بررسی تأثیرات آموزش در سطوح مختلف فردی ، خانوادگی و اجتماعی زنان نشان از بهبود موقعیت زنان در زندگی فردی و اجتماعی  داد. این امر آنها را در مراحل بعدی در ایفای نقش های متعدد و متنوع اجتماعی، چه در جایگاه مادر در امر تربیت فرزند چه در جایگاه نیروی انسانی ماهر و متخصص در عرصه كار و مدیریت و به طور كلی به عنوان یك شهروند مسئول و آگاه و زیر مجموعه‌ای از سرمایه‌های انسانی، تواناتر می‌كند، كه نبود آن دور باطلی را ایجاد می ‌كند كه محرومیت‌های زنانه و فقر زنانه و به دنبال آن كندی بسیار در روند توسعه در اجتماع بروز می كند. دقیق تر آن است كه به این محرومیت‌ها هم به عنوان علت و هم به عنوان معلول در این سیكل باطل نگاه كنیم: در جامعه‌ای با میزان آگاهی، دانش اجتماعی و درآمد ناچیز، والدین در سرمایه‌گذاری برای دخترانشان كوتاهی می كنند زیرا از آنان انتظار ندارند كه در امور اقتصادی خانواده مشاركت داشته باشند. دختران بدون تحصیلات و با آگاهی ناچیز، تبدیل به مادران تحصیل نكرده‌ای می‌شوند كه دارای مهارتهای ارزشمندی در خارج از منزل نیستند، قدرت اثر گذاری بر تصمیم‌گیری‌های خانواده را ندارند، دخترانشان نیز مانند خودشان از آموزش محروم می مانند و دور باطل ادامه می یابد. در حالیكه پسران برای آموزش به مدرسه  فرستاده می‌ شوند، دختران برای ایفای نقش‌های سنتی در خانه می ماندند، در نتیجه دانش نیاموخته و مهارت نیافته باقی می‌ماندند و شرایط لازم برای مشاركت اقتصادی برایشان فراهم نمی شود. اقتصاد آسیب می‌بیند، هنجارها و فرهنگ سنتی و تبعیضات كلیشه‌ای جنسیتی كهنه بر جای خود می‌مانند و اولین نیروی محركه توسعه كه نوزایش اندیشه‌ها و تواناسازی پتانسیل‌هااست خاموش و بی اثر می‌شود و افراد تحت نظام‌های  غلط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، خود به عواملی مقاومت كننده در برابر توسعه تبدیل می‌شوند از این منظر در جوامع توسعه نیافته یا در حال توسعه چون ایران كه با فقر سرمایه‌های انسانی و پدیده فرار مغزها مواجه است، زنان می توانند «نیروی شتاب دهنده» توسعه محسوب شوند. [1] جامعة‌ امروز ایران، جامعه‌ای در حال گذار از همه ابعاد اقتصادی، فرهنگی ، نقشی و اجتماعی است. متعاقب این گذار الگوهای موجود باید برای تطابق با شرایط پویا انعطاف پذیری كه ناشی از توسعه سریع و همه جانبه كشورهای جهان است تغییر یابند. در میان این تغییرات مسلماً تعارض سنت و مدرنیته خود را نشان خواهد داد و به گفته  اقتصاددان معروف جان میناردكینز ،" توسعه تقابل نو و كهنه است".

قبل از شروع بحث لازم است تعریفی اجمالی از موضوع داشته باشیم كه ذهن خواننده نسبت به بعضی مطالب روشن گردد.

تعریف بازاریابی: بازاریابی یكی از آن اصطلاحاتی است كه تقریباً تمامی مردم درباره ی آن اظهار نظر می كنند. اما غالب مردم در مورد این اصطلاح اشتباه می كنند. حتی بسیاری از مدیران شركتهای تولیدی و خدماتی نیز هنوز مفهوم بازاریابی را درك نكرده اند. تلقی آنها از بازاریابی معادل فروش تا تبلیغات تجاری است كه باعث افزایش فروش می گردد.

اصطلاح «بازاریابی» از كلمه انگلیسی Marketing گرفته شده است. در فرهنگ لغات، به معنای «به بازار رساندن» یا «بازاری كردن» چیزی می باشد. در مفهوم به كلیه عملیاتی اطلاق می گردد كه در فاصله بین تولیدكننده (ارائه دهنده خدمت) تا مصرف كننده (دریافت كننده خدمت) رخ می دهد. از اصطلاح بازاریابی تعاریف مختلفی ارائه شده است كه هر یك تنها به جنبه های متفاوتی از آن اشاره می كنند.

بازاریابی به عنوان یك پدیده ی تجاری، فرآیند انجام مبادله، فرآیند انتقال مالكیت محصول، فرآیند تحویل عرضه و تقاضا و... تعریف گردیده است. تعریف كاملی از بازاریابی توسط یكی از برجسته ترین تئوریسین های بازاریابی به نام پروفسور فیلیپ كاتلر ارائه گردیده است. به نظر كاتلر بازاریابی عبارت است از مجموعه فعالیتهای انسانی ـ اقتصادی در جهت ارضای نیازها و خواسته های بشر از طریق فرآیند انجام معامله.

تأكید اصلی بازاریابی بر «نیازها و خواسته های انسانی» است. عامل اصلی در بازاریابی، پیداكردن نیازهای بالقوه مشتریان و سپس رفع این نیازهاست كه نهایتاً رفع این نیازها برای مؤسسه سود ایجاد می كند.

تعریف خدمات بانكی و خدمات جمع خدمت است و عبارت است از «انجام دادن اموری كه مجموعه ای از مزایا را به مشتریان عرضه می كند».

در نظام بانكداری، خدمات ممكن است به وسیله دستگاه (عابر بانك)، فرد (مشاور) یا تركیبی از این دو (صندوقدار) عرضه شود. از جمله خدمات بانكی عبارت است از گشایش حسابهای مختلف جاری، پس انداز، سرمایه گذاری، اعطای وام و تسهیلات، خدمات امانی.

فرآیند بازاریابی خدمات مشابه فرآیند بازاریابی كالاهاست. از تمام مفاهیم بازاریابی جدید برای عرضه خدمات می توان استفاده كرد.

مطلب دیگری كه لازم است توضیح داده شود این است كه چرا بحث بازاریابی در خدمات بانكی مطرح می شود؟

برای روشن شدن این موضوع كافی است بدانیم كه امروزه بازار خدمات بانكی تبدیل به یك بازار رقابتی شده و در این میدان رقابت، بانكی موفق خواهد شد كه علاوه بر شناسایی نیازهای مشتریان، سعی در ارائه خدمات مورد نیاز آنها به صورت سریع، دقیق و نوین نماید و به كاركنان خود به عنوان كلیدی ترین عنصر آمیخته بازاریابی توجه كند. بنابراین بازاریابی وسیله ای است برای نیل به موفقیت در این بازار رقابتی. برای پیروی از فلسفه یا گرایش بازاریابی ابتدا باید به شناسایی و برآورده كردن نیازها و خواسته های مشتریان برای كسب سود پرداخت. بنابراین هنگامی كه «فروش» بر سازمان ومحصولی كه سازمان مایل است بفروشد متمركز است «بازاریابی» باید بر مشتریان و محصولی كه آنها مایلند خریداری كنند متمركز باشد. به كارگیری فلسفه بازاریابی هنگامی تحقق می یابد كه بازاریابان به رضایت مشتری توجه داشته، محصولاتی را در نظر گیرند كه نیازهای برآورده نشده  یا تشخیص داده نشده را رفع می كند. هر چه شركت یا سازمان از مشتری گرایی به منزله ی یك فلسفه ی بازرگانی بیشتر تبعیت كند. وظیفه ی بازاریابی بیشتر اهمیت می یابد. در این حالت برای موفقیت شركت، جلب رضایت مشتریان از هر عامل دیگری مهمتر است.

- سازمان، قائم مقام چه شخص یا اشخاصی می‌شود؟ 2- سازمان در رجوع به چه شخص یا اشخاصی قائم مقام می‌شود؟

پاسخ پرسش نخست چندان دشوار نیست: سازمان در اغلب موارد، قائم مقام بیمه شدة زیاندیده می‌شود زیرا پرداخت‌های خود را در حق زیاندیده انجام می‌دهد. حتی در مواردی كه سازمان مستقیماً به زیاندیده مبلغی پرداخت نمی‌كند بلكه ـ همچنان كه در روش درمان غیرمستقیم معمول است ـ مبالغی را به شخص ثالث پرداخت می‌كند، باز هم قائم مقام زیاندیده می‌شود زیرا تأمین اجتماعی از این طریق خسارت او را جبران می‌كند و آن مبلغ را از جانب و به نمایندگی بیمه‌شدة زیاندیده به شخص ثالث می‌پردازد. با وجود این، در برخی موارد سازمان قائم مقام بازماندگان بیمه شده می‌شود و نه خود او. به عنوان مثال در مواردی كه بیمه شده در اثر حادثة ناشی از كار فوت می‌شود و سازمان مستمری ناشی از مرگ بیمه شده را به بازماندگان مذكور در مادة 81 قانون تأمین اجتماعی می‌پردازد، از آنجا كه این پرداخت‌ها خسارت بازتابی بازماندگان را جبران می‌كند، سازمان قائم مقام همین بازماندگان می‌شود (ووارن، دالوز 1955، ص 649؛ مازو،‌رسالة نظری و عملی مسوولیت مدنی، ج 1، ش 3-267). گاه نیز سازمان قائم مقام بیمه شده و بازمانده، هردو، می‌شود: در فرضی كه به بیمه شده مستمری از كارافتادگی پرداخت می‌شده و سپس او در اثر همان حادثة منجر به از كارافتادگی فوت می‌كند و بازماندگان او مستمری ناشی از مرگ او را دریافت می‌دارند و آنگاه سازمان پس از انجام همة این پرداخت‌ها می‌خواهد به عامل زیان مراجعه كند، بخشی از رجوع او به قائم مقامی از شخص بیمه شده و بخشی دیگر به قائم مقامی از بازماندگان او صورت می‌گیرد.[1]

    استثنائاً ممكن است سازمان قائم مقام اشخاص دیگری غیر از بیمه شده یا بازماندگان او شود: به عنوان مثال مادة 65 قانون تأمین اجتماعی مقرر كرده است كه در صورت وقوع حادثة ناشی از كار، كارفرما مكلف است اقدامات اولیة لازم را برای جلوگیری از تشدید وضع حادثه دیده به عمل آورد و در صورتیكه كارفرما بابت این اقدامات متحمل هزینه‌هایی شده باشد سازمان هزینه‌های مربوط را خواهد پرداخت. در صورتیكه حادثه ناشی از خطای شخص ثالثی باشد سازمان می‌تواند این هزینه‌ها را از شخص ثالث (عامل زیان) وصول كند. اما این بار سازمان به قائم مقامی از كارفرما عمل می‌كند نه بیمه شدة زیاندیده.

