تبریز1

بعضی از مورخین و محققین. تبریز را همان گابریسی می دانند كه در پنجمین جدول آسیایی بطلمیوس اسكندرانی (در نیمه دوم قرن دوم میلادی) ثبت شده است و اعتقاد دارند كه بعدها حرف گ به ت تبدیل شده است. بعضی دیگر ترویای معروف و تبریز را یكی می پندارند. عده ای حتی این شهر را همان سوز یا شوش قدیم و عده ای دیگر آكراتا یا آماتای ذكر شده در تورات فرض كرده اند. گروهی از جمله كینز انگلیسی كه در اوایل قرن نوزدهم به تحقیق پیرامون جغرافیای تاریخی آذربایجان پرداخت، تبریز راكازا یا گنزكه یا گنجك باستان شمرده اند.

تاریخ تبریز بعد از اسلام برخلاف تاریخ كهن آن كه با حدس و گمان همراه است، روشن و واضح است. این شهر در سال 21 هجری قمری به وسیله اعراب فتح شد و به دنبال آن قبایلی از اعراب مانند ازدها كه از قبایل معروف یمن بودند در این شهر ماندند و حكومت روادیان را بنیان نهادند.

اغلب منابع بعد از اسلام نیز از بنای اولیه تبریز را به زبیده خاتون همسر هارون الرشید نسبت داده اند، اما در متون تاریخی قدیم مطلبی كه دلیل صحت این ادعا باشد دیده نشده است و اساسا هیچ جا ذكری از این كه زبیده زن هارون الرشید به آذربایجان آمده باشد به میان نیامده است. از جمله كسانی كه معتقدند شهر تبریز به امر زبیده خاتون دختر جعفر پسر منصور عباسی و همسر هارون الرشید به وجود آمده است، حمدالله مستوفی قزوینی است. او در كتاب نزهت القلوب، تاریخ بنای تبریز را 175 هجری قمری آورده و اضافه كرده است كه باروی تبریز 6000 گام بود و 10 دروازه داشت.