و نیزه و تیرسازی بوده خصوصاً د رمحلات شادخانه و اطراف تپه سنگی قلات خواجه خضر دیده می شود و ساختمان های مستحكم در آبرو دومسیل رودخانه گاو چاهی مشاهده می گردد كه مؤید این ادعاست و نیز در اطراف و جوانب تپه های پایین شهر تپه های خاكی وجود دارد و معلوم می شود كه این ساختمان های گلی و خاكی بوده كه به مرور زمان حصار و جدارهای آن ها دستخوش عوارض جوی و برف و باران گردیده و به احتمال چنانچه از این تپه ها خاك برداری شود صدق این مدعا ثابت خواهد شد گفته می شود كه این حوالی بقایای شهری است كه به شهر سبا معروف بوده و در حال حاضر هم با وجود اینكه جز خاك و خار و جلگه ای بی آبادی از آن چیزی مشاهده نمی گردد به راسته بازار معروف است. ضمناً با ید به این نكته توجه نمود كه نی ریز سالیان دراز كه دامنه آن تا اواخر سلطنت قاجار كشیده می شود پیوسته مورد تهاجم و یورش جاه طلبانی بوده كه برای جلب منافع و استحكام مقام خود مرتباً آتش نفاق را در محل دامن می زد تا بدان وسیله به مقاصد خود نائل شود و این اختلاف بیشتر از ناحیه فئودالها و قدرت های منطقه ای ناشی می شده كه با یكدیگر نیز همبستگی و قرابت نزدیك داشته اند ولی به منظور نیل به مراد خویش با یكدیگر گلاویز می شده اند و از قتل و غارت اموال طرف متخاصم نیز مضیقه نمی ورزیده اند. عامل دیگر سرشناسان و خوانین مناطق كوهستانی داراب از قبیل بنایگان و لایدنگو و لای گرد و شكرویه می باشد و آنها نیز گاهگاهی به این منطقه یوروش برده و به غارت و چپاول مردم دست می زدند.

همانطور كه بیان گردید نی ریز یكی از شهرهای قدیمی فارسی محسوب می گردد و از جمله دلائل و آمار بسیار ارزنده شهر مذكور مسجد بسیار زیبا و قدیمی می باشد كه به طور مختصر به آن اشاره می شود.