    اما تعیین اشخاصی كه سازمان به قائم مقامی از زیاندیده می‌تواند علیه آنها اقدام كند، نیازمند مطالعة بیشتری است و از آنجا كه استثنائاً ممكن است سازمان حق رجوعی علیه خود بیمه شده نیز داشته باشد، ما این مسأله را زیر عنوان كلی «تعیین اشخاص مرد رجوع سازمان» بررسی می‌كنیم.

گروهی معتقدند آموزش و پرورش عملی است كه به وسیلة بزرگسالان روی خردسالان انجام می‌شود و به عبارت دیگر عملی است كه نسل متقدم بر روی نسل متأخر انجام می‌دهد.

دسته‌ای آموزش و پرورش را كنش‌های تأثیراتی می‌دانند كه در متعلم اعمال می‌شوند تا بدان وسیله در او شناخت‌ها، عادات، ارزش‌ها، روش زندگی و … بوجود آمده و به او اجازه می دهد كه از خود فعالیتهای نهادی را كه شخصاً قادر به تحقق آنها نبوده است، بروز دهد.

بنابر تعاریف فوق می‌توان گفت كه آموزش و پرورش عملی است به منظور تربیت و تكامل روان و جسم، احساسات و عواطف یك فرد، كه یك جامعه یا یك گروه اجتماعی سعی دارد بوسیلة آن قدرتی را كه از طریق یادگیری‌هایش بدست آورد، جهت ادامة حیات فردی و جمعی به اعضای جوان انتقال دهد. این چنین تربیتی لازم است تا موجب شود كه فرد با استفاده بهتر از منابع موجود در یك جامعه و تفهیم ارزش‌های واقعی آن به سوی زندگی بهتر در آن جامعه جهت خود و دیگر افراد جامعه سوق داده شود. از این روست كه هدف تعلیمات رسمی در یك اجتماع باید ضمن شناخت و شكوفایی استعدادها به حقیقت آنچه كه می‌تواند ایده‌آل باشد و آنچه كه باید مورد استفاده قرار گیرد، بپردازد.

كوشش‌های تربیتی باید دارای هدفی چون فراهم نمودن تسهیلات ادامة حیات فرد در ارتباط با جمع، متناسب با مكان و زمان، تفهیم مفاهیم ارزش‌ها، پیشرفت‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی باشد.

مفهوم تعلیم و تربیت در هر جامعه‌ای با نظام اجتماعی آن ارتباط داشته و هدف تربیت در هر جامعه‌ای اختصاص به آن دارد. از این روست كه در جوامع مختلف می‌تواند در مفهوم انتقال دانستنی‌ها، انتقال و تحلیل یادگیری‌ها، یك نیاز انسانی، وسیلة حكومت حكام، وسیله منازعه برای تولید و بالاخره وسیلة منازعة طبقات اجتماعی محسوب گردد.

نهاد آموزش و پرورش، در هر معنا و مفهومی كه بكار ‌رود، می‌تواند وسیله لازمی باشد جهت پیشرفت هر تحول دریك جامعه و بخصوص تحولی كه در شئون مختلف اجتماعی بكار رفته و سیاست زندگی جمعی را استحكام می‌بخشد.

از این روست كه تعلیم و تربیت می‌تواند در قالب مفهوم یك نیاز و لازمه‌ی بقای هر جامعه‌ای قلمداد شود.

عده‌ای از مربیان وظیفة تعلیم و تربیت را انتقال سرمایه تمدنی ذكر كرده‌اند كه در اینجا باید این نكته مدنظر مربیان باشد كه تنها انتقال این میراث موجب ترقی و توسعه آن نمی‌شود زیرا بسیاری از افكار نظریات، آداب و رسوم و عقایدی كه سال‌ها در میان مردم یك جامعه نفوذ داشته و بوسیلة نسل‌ها انتقال یافته‌اند و این افكار و نظریات به همان وضع سابق باقی مانده، بر اعمال مردم حكومت دارند. بنابراین وظیفة تعلیم و تربیت در مقابل میراث فرهنگی یا سرمایة تمدنی نه تنها انتقال آنها از نسلی به نسل دیگر است بلكه كار مهم تعلیم و تربیت یا مربی كمك به افراد در ارزش سنجی این میراث و توسعة آن‌هاست و شاید یكی از عوامل عقب ماندگی كشورهایی كه در گذشته فرهنگ‌های غنی داشته‌اند همین امر بوده است كه آنها فقط به انتقال میراث فرهنگی خود پرداخته‌اند و اقدامی برای ارزش سنجی و توسعه و پیشرفت آن میراث نكرده‌اند.

مدرسه مؤسسه‌ای از نهاد اجتماعی تعلیم و تربیت است كه تربیت اعضای آیندة اجتماع را به عهده می‌گیرد. لازمة تحقیق امر آموزش و پرورش این است كه عمدتاً ارتباطی بین انسانها بوجود آورد و اجتماع كه خود معجونی از ارتباطات است، دراین راه اقدام می‌كند. روابط انسانی موجود در درون مدرسه، جانبخش ارتباط اجتماعی است. چون مدرسه در قالب ارتباطات عمدی كه بوجود می‌آورد از طرق مختلف به فردی كه در آینده قسمتی از مسئولیت‌های اجتماعی را به عهده خواهد گرفت، فهمیدن و تجزیه و تحلیل كردن را در كنار آموخته‌های خودكفایی جهت امرار معاش می‌آموزد. از این روست كه مدرسه خود سیمایی است از اجتماع، در قالب اجتماعی كوچك برای كودكان و نوجوانان كه كاملاً مشخص از سایر جوامع بشری است. بعلاوه برآورد آرمان‌های عالی آموزش و پرورش در رفع نیازهای اجتماعی را برنامه هایی منظم و قبلاً تدراك شده‌ای لازم است. نظام‌های تربیتی با اقدام براین عمل تحقق آن را در محلی به نام مدرسه یا آموزشگاه عملی می‌سازند.

مدرسه جهت سازندگی اجتماعی كوشش می‌كند در برنامه‌ریزی‌های خود، خواسته‌های اجتماعی را در مورد توجه قرار ‌دهد.

چون با انسان، با فكر و اندیشه و مغزها سروكار دارد بنابراین هر تحولی در جامعه پیش آید و هر چه جهان صنعتی‌تر شود مشكلات او هم متغیر می‌شود.

و من نیز، كه از سال 58 بعنوان معلم دینی و قرآن در منطقه 20 سعادت خدمت به جامعه و نسل جوان پیدا نمودم، با این عنوان بیش از حد احساس مسئولیت و سنگینی این بار عظیم را بر دوش خود حس می‌كردم، كه چگونه می‌توانم این كتاب وحی، و این هدایت‌گر بشر را آنگونه كه شایسته و بایسته است با شیوه‌ای درخور سن و ذهن و استعداد این نونهالان عزیز تدریس كنم.

ابتدا از خدای خود و ائمه معصومین كمك خواستم تا مرا در این راه پر خطیر یاری بفرمایند تا شاید بتوانم ذره‌ای از اقیانوس بی‌كران را در وحله اول خود و بعد به عزیزانم بچشانم.

مسائل و مشكلات

من نیز با مسائل و مشكلاتی روبرو بودم. از جمله ظاهر كتاب قرآن: كه بسیار ساده و بدون هیچ نقش و نگار و بدون رنگ‌آمیزی كه بتواند قدری دانش‌آموزان را به خود جلب كند. با آیات طولانی كه به نظر می‌رسید برای نوجوانان غیر قابل تحمل وخسته كننده است، و كلاس نیز ظاهری خشك و بی‌روح، در صورتیكه قرآن سراسر زیبائیست، همه آیاتش از زیبایی و محتوی و ریتم و خاصی برخوردار است. و بسیار جذاب و شیرین است. در فكر این بودم پس چرا به ظاهر آن توجه نمی‌شود كه در دانش‌آموزان ایجاد شوق و انگیزه و رغبت كند، تا آنان با عشق و علاقه‌ای خاص به این كتاب آسمانی و راه‌گشای زندگی بشر رو می‌آورند تا خود راه حق و باطل را تشخیص دهند.

راهكار

در وحله اول دیدم كاری از من ساخته نیست كه بتوانم تغییراتی در ظاهر قرآن ایجاد كنم چون مسئول و مولف كتاب نیستم و پیشنهاد و انتقادها هم به این زودی جواب نخواهد داد. سعی و تلاشم را بر این نهادم از راههای مختلف، و آنچه در توان دارم بكار گیرم، تا ایجاد انگیزه و شوق و شور و اشتیاق را در دانش‌آموزان، این فطرتهای پاك بوجود آورم. شاید از این طریق بهتر به سخنان خدای خود و استعدادهای خداداده و پاك خود پی‌برده و چراغ هدایتی در فراسوی راهشان باشد و همواره با قرآن انس و الفت خاص پیدا كنند و سرشار از عشق و معنویت شوند و بذری باشد كه انشاءالله روزی ببار نشیند.

با این اندیشه هر لحظه در فكری، خلاقیتی و تحولی برای كلاس درس خود بودم.

