غلات از اولین غذاهای شناخته شده بشر بوده كه از زمانهای بسیار كهن تاكنون همواره نقش مهمی در اقتصاد و تغذیه مردم دنیا به ویژه كشورهای در حال توسعه داشته است به همین جهت سمبل غلات یعنی گندم ونان حاصل از آن، همواره در میان مذاهب و فرهنگهای كشورهای دنیا مقام والا و ارزنده ای داشته و خواهد داشت.

گنـدم یكی از بزرگترین نشانه های عظمت خلقت و نان یكی از مطبوع ترین و لذت‌بخش ترین مواد غذائی مصرفی انسان در بسیاری از جوامع متمدن و سنتی امروز است.

نزد ما مسلمانان گندم و نان از حرمت و منزلت خاصی برخوردار است و در بیشتر مراسم مذهبی و اعیاد و حتی سفره روزانه مردم از نان به عنوان نشانه ای از یمن و بركت الهی استفاده می شود.

مسیحیان نان را مقدس می شمردند و هنوز هم در مراسم مذهبی خود قرصهای كوچك نان را به نشانه جزئی از پیكر عیسی مسیح (ع) به شركت كنندگان می دهند و در دعای سفره خود از خداوند بزرگ می خواهند كه نان روزانه آنان را عطا كند و در واقع از نان به عنوان سمبل رزق و روزی یاد می كنند.

كلیمیان نیز نان را مقدس می دانند و معتقدند كه در مهاجرت بزرگ قوم یهود به صحرای سینا در زمان فرعون هنگامی كه در بیابان بدون غذا مانده بودند و از خدای بزرگ طلب روزی كردند، یك روز صبح وقتی سر از خواب برداشتند بیابان را پر از قرصهای كوچك نان یافتند كه خداوند از آسمان برایشان فرو فرستاده بود تا از گرسنگی نجات یابند.

پیشینیان ما، غلات را به طرق مختلفی در زیر سنگهای آسیاب خرد می كردند و سپس آن را با آب مخلوط كرده و به صورت حریره مانند مصرف می كردند.

با گذشت زمان این حریره ها را برروی سنگها یا خاكسترهای داغ پخته تا به صورت نان‌های امروزی در آمدند.

در كشور ما نان به تنهائی 80% از غذای مردم را تشكیل می دهد و حدود 65ـ60% پروتئین و كالری و حدود 3ـ2 گرم املاح معدنی و قسمت اعظم نمك طعام مورد نیاز روزانه از خوردن نان تأمین می شود.

در چند سال اخیر مصرف نان به دلایل متعدد از جمله بالارفتن هزینه سایر مواد غذایی افزایش قابل ملاحظه ای یافته است.

بدیهی است باتوجه به محدودیت منابع و عدم امكانات تأمین مواد غذائی، می بایست جهت رفع نیازهای تغذیه ای مردم به ویژه اقشار كم درآمد از ساده ترین روش جهت تأمین مواد مورد نیاز آنها استفاده گردد. یكی از این راه ها، تهیه نان های مخصوص و غنی شده با پروتئین و املاح و ویتامینهای گوناگون می باشد.تهیه نان خوب و ماكول نیاز به اطلاعات دقیق در شناخت آرد و روشهای تهیه خمیر و عمل آوری آن و سیستمهای پخت دارد.

علاوه بر این بسته بندی و نگهداری صحیح نان می تواند زمینه های لازم را جهت تقلیل ضایعات فراهم آورده و در نتیجه حركت به سوی خودكفائی در تولید و صرفه جوئی در مصرف گندم را تسهیل و از خروج مقادیر قابل توجه ارز از كشور جلوگیری به عمل آورد.

«فصل اول»

معرفی انواع نانهای صنعتی

معرفی انواع نان های صنعتی

در آئین نامه اجرائی مصوب هیئت محترم وزیران مورخ 15/2/1378 منظور از نان های صنعتی و مرغوب، انواع نان های حجیم و نیمه حجیم است. به طور كلی نان های قابل تولید صنعتی شامل سه گروه زیر می باشد:

1ـ نان حجیم (مانند انواع نان های اروپائی)

2ـ نان های نیمه حجیم (مانند نان بربری و انواع مشابه)

3ـ نان های غیرحجیم یا مسطح (مانند نان های لواش، تافتون، عربی و غیره)

از نظر كارشناسی تعریف زیر برای نان حجیم و نیمه حجیم ارائه شده است.