اولین گام

اولین قدم این بود كه احادیث ائمه معصومین (احادیث كوتاه) را با ریتمی كه در خور سلیقه و شوق دانش‌آموزان بود آماده می‌كردم و هنگام شروع كلاس برایشان می‌خواندم و آنها تكرار می‌كردند و چون آهنگین بود لب‌خند و شوق و علاقه را در آنها لمس می‌كردم و این باعث شد كه هر هفته كاری جدید ارائه دهم، هر موقع احساس می‌كردم خسته شدند از آنها می‌خواستم حدیث را بخوانند. و با اشتیاق زیادی شروع به خواندن می‌كردند و گاهی می‌گفتند: خانم دوباره دوباره.و یا بعضی از قسمتهای كتاب قرآن را با ریتمی خاص تلاوت می‌كردم و تحولی در كلاس ایجاد می‌شد، و باعث شادی و شوق در ورحیه آنان می‌شد. گاهی از خود آنان می‌خواستم حدیثی، یا آیه‌ای را اینگونه تهیه و برای دوستانشان بخوانند. با این كار هم دانش‌آموز یك حدیث را آموخته و كلاس هم شاد و پر شور و شوق می‌شد و بعد سعی می‌كردم كه بتوانند در عمل پیاده كنند . (مثلاً حدیث امام علی (ع): می‌گفتم قال علی (ع) (2) فكّر فكّر ثُمّ تَكّلُم (2) فكر كن، فكر كن، بعد صحبت كن (2).

كه حضرت فرمودند دوبار فكر كن و بیندیش، و بعد از اندیشیدن صحبت كن.

لذا نحوة تدریس این پدیده ها بسیار پیچیده  می گردد . هدف این است كه شاگرد بتواند تا حد امكان  پدیده های علمی را توسط تجارب به دست آورد.

در زمینة تجربة پیامبر اكرم ( ص) می فرماید :« التجربه فوق العلم» تجربه بالاتر از دانش است.

به همین دلیل بایستی امكانات زیادتر در اختیار شاگرد قرار گیرد تا تجارب زیادتری كسب كند.

تجارب مختلف وگوناگون نشان داده است كه استفاده از رسانه ها در جریان ومیزان یادگیری شاگردان مؤثر است و از طرف دیگر ازطول زمان لازم برای آموزش می كاهد.

شناخت رسانه ها و چگونگی كاربرد هر یك از آنها و هم چنین آشنایی  با روشهای تدریس بهترین عوامل موفقیت در حسن استفاده و بهره گیری درست از انواع رسانه‌‌هاست به امید آنكه روزی فرارسد كه همه مربیان و معلمان با بهره‌گیری تكنیك ها و وسایل جدید آموزشی گام مؤثر در جهت آموزش و پرورش دانش آموزان خود بردارند.[1]

فصل اول

مقدمه:

دستگاه تعلیم و تربیت نه تنها در ایران ، بلكه در سایر ممالك جهان وظیفة سنگینی رابر عهده دارد. سرمایه گذاری برای تربیت نیروی انسانی كارآمد كه در بخش های مختلف جامعه مشغول به كار خواهند شد. دورة ابتدایی كه به عنوان زیر بنای نیروی كار جامعه به شمار می رود باید از آموزش صحیح ومناسبی برخوردار باشد تا بتواند پاسخگوی نیازهای رو به گسترش جامعه باشد.

بنابراین مطالب آموزش داده شده باید به صورت كاربردی در زندگی روزمرة كودك قابل استفاده باشد. لذا برای رسیدن به این مقصود استفاده از وسایل كمك آموزشی از نیازهای اولیه و مهم این دوره به شمار می رود زیرا تدریسی كه حتی الامكان حواس بیشتری را در یادگیری جلب نماید موفق تر است. علاوه بر آن بعضی از مفاهیم و واژه ها را نمی توان به دانش‌آموزان فهماند و در زندگی روزمرة آنها نیز نمونه های مشابهی وجود ندارد كه با استفاده از آنها مطالب را قابل فهم كرد. در این گونه موارد باید از فلیمهای آموزشی كه مفاهیم را به صورت ملموس و واقعی ارائه می دهند استفاده نمود.

از طرف دیگر چون دانش آموزان یك كلاس تواناییهای فكری متفاوتی دارند. معلم نمی تواند با برنامة كلاس همة آنها را قانع كند. كتابهای درسی نیز در حد توان دانش آموزان متوسط تنظیم می شود. لذا معلم بایداز وسایل كمك آموزشی متنوع نظیر پوسترـ مجله ـ كتاب و … استفاده كند. بنابراین استفاده از وسایل كمك آموزشی می تواند نقش بسیار ارزنده ای در جلوگیری از افت تحصیلی و یادگیری مطالب درسی ایفا كند. تكنولوژی وكاربرد آن امروزه آنچنان گسترش یافته است كه می توان به جرأت گفت كه جدا كردن آن از آموزش نوین محال می باشد و استفاده از وسائل در آموزش این امكان را به معلم می دهد كه با اطمینان و آسودگی بیشتر به تدریس مفاهیم علمی و عملی بپردازد.

دونالد پی ایل در این زمینه گفته است كه استفاده از تكنولوژی در امر تدریس به مثابة استفاده از قایق برای رد شدن از دریا بوده و بیان این نظریه اهمیت استفاده از ابزار تكنولوژی را نشان می دهد.  

فرآیندها نوع اجزاء یا محتوایی را كه باید برای رسیدن به هدف بكارگرفته شوند . معین می سازند.

سیستم ها در سطح وسیع تری از محیط خود عمل می كنند كه این سطح وسیعتر را سیستم برتر می گویند. به عبارت دیگر هر سیستم جزئی از سیستم بزرگتری است. سیستم جزء را خرده سیستم و سیستم بزرگتر را سیستم برتر آن سیستم می گویند. مثلاً در دبستان خرده سیستمی از نظام آموزش ابتدایی است. پس نظام آموزش ابتدایی سیستم برتر دبستان است.

 نظام آموزشی ابتدایی در حالی كه سیستم برتر دبستان است ،خود سیستمی از نظام آموزش وپرورش است.   

برای روشن شدن رابطة بین هدف ، فرآیندها و اجزاء یك سیستم  كلاس درس را تحلیل می كنیم. هر كلاس درس یك خرده سیستم است. اجزاء در حال تعاملش یعنی دانش آموزان ، معلم ،تخته سیاه ،كتابها، نقشه ها ، و سایر موارد دیداری ـ شنیداری همه برای رسیدن به هدف كلاس كه یادگیری است خدمت می كنند.بسیاری از سیستمهای كلاسی از اجزائی خارج از كلاس برای رسیدن به هدف بهره می گیرند.

مثلاً بسیاری از آنها از افراد متخصص كمك می گیرند كه در كلاس حضور یابند و در رابطه با درس به معلم كمك كنند، یا بچه‌ها را به گردش علمی می‌برند. درحقیقت هرعاملی كه در پیشبرد هدفهای یادگیری كاربرد دارد .یك عنصر بالقوه سیستم كلاس به حساب  می آید. فرایند كلیة فعالیتها و عملكردهایی را كه اجزاء یك سیستم برای پیشبرد هدف به آن اشتغال می ورزند در برگیرند.بعضی از فرآیندهایی كه در سیستم كلاس جریان دارند  روشها وفنون تدریس هستند كه می توانند خواندن، بحث كردن و ‌فلیم دیدن، حل مسأله، پژوهش و … را در بر می گیرند. در كلاس درس اجزاء و فرآیندها بسیار هستند وهمه با هم در ارتباط ودر حال تعامل یا كنش متقابل هستند.

بدون كوشش برای سازماندهی و توجه به این اجزاء و فرآیندها سیستم با حداكثر كفایت خود كار نخواهد كرد. برای این كه یك سیستم با حداكثر كفایت خود كار كند باید كلیة اجزاء موردنیاز خود یا اجزاء جایگزین را در اختیار داشته باشد و به جنبه ها یا ابعاد  مختلف این اجزاء توجه كند. باید دانست كه یكی از اساسی ترین عوامل رشد آموزش و پرورش یك كشور انتقال مفاهیم به طور كلی می باشد. تكنولوژی فن انتقال بوده كه متعلم را آماده عرصة علمی و صنعتی و … می كند.

به طور كلی در مناسبات سیاسی خارجی كریم خان زند به دو دسته از كشورها بر می‌خوریم:

1- كشورهای همسایه مانند عثمانی و روسیه و تا حدودی هندوستان

2- كشورهای اروپایی

دستة اول كشورهایی هستند كه ارتباط آنها با دولت مركزی ایران به دلیل سوابقشان از زمان صفویه بیشتر جنبة سیاسی داشت تا تجاری و بازرگانی و در دسته دوم كشورهای هلند، انگلیس و فرانسه قرار دارند كه انگیزة اصلی ارتباط آنها با ایران كسب سود و منفعت از طریق ایجاد دفاتر بازرگانی در بنادر خلیج فارس بود، چه آنها ایران را كشوری سودآور می‌دانستند.[1]

این كشورها با توجه به این كه می‌خواستند در روابط خود با ایران با امپراطوری وسیع و گسترده عثمانی رقابت نمایند و به نوعی موازنة قوا دست یابند تا برای گسترش روابط خود با ایران عملاً باعث تضعیف و یا محدودیت قدرت رو به گسترش عثمانی را موجب شوند.

سیاست خارجی كریم خان زند در ارتباط با دسته اول گاهی به مصالحه و گاهی به جنگ و درگیری – بجز هندوستان –انجامید. در رابطه با كشورهای اروپایی وكیل ابتدا سعی كرد با توجه به ضعف مفرط نیروی دریایی خود كمك و پشتیبانی آنها را در سركوبی میر مهنا كه سواحل و بنادر جنوبی ایران و راههای آبی خلیج فارس را ناامن كرده بود به دست بیاورد تا جایی كه حتی در رابطه با مزاحمتهای اعراب بین كعب به رهبری شیخ سلیمان تعهد كرد خسارت وارده به كشتیهای انگلیسی كمپانی هند شرقی را جبران كند ولی وقتی دورویی و ضعف پشتیبانی آنها را از طرحهای خود مشاهده كرد، دست به اقدامات دیگری زد كه به آن پرداخته می‌شود.

در عهد كریم خان هر چند روابط تجاری ایرانی بیشتر با انگلستان بود اما چون با هوشمندی خاصی می‌دید چگونه انگلستان بر تار و پود اقتصادی هندوستان مسلط شده است سعی كرد هرگز خود را اسیر سیاستهای اقتصادی و بازرگانی انگلیس نسازد.

روابط ایران و عثمانی

در عصر زند مناسبات ایران و عثمانی بیشتر جنبة‌ سیاسی داشت اگر چه ارتباط بازرگانی را نیز نمی‌توان نادیده گرفت. مرزهای طولانی مشترك بین دو كشور، اختلافات سیاسی بر سر اشغال برخی مناطق مرزی – كه اغلب متقابلاً صورت می‌گرفت- و گاه جانبداری از برخی اعراب مرزنشین از جانب یكی از دو كشور، وجود اماكن مقدسه شیعیان در خاك عثمانی و علاقة شیعیان ایران به زیارت ایران اماكن و بالاخره راه تجاری ایران به بازار تجارت جهانی از طریق عثمانی به طور كلی موضوع اصلی ارتباط دولت ایران و دولت عثمانی را تشكیل می‌داد. زمانی به دلیل برخی از این موارد و گاه به علت تشدید یكی از آنها روابط ایران و عثمانی شكل دیگر به خود می‌‌گرفت.

البته راه زمینی و تاریخی تجارت ایران به مركز مهم بازار وقت یعنی حلب از خاك عثمانی می‌گذشت و این راه نسبت به سایر راه‌ها كوتاه‌تر بود. با این همه تجار ایرانی هفته ها و ماه‌ها در كشور عثمانی به سر می‌بردند تا بتوانند كالاهای خود را در مراكز تجاری وقت در نواحی غرب عثمانی عرضه كنند، البته غیر از مخارج راه و هزینه حمل و نقل، گاه می‌بایستی عوارض سنگینی نیز بپردازند همچنین زوار ایرانی نیز گاه از پرداخت عوارض معاف نبودند. افزون بر‌آن ایرانیان مسافر مورد آزار عثمانیان قرار می‌گرفتند كه گاه تلفاتی نیز به همراه داشت همچنین عوامل دیگری نیز بر مناسبات ایران و عثمانی تأثیر می‌گذارد.[2]

در زمان كریم خان اعراب بنی كعب كه در ساحل راست اروند رود ساكن بودند و از تعدیات والی بغداد به ستوه آمده بودند به سرداری شیخ سلیمان از اروند رود گذشته و در ناحیه فلاحیه خوزستان ساكن شدند. هنگامیكه كریم خان مشغول انتظام امور غرب ایران بود شیخ سلیمان چند زورق فراهم آورد و مدخل اروند رود را در خلیج فارس بر روی مسافران و كشتیهای تجاری بست و به ویژه برای ابزار مخالفت با والی بغداد و حاكم بصره كشتیهای عثمانی را در دهنه رود توقیف كرد.[3]

زمانیكه كریم خان در سیلاخور بود سفیری به نام محمد آقا سلام آغاسی از طرف عمرپاشا، والی بغداد به خدمت او رسید و پیغام آورد كه اگر كریم خان بخواهد قبیلة بنی كعب را كه برای والی بغداد مزاحمت هایی ایجاد كرد كه است سركوب كند دولت عثمانی با در اختیار گذاشتن كشتی و آذوقه او را یاری خواهد كرد. وكیل با این پیشنهاد موافقت كرد، اگر  چه كریم خان در رفع مزاحمتهای اعراب بی كعب كوشید، اما آنچنان كه از جانب عمرپاشا قول داده شده بود، كمكی از عثمانی دریافت نكرد و همین امر زمینه‌ای برای عدم اطمینان بعدی به دولت عثمانی را به وجود آورد و تأثیر در تیرگی روابط ایران و عثمانی گذاشت.[4]

امروزه آموزش و پرورش بیشتر به شكل رسمی و شهری و سازمان یافته در سطحی گسترده جریان داشته و ارتباطی تنگاتنگ با رشد اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی، توسعه علمی، صنعتی و اقتصادی دارد. نگاه گسترده به نقش آموزش و پرورش به عنوان عاملی موثر در فعلیت بخشیدن به امكانات بالقوه و ذاتی افراد، انتقال اندوخته تجارب گذشتگان،ارائه ارزشهای مطلوب، افزایش معلومات و ایجاد مهارتهای لازم در اجزاء برای زندگی و بالاخره تسهیل سیر حركت وجودی آدمی به سوی كمال و قرب الی‌الله، اهمیت امروزه این نهاد اجتماعی را بیش از پیش نشان می‌دهد.
 

و كل نظام آموزش و پرورش، در حقیقت نظامی است تربیتی كه امروزه روی فرد انسانی پیاده می‌شود و این انسان با صفات و ویژگیهای متعدد و متنوعی كه دارد، موجودی بسیار پیچیده و استثنایی است كه تربیت و هدایت وی بدون شناخت دقیق این صفات به درستی و آسانی مقدور نخواهد بود.

شناخت، تنها از راه مطالعه چند كتاب با چند مورد خاص پیدا نمی‌شود، بلكه به ممارست و عمل نیاز دارد. و تربیت (آموزش و پرورش) با كوشش برای تغییر رفتار فرد، هنگامی و در صورتی موفقیت‌آمیز خواهد بود كه مربی، اعم از مادر و پدر و معلم موضوع تربیت را درك كند و او را انسانی بارآورد كه لازمه یك جامعه ایده‌آل باشد.

انسان شدن یا به خصایص انسانیت دست یافتن و آراسته شدن جز از راه «تربیت سالم» امكان ندارد. تربیتی كه به كلیت رفتار انسان توجه دارد و بهره‌مندی از زندگی سالم را هدف عمده خود تلقی می‌كند. تربیتی كه امروز انسان را فدای آینده نمی‌كند بدون این كه از آینده او ارزش حیاتی آن غافل باشد.

البته نباید از نظر دور داشت كه نهاد آموزش و پرورش از نظر تربیتی پس از خانواده قرار دارد. همچنان كه از دیدگاههای متفاوت و مستند علوم زیستی- تربیتی از جمله روانشناسی، تربیت اولیه كودك و خودآدمی در محیط خانواده پایه‌ریزی می‌شود كه بعد از آن طبعاً وارد خانه دوم یعنی مدرسه شده و بعد به اجتماعی بزرگتر از هر دو اجتماع قبلی به نام جامعه قدم می‌گذارد.

پس خانواده به عنوان نخستین گروه راهنمایی - تربیتی، با دوام‌ترین عاملی است كه در رشد شخصیت تاثیر می‌گذارد. تاثیر خانواده بخصوص در شیئی اولیه كودك نقش‌پذیری بیشتری دارد و از اهمیت بیشتری برخوردار است. كودك در محیط خانوادگی خود و به وسیله آن با زندگی جمعی و فرهنگی جامعه خود آشنا می‌شود.

به طور كلی، فرهنگ و ماهیت زندگی خانواده، روابط والدین با یكدیگر و با فرزندان، سن و روابط فرزندان با یكدیگر موقعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده، افكار و عقاید و آداب و رسوم متداول در خانواده، در رشد و تكامل روانی و شخصیت فرد موثرند. در این اثنا و در همان هنگام كه احتمالاً فكر می‌كنیم خانواده‌ها مطمئن‌ترین مكان برای تربیت سالم هستند؛ از همین مكان امن و مطمئن فرزندانی بیرون می‌آیند كه هر چند وارد مدرسه می‌شوند و تحت تربیتی اصولی‌تر قرار می‌گیرند ولی اندرون تاریكی از بار غم و اندوه و مشكلات با خود به محیط مدرسه می‌آورند كه اگر خوب جهت داده نشوند احتمالاً خسارت جبران ناپذیری را به پیكره خود، مدرسه و در نهایت یك نظام تربیتی تدوین شده وارد سازند. مشكلاتی كه حاصل دیده‌ها و شنیده‌های خود دانش‌آموز از اعمال و رفتار والدین خود می‌باشد و او تا مرحله ورود به فضای دیگری غیر از خانه آنها را لمس كرده و تحت تاثیر نقاط منحنی آن مسائل قرار گرفته است.

به طول كلی، طبقه‌بندی مشكلات نوجوانان- از بدو ورود به دوره راهنمایی تحصیلی تا اواسط دوره آموزش متوسطه- بر حسب اهمیت و فراوانی عبارتند از:

روابط خانوادگی، مشكلات مادی، مشكلات مدرسه‌ای، معلمان، روابط با جنس موافق و مخالف، چگونگی گذراندن اوقات فراغت، مشكلات سازشی و غیره كه عواملی از جمله: ترس، نگرانی، كم رویی، خشم، حسادت، احساس حقارت، اضطراب، ناكامی، تعارض و ... را سبب شده كه پیامدهای حاصل از این مشكلات و عوامل به عنوان بخش عمده‌ای از معضلات، مدارس‌ ما را درگیر مسائل پیچیده رفتاری و تربیتی می‌كند ...

در حالی كه یك نظام تربیتی سالم معتقد است كه انسان وقتی می‌تواند از سعادت واقعی هر دو جهان برخوردار شود كه دست و دل و مغز او هماهنگ تربیت یابند و او از بدن سالم، عاطفه سالم و فكر سالم بهره‌مند گردد.