نان حجیم

نان حجیم نانی است كه دارای بافتی متخلخل، اسفنجی و یكنواخت بوده و ضخامت آن از 3 سانتی متر بیشتر باشد.

نان نیمه حجیم

نان نیمه حجیم نانی است كه دارای بافتی متخلخل، اسفنجی و یكنواخت بوده و ضخامت آن بین 2 تا 3 سانتیمتر باشد.

در صفحات بعد تصاویر برخی از انواع نان حجیم و نیمه حجیم آلمانی و فرانسوی نشان داده شده است.

ویژگی های گندم و آرد مناسب جهت تولید انواع نان های صنعتی

در زمینه انتخاب و تأمین گندم و آرد مناسب نان صنعتی دو حالت مختلف زیر در نظر گرفته می شود.

1ـ حالتی كه كارخانه های نان آزادی عمل داشته باشد تا برای تولید هر یك از انواع نان‌های تولیدی خود بهترین شرایط لازم را برای تأمین مرغوبیت و كیفیت در نظر بگیرند كه در آن صورت یكی از مهمترین عوامل، انتخاب آردهائی با مشخصات دقیق كیفی از نظر كمیت و كیفیت پروتئین و گلوتن، دانه بندی، مقدار خاكستر و غیره است كه كارخانه های آرد طرف قرارداد برای تولید چنان آردهائی در شرایط آزاد و رقابتی ناگزیر به استفاده از تجهیزات و ماشین آلات لازم، نیروی انسانی متخصص و روشهای تولید مناسب و ماده اولیه یعنی گندم- های مناسب و مشخص خواهند بود.

2ـ حالت فعلی و تأمین آرد برای نانوائی ها و واحدهای صنعتی و صنفی.

در این شرایط تعیین هرگونه مشخصاتی برای آرد و گندم به علت عدم امكان اجرای آن منتفی به نظر می رسد زیرا كارخانه های آرد به صورت دستمزدی گندم های تحویلی سازمان غله كشور را به 4ـ3 نوع آرد مشخص برای انواع مصارف تبدیل می نمایند.

از آنجا كه نوع گندم های تحویلی به كارخانه های آرد تابع نوسانات پیش بینی نشده است لذا تهیه آرد از چنین گندم هائی نیز نمی تواند تابع نظم و استاندارد خاصی باشد. در هر حال استاندارد ویژگی ها و روش آزمون گندم كه توسط مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی تدوین گردیده كارخانجات آرد سازی را ملزم به تولید آرد با مشخصات مورد نیاز خواهد نمود. هسته خودكفائی صنایع همگن آرد و نان مشخصات تقریبی آردهای مورد مصرف برای تهیه انواع نان های صنعتی را به شرح زیر ارائه نموده است.[1]

به منظور بهبود كیفیت نان كارخانجات پس از آزمایش آرد تحویلی مواد افزودنی مناسب و مورد نیاز را اضافه می كنند به طور مثال آرد مورد نیاز نان لواش صنعتی با تركیب 1/0 درصد نمك، 1/0 درصد شكر، 5/0 درصد مخمر و 300 گرم روغن تهیه می گردد.

نان و اهمیت آن

فرایند تهیه‌ی نان

انواع نان در ایران

اثرات مخرب جوش‌شیرین در بدن انسان

مضرات جوش‌شیرین در بدن انسان

دلایل ایجاد ضایعات نان

چرا نان بیات می‌شود؟

آداب نان

كیفر توهین به نان

«نان و اهمیت آن»

الف: نان مایه‌ی بركت و نیروبخش عبادت

قال النبی (ص): «اللهم بارك لنا فی‌الخبز و لا تفرق بیننا و بینه فلولا الخبر ما صمنا و لا صلینا و لا ادینا فرائض ربنا[1]»

پیامبر اكرم (ص) فرمود: «خداوندا، نان را در زندگی ما چنان قرار ده كه با كمترین مقدار از آن، بیشترین بهره و نیرو به ما برسد. خدایا، دستیابی به نان را برای ما مشكل مگردان چرا كه اگر نان نباشد نمی‌توانیم روزه بگیریم، نمی‌توانیم نماز بخوانیم، بلكه نمی‌توانیم هیچ یك از وظایف دینی خود را انجام دهیم».