چند سال پیش یك شماره نو مجله «تندرست» كه صرفاً یك مجله پزشكی است به دستم رسید. در آن جا خلاصه سخن رانی یكی از پزشكان بنام ایران در یكی از دانشگاه های غرب درج شده بود. در آن سخن رانی پس از آنكه به مضمون اشعار معروف سعدی «بنی آدم اعضای یكدیگرند» به سخنان خود چنین ادامه داده بود:

«یونان قدیم مهد تمدن بوده است فلاسفه و دانشمندان بزرگ مانند سقراط و … داشته ولی آنچه بتوان به دانشگاه امروزی تشبیه كرد در واقع همان است كه خسرو پادشاه ساسانی تأسیس كرد و در شوش پایتخت ایران آن روز دارالعلم بزرگی به نام «گندی شاپور» … این دانشگاه سال ها دوام داشت تا اینكه در زمان حمله اعراب به ایران مانند سایر مؤسسات ما از میان رفت. و با آنكه دین مقدس اسلام صراحتاً تأكید كرده است كه علم را،‌حتی اگر در چین باشد، باید بدست آورد، فاتحین عرب بر خلاف دستور صریح پیامبر اسلام حتی كتابخانه ملی ایران را آتش زدند و تمام تأسیسات علمی ما را بر باد دادند و از آن تاریخ تا مدت دو قرن ایران تحت نفوذ اعراب باقی ماند» (جمله تندرست، سال 24 ، شماره 2)

در پاسخ این پزشك محترم كه چنین قاطعانه در یك مجمع پزشكی جهانی كه علی القاعده اطلاعات تاریخی آنها هم از ایشان بیشتر نبوده اظهار داشته، عرض می كنیم:

اولا، بعد از دوره یونان و قبل از تأسیس دانشگاه «گندی شاپور» در ایران،‌دانشگاه عظیم «اسكندریه» بوده كه با دانشگاه گندی شاپور طرف قیاس نبوده است. مسلمین كه از قرن دوم هجری و بلكه اندكی هم در قرن اول هجری به نقل علم خارجی به زبان عربی پرداختند به مقیاس زیادی از آثار اسكندرانی استفاده كردند تفضیل آن را از كتب مربوطه می توان به دست آورد.

ثانیاً دانشگاه گندی شاپور كه بیشتر یك مركز پزشكی بوده ، كوچكترین آسیبی از ناحیه اعراب فاتح ندید و به حیات خود تا قرن سوم و چهارم هجری ادامه داد. پس از آنكه حوزه عظیم «بغداد» تأسیس شد دانشگاه گندی شاپور تحت الشعاع واقع شد و تدریجاً از بین رفت، خلفای عباسی پیش از آنكه بغداد دارالعلم بشود، از وجود منجمین و پزشكان همین گندی شاپور در دربار خود استفاده می كردند. «ابن ماسویه» ها و «بختیشوع» ها در قرن دوم و سوم هجری فارغ التحصیل همین دانشگاه بودند. پس ادعای اینكه دانشگاه گندی شاپور بدست اعراب فاتح از میان رفت، كاملا از روی بی اطلاعی است.

ثالثاً دانشگاه گندی شاپور را علمای مسیحی كه از لحاظ مذهب و نژاد به حوزه روم (انطاكیه) وابستگی داشتند اداره می كردند. روح این دانشگاه مسیحی رومی بود و نه زرتشتی ایرانی. البته این دانشگاه از نظر جغرافیایی و از نظر سیاسی و مدنی جزء ایران و وابسته به ایران بود ولی روحی كه این دانشگاه را بوجود آورده بود روح دیگری بود كه از وابستگی اولیاء این دانشگاه به حوزه های غیرزرتشتی و خارج از ایران سرچشمه می گرفت. هم چنان كه برخی مراكز علمی دیگر در ماوراءالنهر بوده كه تحت تأثیر و نفوذ بودائیان ایجاد شده بود. البته روح ملت ایران یك روح علمی بوده است، ولی رژیم موبدی حاكم بر ایران در دوره ساسانی رژیمی ضدعلمی بوده و تا هر جا كه این روح حاكم بود مانع رشد علوم بوده است به همین دلیل در جنوب غربی و شمال شرقی ایران كه از نفوذ روح مذهبی موبدی به دور بوده است مدرسه و انواع علوم وجود داشته است و در سایر جاها كه این روح حاكم بوده درخت علم رشدی نداشته است.

رابعاً این پزشك محترم كه مانند عده ای دیگر طوطی وار می گویند «فاتحین عرب كتابخانه ملی ما را آتش زدند و تمام تأسیسات علمی ما را بر باد دادند» بهتر بود تعیین می فرمودند كه آن كتابخانه ملی در كجا بوده؟ در همدان بوده؟ در اصفهان بوده؟ در شیراز بوده؟ در آذربایجان بوده؟ در نیشابور بوده؟ در تیسفون بوده؟‌در آسمان بوده؟ در زیرزمین بوده؟ در كجا بوده؟ چگونه است كه ایشان و كسانی دیگر مانند ایشان كه این جمله ها را تكرار می فرمایند، از كتابخانه ای كه ملی بوده و به آتش كشیده شده اطلاع دادند، اما از محل آن بی اطلاع هستند.

نه تنها در هیچ مدركی چنین مطلبی ذكر نشده و با وجود اینكه جزئیات حوادث فتوحات اسلامی در ایران و روم ضبط شده نامی از كتابخانه ای در ایران اعم از اینكه به آتش كشیده باشند و یا به آتش كشیده نشده باشند، در هیچ مدرك تاریخی وجود ندارد، بلكه مدارك خلاف آن را ثابت می كند. مدارك می گویند كه در حوزه زرتشتی علاقه ای به علم و كتابت نبوده است. جا خط ، هر چند عرب است تعصب عربی ندارد به دلیل اینكه علیه عرب زیاد نوشته است و ما عن قریب از او مثل خواهیم كرد وی در كتاب «المحاسن و الاضداد» می گوید: «ایرانیان علاقه زیادی به نوشتن كتاب نداشتند بیشتر به ساختمان علاقه مند بودند» . كتاب «تمدن ایرانی » به قلم جمعی از خاورشناسان (ص 187) تصریح می كند به عدم رواج نوشتن در مذهب زرتشت در عهد ساسانی. محققان اتفاق نظر دارند كه حتی تكثیر نسخ اوستا ممنوع و محدود بود ظاهراً وقتی اسكندر به ایران حمله كرد از اوستا دو نسخه بیشتر وجود نداشته است كه یكی در استخر بوده و بوسیله اسكندر سوزانده شده است.

بدون شك در ایران ساسانی آثار علمی و ادبی كمابیش بوده است. بسیاری از آن ها در دوره اسلامی به عربی ترجمه شد و باقی ماند و بدون شك بسیاری از آن آثار علمی و ادبی از بین رفته است. ولی نه به علت كتاب سوزی یا حادثه ای از این قبیل بلكه به این علت طبیعی و عادی كه هر گاه تحولی در فكر و اندیشه مردم پدید آید و فرهنگی به فرهنگ دیگری هجوم آورد و افكار و اذهان را به خود متوجه سازد به نحو افراط و زیانبار فرهنگ كهن مورد بی مهری و بی توجهی واقع می گردد و آثار علمی و ادبی متعلق به آن فرهنگ در اثر بی توجهی و بی علاقگی مردم تدریجاً از بین می رود.

گزیده حاضر نگاهی دارد به ده عنوان كتاب، كه طی چند سال اخیر پیرامون فردوسی و شاهنامه انتشار یافته است، ذكر یك نكته اینجا ضروری می نماید و آن اینكه اگر مشت را نمونة خروار بدانیم باید بر افول شاهنامه پژوهی معاصر گریست، چرا كه  اكثر منابعی كه ما به صورت تلخیص ذكر كرده ایم یا مشاهدة دیگر عناوینی كه این تحقیق بهانه ای شد تا مطالعه شود و در اینجا نیامده است این سؤال را در ذهن ایجاد می كند كه راستی ماچقدر در كنه مطالب شاهنامه غور كرده ایم و به چه میزان «برره رمز معنی برده ایم» و راستی آیا حق شاهنامه و فردوسی این است؟ گاهی تألیفاتی مشاهده می شود كه انسان از این كه حتی نام فردوسی بر پشت آنها حك شده است شرمسار می شود. به امید روزی كه شاهنامه پژوهی بی هیچ غرضی در خدمت تجلی اندیشه والای فردوسی درآید.

در اینجا لازم می نماید از زحمتها و بزرگواریهای استاد فرزانه جناب دكتر رادفر كه بنده را همیشه مورد لطف خویش قرار داده اند سپاسگزاری كنم، باشد كه ایشان كاستی های  بنده و این نوشته را به دیدة اغماض بنگرند.

با سپاس فراوان

خورشید قنبری ننیز

شاعر و پهلوان در شاهنامه / الگار دیویدسن- مترجم: دكتر فرهاد عطایی- تهران: نشر تاریخ ایران، زمستان   1378.

این اثر مقدمه مترجم، پیشگفتار و مقدمه مولف و نه فصل را شامل می‌گردد. در مقدمة مترجم، او پس از توضیحی كوتاه پیرامون فردوسی و شاهنامه به شیوه‌ی پژوهش پروفسور دیویدسن اشاره می‌كند و بیان می‌دارد كه او معتقدست اتكا به منابع مكتوب به تنهایی نمی‌تواند ما را به شاهنامه‌ی فردوسی رهنمون گردد. به اعتقاد او، بر اساس شواهد خود شاهنامه و شواهد بیرونی، فردوسی بخش مهمی از شاهنامه‌اش را از منابع شفاهی گرفته و خود روایات را حین اجرای نقالی دیده و شنیده است.

در پیشگفتار، اینگونه بیان می‌كند كه موضوع اساسی كتاب این است: كه «چگونه می‌توان یك شكل از ادبیات كلاسیك را تداوم یك سنت شفاهی پیشین دانست؟» دیویدسن معتقدست كه شاعر در این كتاب در حقیقت به مفهوم پادشاهی اعتبار می‌بخشد بدینصورت كه شاعر پا پروردن و اعتبار بخشیدن به پهلوان از او پاسبانی برای تخت شاهی و شاهنشاه می‌سازد پس شاعر قوام بخش و اعتبار دهنده به مفهوم شاهنشاهی است در مقدمه شاعر (كه خود فردوسی ست) و پهلوان (رستم، كسیكه در ذهن ما شخصیت‌های حماسی و اساطیری را تداعی می‌نماید) را محور اصلی كتاب حاضر بر می‌شمرد.

نویسنده معتقدست كه منظور اصلی این كتاب نه زندگی نامه‌ی شخصی فردوسی است و نه «تاریخی» كه می‌توان از خلال شاهنامه نگاشت. بلكه منظور شعری‌ست كه زندگی شاعر نمونه‌ی آن است و داستانی‌ست كه شاعر روایت می‌نماید آن هم شعری كه آمیز‌ه‌ای است از تاریخ و اسطوره.

در مورد رستم با شخصیتی روبرو هستیم كه مخلوق شاعرانه‌ای از نوع اساطیر به نظر می‌آید، نه یك واقعیت تاریخی.

همچنین نویسنده اذعان می‌دارد كه در این تحقیق نظری مخالف نظر نولدكه و سایر متخصصان ایران شناسی - كه روایات رستم را خارجی و یا داخل شده در سنت پادشاهان می‌دانند – مطرح می‌گردد.

در ادامه‌ی مقدمه با نگاهی اجمالی به نكات برجسته‌ی چهار سلسله‌ی امپراتوری ایران قبل از اسلام یعنی پیشدادیان، كیانیان، اشكانیان و ساسانی بیان می‌كند كه دو سلسله‌ی اول، بخصوص اول، ریشه در اساطیر دارند و دودمان بعدی، تاریخی‌اند.

« تهاجم فرهنگی جدی است»

فرهنگ مهمترین عامل نگهداری و پایداری ایرانیان است، زیرا ایرانیان در مواردی چند با فرهنگ خویش از پیروز شدگان تطامی مجذ وبین فرهنگی ساخته اند، تجربه نشان داده است كه ایرانیان ملتی فرهنگ پرور، قانع، حق جو، سخت اعتماد، ولی پایدار در پاسداری از باورها و اعتقاد خود هستند موضوع تهاجم فرهنگی نیز برای ایرانیان كه سهم بزرگی در گسترش و ایجاد فرهنگ و تمدن بشری دارند، بسیار جدی و با اهمیت است زیرا تنها راه، از پای درآوردن ایران و ایرانیان، گرفتن این سه دفاع فرهنگی از این ملت سرافراز در تاریخ است. ایرانیان حتی در هنگام كمبود امكانات ثبت و نگهداری دست آورد فرهنگی و داشن خود را به روش سینه به سینه (گفتاری) به نسل های بعدی منتقل نموده اند، فرهنگ: فرهنگ هر ملت عبارت است از مجموعه باورها و رفتارهای آن قوم یا ملت در واقع فرهنگ هر ملت مانند شناسنامه آن قوم و ملت است، تهاجم فرهنگی هنگامی آغاز می شود كه خود خواهان و زیاده خواهان، فرهنگ امتی را همچون سوی در مقابل خواسته های ببینند.

هدف تهاجم فرهنگی: چون معمولاً انسانها از باورشان پیروی نموده و باورها در واقع الگوهای رفتاری اقوام و ملت ها را مشخص می‌كند، ساده ترین راه به خدمت در آوردن مردم، ایجاد باور دیگری در آنان است پیش از آن نیز در فرهنگسازی به صورت های ابتدایی تر: بهانه جویی، اشكالتراشی، تهمت ناروا، همجو، تمسخر و انكار فرهنگ های ناب الهی انجام می‌شده است. سابقه تهاجم فرهنگی اگر چه تهاجم فرهنگی قدمتی همپای تاریخ دارد ولی خطر آن برای ملت ها از زمان بیرون راندن پرتقالی ها از بندرعباس كه انگلیسی ها متوجه توانایی های رزمی ایرانیان شدند، شكلی جدید به خود گرفت، در زمان تسلط كامل انگلیس در ایران( به علت بی رقیب شدن در اثر تغییر نظام روسیه) با روی كار آوردن رضاخان، بازهم روحانی آزاد، آیت الله سید حسن مدرس یكه و تنها در مقابل استبداد رضاخانی را ادامه و سرانجام به فیض شهاد رسید نهضت ملی شدن نفت نیز با حمایت آیت الله سید ابوالقاسم كاشانی شكل گرفت اما روشنفكرانی كه روحانیت را فقط برای كسب قدرت می خواستند با عدم توجه لازم به مذهب، حمایت عامه را از دست داده و زمینه كودتای، آمریكایی فراهم شد. اولین مقاومت گسترده در مقابل حكومت كودتای آمریكایی به دنبال افشاگری حضرت امام خمینی (ره) در پانزدهم خرداد ماه 1342 آغاز شد، همین مقاومت، سرآغازی شد برای انقلاب اسلامی بهمن 1357 كه همچون بهمنی بر توطئه های چهار صد ساله انگلیس و تسلط 25 ساله، آمریكا فرود آمد. اهمیت انقلاب 22 بهمن چنان قاطع بود كه آخرین سفیر انگلیس پیش از پیروزی انقلاب را وادار به اعتراف شگفت آوری نمود.« رضاشاه در مدت سلطنت خود نتوانست بیشتر از یك خراش سطحی در زیر بنای جامعه ایرانی به وجود آورد.»

شاید بتوان گفت سوفسطائیان اولین انقلابیون تاریخ فلسفی هستند. كه موضوع پژوهش فلسفی را از عالم و طبیعت به پژوهش درباره خودشان تغییر دارند و یا می‌توان به كانت اشاره كرد كه با آراء و عقاید خود توجه متفكران را از متعلق شناسایی به سوی فاعل شناسایی و تواناییها و محدودیتهای ذهن آن معطوف ساخت تغییر و تحول مهم و قابل ملاحظة دیگر توسط هایدگر ایجاد می‌شود، فلسفه كه از زمان دكارت همواره دل مشغول این سؤال بوده است كه دانش چیست و به چه چیزی ممكن است شناخت پیدا كنیم؟ با ظهور هایدگر دیگر این سؤالات محور دل مشغولی‌های فلسفه قرار نمی‌گیرد و در عوض به مسأله مهم و اساسی «هتسی یا بودن» پرداخته می‌شود. به طور كلی می‌توان گفت كه در هر دوره، مسئله‌ای در محور و مركز توجه قرار گرفته است گاه طبیعت و عالم هستی، گاه انسان و ذهن او و تواناییها و محدودیتهای آن و گاه خود  هستی و وجود مطرح بوده‌اند. اما آنچه كه در فلسفه ویتگنشتاین به عنوان مسئله محوری فلسفه وی مطرح است مسئله زبان است و او را باید از این جهت نقطه عطفی در تاریخ فلسفه دانست كه آراء و عقایدش نقطه عزیمت تأمل فلسفی از بررسی و تحلیل «ماهیت شناخت و مفاهیم ذهن آدمی» به سوی تحلیل «زبان» است. این تحلیل زبانی را می‌توان در آرای فلاسفة تحلیل زبانی معاصر مشاهده كرد فلاسفه‌ای چون راسل- كارناپ، آیر، رایل و . . . . سعی كردند تا مباحث فلسفی را در مقوله مباحث زبان شناختی جای دهند اما ذكر یك نكته بسیار حائز اهمیت است: مراد ویتگنشتاین از تحلیل زبانی چیست آیا او به دنبال همان تحلیل مورد نظر تجربه گرایان كلاسیك است كه تصورات و ایده‌ها را تجزیه و تحلیل می‌كردند تا به انطباعات حسی آنها برسند و یا اینكه تحلیل مورد نظر او همان تحلیل كانتی است كه تحلیل مفاهیم و كلیات ذهنی بود. در حقیقت تحلیل زبانی مورد نظر او نه همچون تجربه گرایان كلاسیك تحلیل تصورات و ایده‌ها است و نه تحلیل مفاهیم و كلیات ذهنی. بلكه مراد وی از تحلیل، تحلیل گزاره‌ها است . زیرا به نظر ویتگشتاین گزاره‌های زبان ما یك ساخت و صورت منطقی دارند كه در اغلب جملات این صورت در وارء صورت دستوری ظاهری پنهان گشته است و همین عدم وضوح و ابهام صورت منطقی سبب فهم غلط و كاربرد نادرست زبان شده است و مسائل و نظریات فلسفی كثیری را به بار آورده است به همین خاطر ما باید به تحلیل زبان به منظور كشف این صورت منطقی بپردازیم تا از ایجاد مسائل فلسفی اجتناب كنیم.

(Did Wittgensteim take the Linguistic Turn, p.1)

چنین نگرشی در باب رابطه زبان و فلسفه ایجاد چرخش زبانی شد. یكی از مفسران اندیشه‌های ویتگنشاین، رساله منطقی ـ فلسفی را عامل ایجاد این چرخش زبان می‌داند و  به نكاتی كه بیانگر و گواه چنین و تحولی است اشاره می‌كند. از میان آنها می‌توان به توجه و علاقه ویتگنشتاین به تعیین حد و مرز میان جملات معنادار و جملات بی‌معنا، تعیین محدودیت‌های زبانی، وضوح بخش منطقی اندیشه‌ از طریق تحلیل منطقی‌ ـ زبان گزاره به عنوان وظیفه فیلسوف، تعیین ماهیت ذاتی گزاره و . . . . اشاره كرد.

(Hacker.P.M, Wittgenstein’s place in twentieth – century Analytic (phiolsophy, p.37

نكته مهم و حائز اهمیت كه باید در اینجا به آن اشاره كرد این است كه توجه و علاقه شدید ویتگنشتاین به زبان و تعیین محدودیت‌های آن شاید این تصور غلط و نادرست را در ما ایجاد كند كه او صرفاً یك زبان شناس است اما این تصور بسیار غلط و نادرست می‌باشد، زیرا او به زبان نه از آن حیث كه زبان است بلكه به خاطر فلسفه علاقمند بود.