ب: نان، بهترین غذا

قال النبی (ص): «خیر طعامكم الخبز»[2]

پیامبر اكرم(ص) فرمود: «بهترین طعام و غذای شما نان می‌باشد».

امروزه در بسیاری از كشورهای جهان نان به عنوان غذای اصلی مردم می‌باشد و روزانه قسمت قابل توجه از انرژی پروتئین، املاح معدنی، ویتامین‌های گروه B مورد نیاز انسان را تامین می‌نماید.

در ایران نیز 80 درصد غذاها را نان تشكیل می‌دهد و قسمت اعظم نمك طعام مورد نیاز روزانه‌ی مردم از خوردن نان تأمین می‌گردد.

متأسفانه در كشو ما با اضافه كردن جوش‌شیرین به این غذای با ارزش آن را نهایتاً به غذایی با پیامدهای مضر تبدیل می‌كنند.

«فرایند تهیه‌ی نان»

ماده‌ی اولیه‌ی نان «گندم» می‌باشد. از میزان خاكستر موجود در آرد گندم، آردها را طبقه‌بندی می‌كنند.

هر چه خاكستر آرد كمتر باشد آرد مرغوب‌تر است و هرچه پروتئین آرد گندم بالاتر باشد آرد قوی‌تر می‌باشد.

مقدمه

«الحمدلله الذی خلق لنا الخبز»

«سپاس خدایی را كه نان را برای ما آفرید»

ابر و باد ومه و خورشید و فلك در كارند

 تا تو نانی بدست آری و به غفلت نخوری

به یقین، نان یكی از بزرگترین موهبت‌ها و بركاتی است كه خداوند عزیز و رزاق به بندگان خود، عطا نموده است.

دست قدرتمند الهی، بی هیچ نقصان و قصوری تمام شرایط را برای ایجاد و پرورش این نعمت بزرگ فراهم نموده است و زبان ستایش و شكر انسان را با هر ذوق و سلیقه و میزان دركی، باز و گویا كرده است.

اما ظاهراً آنچه به عنوان مهم‌ترین عامل دربه ثمر نشاندن این همه تلاش و تدبیر الهی مطرح است، همان دقت و ظرافتی است كه بشر در تهیه‌ی محصولی به نام «نان» به كار می‌برد و با بهره‌برداری از اندیشه‌های ناب و ابتكارات گرانقدر، نیز با به كارگیری پیشرفته‌ترین تجهیزات و فن‌آوری بر جلوه‌های ویژه این نعمت ارزشمند الهی افزوده و از اسراف آن جلوگیری نماید.

به منظور ترویج استفاده‌ی بهینه از نان به عنوان یكی از بزرگترین نعم الهی مجموعه‌ای را تحت عنوان «نان» به شیفتگان و مشتاقان فرهنگ ناب اسلامی تقدیم می‌نماییم.

امید آنكه خداوند بزرگ، توفیق شكرگزاری عملی و حقیقی از نعمت‌های خود را به ما ارزانی دارد.

«نان و اهمیت آن»

الف: نان مایه‌ی بركت و نیروبخش عبادت

قال النبی (ص): «اللهم بارك لنا فی‌الخبز و لا تفرق بیننا و بینه فلولا الخبز ما صمنا و لا صلینا و لا ادینا فرائض ربنا[1]»

پیامبر اكرم (ص) فرمود: «خداوندا، نان را در زندگی ما چنان قرار ده كه با كمترین مقدار از آن، بیشترین بهره و نیرو به ما برسد. خدایا، دستیابی به نان را برای ما مشكل مگردان چرا كه اگر نان نباشد نمی‌توانیم روزه بگیریم، نمی‌توانیم نماز بخوانیم، بلكه نمی‌توانیم هیچ یك از وظایف دینی خود را انجام دهیم».