او به تحلیل زبان پرداخت تا بتواند از این رهگذر مسائل فلسفی‌ای كه از بدفهمی‌منطق زبان ناشی شده است را حل كند خود وی نیز در مقدمه رساله منطقی ـ فلسفی می‌گوید هدف كتابش حل مسایل فلسفی است كه از بدفهمی‌منطق زبان ناشی شده است و سعی دارد تا با تحلیل زبان و كاربردهای ویژه واژه‌ها در شرایط و مقتضیات معین، راه گریزی برای رهایی از مسائلی بیابد كه موجب آشفتگی فكر می‌شوند. در صورت عدم توجه به رابطه میان زبان مسائل فلسفی توج به سختی می‌توان فهمید كه منظور او از طرح مسائل زبانی چیست. از نظر فلاسفه تحلیل زبانی هر چند كه گام اول در تفكر فلسفی رو در رویی با مسائل فلسفی می‌باشد اما از آنجایی كه همه مسائل مطرح شده توسط فلاسفه معنادار نیست و با دقت در محتوا و معنا آنها و  با توجه به ملاك‌ها و معیارهای معناداری متوجه خواهیم شد كه آنها هیچ گونه معنا و محتوای محصلی ندارند لذا ابتدا بهتر است كه به بحث زبان شناختی و تعیین معناداری و بی‌معنایی گزاره‌ها بپردازیم پس از اثبات معناداری مسائل به بررسی و تحقیق در زمینه آنها بپردازیم بدین جهت مهمترین و اساسی‌ترین سؤال یك فیلسوف زبانی این است كه زبان چیست و در چه صورت گزاره معنادار است و در چه حالتی بی‌معنا است مرز میان واژه و جمله‌ی معنادار از بی‌معنا كدام است. بعبارت دیگر اساساً منظور از معنا و محتوای یك جمله چیست و چه عواملی باعث معناداریی و بی معنایی جمله یا واژه می‌گردد. همان طور كه ملاحظه كرده‌ایم فلاسفة تحلیل زبان، برای حل مسائل فلسفی است كه به بحث زبان شناختی روی آوردند و بحث از معنا و زبان مدخل اصلی فلسفه آنها شد. ما به رابطه‌ی میان مسائل فلسفه و زبان در فلسفه آنها باید توجه كرد. (دكتر احمدی، تحلیل زبانی فلسفه، صص 53-52).

از سوی دیگر این مساله مطرح است كه خیلی از پدر و مادرها فكر نمی‌كنند برای تعلیم و تربیت فرزندانشان احتیاج به آموزش و آگاهی داشته باشند. گمان دارند در امر تربیتی آگاهی ضروری نیست و یا‌ آنچه ضروری است میدانند و از آن اطلاع دارند. در تربیت این مساله مطرح است كه ما میخواهیم سرمایه‌های مادی و معنوی خود را به او منتقل كنیم، از موجودی كه شدیدا وابسته به غرایز است  انسانی ایده‌آل با اندیشه‌های عالی فداكاری و ایثار و طالب شهادت بسازیم و این كار هنر و معرفت لازم دارد. بهنگامی كه دستهای ما در این زمنیه خالی باشد چگونه از عهده انجام آن برخواهیم آمد.

تربیت چیست:

قبلا  ضروری است كه بدانیم تربیت چیست و چه ضرورت و اهمیتی دارد؟ دارای چه ابعاد و مسائلی است؟ برای تربیت تعریف‌های متعددی شده است از جمله آنكه گفته‌اند: تربیت كوشش و تلاش آگاهانه انسان برای ایجاد تغییرات مطلوب است و بدیهی است كه معنی مطلوب و طرز برداشت از آن  در جوامع مختلف فرق می‌كند، چه بسا كه امری در جامعه‌ای مطلوب بحساب آید  و در جامعه دیگر نامطلوب. برخی را فنی میدانند كه در سایه آن نشو و نمای قوای انسانی را در دوره‌های مختلف زندگی به تناسب سن و رشد یاد میدهند و در این انتقال جنبه‌های علمی و تجربی مورد استفاده قرار میگیرند.

ایرانیان شیعه نیزبه یقین در ساختن تعزیه و به نمایش درآوردن واقعه های كربلا و حدیث مصائب سیدالشهدا به سنت نمایش های آیینی ایرانیان قدیم و شیوه اجرای مناسبك و آیین های نیاكان خود و پاره ای از عناصر اسطوره ای و حماسی سازنده نمایش های آیینی نظر داشته و از آنها بهره گرفته اند. یكی از نویسندگان مصری می‌نویسد كه ایرانیان با پیش زمینه هنر تیاتر كه در جامعه داشتند، توانستند از شهادت امام حسین (ع) و اصحابش درام های مذهبی بیافرینند، در صورتی كه عرب ها هیچ گاه به این اندیشه نیفتادند كه از این وقایع بهره بگیرند، زیرا در میانشان هنر نمایش، سنت نبود (ابوالنقه، 69:1367).

نمایش «مصایب میترا» و «سوگ سیاوش» در ایران به احتمال قوی خاستگاه یا اصلی ترین نمونه از آیین های زمینه ساز نمایش «مصایب امام حسین» و وقایع كربلا بوده و این دو آیین در شكل گیری تعزیه خوانی تأثیر داشته اند.

ایرانیاین مهرپرست به هنگام برگزاری مناسك آیین خود، واقعه «مصایب میترا» را نیز به نمایش درآورده اند. در این نمایش چند تن از نقش آفرینان صورتك هایی بر جهره خود می زدند و روی سكویی كه پیروان آیین مهری برای نیایش های مذهبی ساخته بودند، می رفتند و همراه نیایش، واقعه مصایب مهر را نشان می دادند (رضوانی: 167:1357).

در سال مرگ سیاوش، مردم بخارا همراه آیین سوگواری سیاوش شهادت او را نمایش می دادند. در این نمایش، شبیه سیاوش را می ساختند و در عماری یا محملی می‌گذاشتند. این عماری یا محمل كه چهار سویش باز بود روی دوش می گرفتند و مویه كنان و سینه زنان در گذرگاه ها می گرداندند.

برخی از پژوهشگران، عناصری از اساطیر بین النهرینی، آناتولیایی و مصری را نیز در شكل دادن به آیین نمایشی تعزیه مؤثر دانسته و اسطوره تموز، رب النوع جوان بین النهرین را یكی از نمونه های تأثیرگذار بر تعزیه یاد كرده اند (یار شاطر، 135:1367).

برخی دیگر مسایب حضرت مسیح و شخصیت های افسانه ای و تاریخی دیگر در فرهنگ و سنت های هند و اروپا و سامی را در شكل گیری آیین تعزیه خوانی مؤثر می‌دانند. (بیمن، 30:1979).

سن بلوغ

در این كه سن بلوغ در چه زمانی آغاز و در چه سنی پایان می‌گیرد اتفاق نظر وجود ندارد و بسیار دشوار است كه سن معینی برای شروع و پایان مرحلة بلوغ تعیین نمائیم، چرا كه در مرتبه اول علائم بلوغ گوناگون و متنوع است ودیگر اینكه آغاز بلوغ به حسب ساختمان جسمانی و وضعیت روحی و روانی افراد، متفاوت است. مسئله دیگری كه از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد این تحقیقات دانشمندان اروپا و امریكا موید این نظر است كه سن بلوغ نوجوان امروز نسبت به زمان نوجوانی پدران و مادران ما اندكی متفاوت است. بعبارت دیگر نسل كنونی زودتر از نسل‌های گذشته به مرحلة بلوغ می‌رسد و این زودرسی بلوغ، در شهرها، بویژه شهرهای صنعتی و پرآشوب بارزتر به چشم می‌خورد. علت این امر شاید وضعیت خاص زندگی شهرنشینی جدید و محیط پرورشی نوینی است كه نوجوانان نیز از آن بی‌بهره‌ نیستند. این عوامل موثر عبارتند از: سینما، رسانه‌های گروهی شامل رادیو، تلویزیون، مطبوعات، كتاب‌‌های ویژه كودكان و نوجوانان، بهبودی وضع تعلیم و تربیت در بیشتر خانواده‌ها، وضع تغذیه‌ و بهداشت فردی و روانی مناسب‌تر نسبت به نسل‌های گذشته. كه تمام این عوامل در این زودرسی نسبت به گذشته بی‌تأثیر نیستند.

تحولات فیزیكی (بدنی)

شورع مرحله بلوغ در پسر و دختر با یك سری تغییرات بیولوژیك همراه است و یك تا دوسال قبل از آغاز دورة بلوغ، رشد عمومی بدن دچار تغییرات و دگرگونیهایی می‌شود كه این تحولات، مقدمات بلوغ را فراهم می‌آورند كه این مرحله «دوره پیش از بلوغ» نامیده می‌شود.

پس از‌ آن طرح عمومی بدن در پسران و دختران دستخوش تحول ناگهانی می‌شود كه این تغییرات در پسرها بین سنین 15 – 11 سالگی و در دخترها بین سنین 12 – 9 سالگی ظهور می‌نماید. در پسرها، شانه‌ها پهن‌تر می‌گردد، چربی اضافی دستها و پاها بتدریج ظهور می‌یابد. رویش مو در پشت لبها‌ آغاز شده و بتدریج چانه و گونه‌ها را نیز دربرمی‌گیرد كه معمولا در سن 18 سالگی صورت نوجوان پسر كامل شده و به یك مرد جوان شبیه می‌شود، در عین حال رویش مو در سینه و دیگر اندام نیز آغاز می‌شود. صدای پسران نیز تغیر  می‌:ند كه در آغاز این تغییر، صدا دورگه شده و سپس بم می‌‌گردد و تن صدای مردانه را به خود می‌گیرد.

در شهرهای بزرگ تراكم بالای ساختمان ، كمبود و قیمت بالای زمانی ، مانعی بر سر راه ایجاد اماكن ورزشی ، تفریحی و گردشگری برای رفع نیاز ساكنین شهر می باشد . از اینرو توجه به زمینهای حاشیه شهر و حتی مناطق خوش آب و هوای حومه شهرها به عنوان روشی جایگزین ، مورد توجه قرار گرفته است . در ایران خلأ قدرت اداری موجود در این زمینه یكی از موانع اساسی پرداختن به این امر است . بدین معنی كه شهرداریها خود را در چارچوب محدوده قانونی شهر موظف و مكلف به برنامه ریزی می بینند و فراتر از آن را در خارج از حیطه مسئولیتی خویش می دانند . ازدحام جمعیت در ایام تعطیل در پاركها و فضاهای تفریحی داخل شهر و نیز خروج صدها هزار نفر از ساكنین در تعطیلات پایان هفته به حومه های شهر و پناهگیری در دامان طبیعت نمودهایی است از كمبود امكانات تفریحی شهر و نیز خستگی از دغدغه های زندگی شهری كه لزوم توجه به امكانات تفریحی شهری را اشعار می دارند .

شهر تهران به صورتی شگفت آور تمام مراحل تحول و توسعه شهری را در طول كمتر از نیم قرن از سر گذرانیده و اینك به یكی از بیست كلان شهر پر مسأله جهان تبدیل شده است .

محدوه‌ تهران قدیم تا شصت سال پیش فقط چهار درصد از سطح تهران امروزی را دارا بوده است . رشد و توسعه این شهر تا جنگ جهانی دوم بطور آرام و یكنواخت بوده اما توسعه آن بعد از جنگ سرعت بیشتری گرفته و در سال 1354 به حدود 12 برابر افزایش یافته در حالیكه توسعه آن در سراسر دوره قاجاریه فقط چهار برابر بوده است . در روند این تحول سریع و ناموزون ، چشم انداز جغرافیایی و خاستگاه طبیعی تهارن با تغییرات ویرانگر و انواع عدم تعادل روبرو گردیده است . گسترش خزندة شهر به دامنه های كوهستانی البرز و دشتهای سرسبز جنوبی و ادغام صدها روستا و هكتارها باغ و مزرعه در پیكر آن ، تمام حیات شهروندان را به مخاطره افكنده است .

در این پژوهش به منظور بررسی تأثیر آموزش مهارتهای زندگی بر سلامت روان و منبع كنترل. كه به شیوه  آزمایشی و طرح پیش آزمون- پس آزمون- با گروه كنترل انجام گردید،‌ چنین فرض شد كه آموزش مهارتهای زندگی موجب افزایش یا بهبود سلامت روان و درونی‌تر شدن منبع كنترل در نوجوانان می شود. به همین منظور از بین 191 دانش آموز دختر مقطع دبیرستان، 30 دانش‌آموز كه بالاترین نمرات را از پیش آزمون (پرسشنامه سلامت عمومی و پرسشنامه منبع كنترل) به دست آوردند، انتخاب شدند و به طور تصادفی به دو گروه آزمایشی و كنترل تقسیم گردیدند كه هر گروه شامل 15 دانش آموز بود.

پس از اجرای پیش آزمون در گروه آزمایشی و كنترل، گروه آزمایشی آموزش مهارتهای زندگی را در هشت جلسه دو ساعته دو بار در هفته دریافت نمود. پس از یك ماه، پس آزمون (پرسشنامه سلامت عمومی و پرسشنامه منبع كنترل) در دو گروه آزمایشی و كنترل اجرا گردید.

پس از نمره‌گذاری، تفاوت میانگین بین دو گروه در پیش آزمون و پس آزمون با استفاده «از آزمون t دو گروه مستقل» مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد كه بین میانگین دو گروه در «پرسشنامه سلامت عمومی» تفاوت معناداری وجود دارد. در نتیجه فرضیه پژوهش تأیید گردید. بنابراین، آموزش مهارتهای زندگی می‌تواند سلامت روان را افزایش دهد یا بهبود بخشد. همچنین نتایج نشان می دهد كه تفاوت بین میانگین های دو گروه در كلیه مقیاسهای پرسشنامه سلامت عمومی به جز مقیاس C (نارسا كنش وری اجتماعی) كاملاً معنادار است. نكته دیگر اینكه بیشترین میزان كاهش در نمرات مقیاس D (نشانگان افسردگی)‌ پرسشنامه مذكور می‌باشد. بنابراین می‌توان گفت كه آموزش مهارتهای زندگی بیشترین تأثیر را بر كاهش میزان افسردگی آزمودنی‌ها داشته است.  اما در مورد میانگین دو گروه در پرسشنامه منبع كنترل، علیرغم كاهش اندك در نمرات تفاوت معناداری وجود ندارد. در كل می‌توان گفت،‌ با  توجه به كاهش اندك نمرات، آموزش مهارتهای زندگی تا حدودی بر درونی‌تر شدن منبع كنترل در گروه آزمایشی مؤثر بوده است.

همچنین در این پژوهش، رابطه بین متغیرهای پژوهش با استفاده از «ضریب همبستگی پیرسون» به دست آمد. این نتایج نشانگر آن است كه بین سلامت روان و شیوه مقابله‌ای و بین منبع كنترل و شیوه مقابله‌ای ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد. اما بین متغیر (سلامت روان و منبع كنترل) ارتباط مثبت و معناداری وجود ندارد. یافته‌های جانبی این پژوهش نشانگر رابطه معنادار بین سطح تحصیلات مادر، اشتغال مادر و عملكرد تحصیلی دانش‌آموزان با سلامت روان و شیوه مقابله‌ای آنان می‌‌باشد.

شعار ( وقت طلاست) و (شیطان برای دستهای بیكار كاربد می یابد) همواره در اغلب جوامع مطرح بوده و تفكر و تدبیر درباره اوقات فراغت و توجه به نحوه گذراندن این اوقات در كشورهای صنعتی بیش از دیگر كشورها رواج یافته است. حتی اغلب جامعه شناسان و اقتصاد دانان ( دماز، اندرسون، اوژه) بر این باورند كه تحول جوامع انسانی به سوی تمدن فراغت در حركت است.[1]

اوقات فراغت جوانان به مشابه شمشیری دولبه است اگر از آن به طور اصولی استفاده شود نه تنها راهگشا است بلكه زندگانی با برنامه، منسجم و هدفدار پیش روی انسان قرار میدهد. اگر خدا ناكرده این اوقات گرانبها و سالم و با برنامه های مقبول سپری نشود، زمینه های گرایش به فساد و تباهی و انحطاط جوانان را فراهم می آورد. فساد تباهی تنها مفهومی از ناهنجاری اجتماعی نیست، بلكه مصدتعی از به هدر دادن منابع و انرژی انسانی و مالی و مادی است. جوانی كه در ابتدای جوانی به بیراهه می رود. نه تنها جوانی و انرژی جسمی و روحی خود را به هدر می دهد و خود را به هلاكت ، بدبختی، و فقر و ممكن است می اندازد، بلكه از ابعاد نیز در تخریب منابع اجتماعی نقش دارد، كه یكی از آنها را می توان ایفای نقش مخرب به مثابه الگویی قابل تقلید برای عمده دیگری از جوانان دانست. البته این بعد از كاركرد افراد ناهنجار، بحرانی ترین و مصیبت سازترین نقش او در اجتماع است.[2]

لذا می توان نحوه گذراند اوقات را جزو ریشه های فقر و استمرار آن یا تعالی افراد تلقی كرد. واقعیت امر در فرهنگ ما نیز چنین است، مردم ما با افرادی كه وقت خود را تقسیم كرده اند و مدام به كاری و فعالیتی مشغول هستند را بیشتر قبول دارند تا افرادی را كه لحظاتی از عمر خود را به سستی، كاهلی و بیكاری می گذرانند لذا بین اوقات فراغت و رشد اجتماعی و فردی ارتباط مستقیم وجود دارد و هر چقدر اوقات فراغت آدمی اصولی، منطقی و با برنامه باشد، می توان امیدوار بود كه رشد اجتماعی، خلاقیت و ابتكار فردی او بالاتر خواهد بود و هر چقدر اوقات فراغت آدمی به بطالت بگذرد می توان مشاهده كرد كه ارزش و اعتبار اجتماعی او كاسته می شود.

اوقات فراغت پدیده ای است كه برای هر فردی لازم و ضروری است. اگر انسانها تمام وقت خود را به كار طاقت فرسا اشتغال داشته باشند، باید یقین داشت كه از قدرت تفكر، خلاقیت و نوآوری آنها به تدریج كاسته خواهد شد و به موجوداتی همچون پیچ و مهره تبدیل خواهد شد. ولی اگر در بین كار فراغتی باشد كه انسان بتواند مقایسه ای بین خود و كارش و با نقش كه دارد و ارزش خود واندش وظیفه ای را كه ایفا می كند، بپردازد خود را در مسیری قرار  می دهد كه لیاقتش را دارد و زندگی اش هدفدار و با برنامه شود و موقعیت را در آغوش می كشد.

در واقع جنبش تنباكو مهمترین حركت اجتماعی مردم پیش از نهضت مشروطیت بود، هر چند به ظاهر به اعتراض اجتماعی بر یك امتیاز اقتصادی می‌ماند اما در واقع تجربه‌ای سیاسی برای نزدیك شدن و هماهنگی بین اقشار مختلف جامعه از جمله تجار و بخشی از روحانیون در مقابله با نفوذ اقتصادی و سیاسی قدرت های بیگانه در كشور بود از سوی دیگر آن را واكنشی در مقابل ضعف حاكمیت سیاسی و به گونه‌ای تحمیل نظر عمومی به دولت نیز می‌توان محسوب داشت. این نوع مخالفت علنی و جدی با نظام استبدادی قاجاری تا بدین وسعت و گستردگی تا وقوع تحریم تنباكو سابقه نداشت.

این نهضت سرآغاز مبارزة جدی و تقابل دو نهاد روحانیت و سلطنت به شمار می رود و با قیام روحانیت در مقابل امتیاز تالبوت ضربه سختی بر مشروعیت سلطنت وارد آمد و مقام شاهی كه تا آن زمان نوعی حقانیت معنوی نزد مردم داشت و از شاه به عنوان ظل الله یاد می‌شد در مقابل با نهاد روحانیت به آسانی وجاهیت خود را از دست داد و این جنبش كه در پی واگذاری امتیاز انحصار خرید و فروش توتون و تنباكو در داخل و خارج از ایران به وجود آمد نتایج مطلوبی به بار آورد كه در این مقاله به طور مختصر به آن می پردازیم.

واگذاری امتیاز:

امتیاز تنباكو، یكی از امتیازاتی بود كه در اواخر قرن نوزدهم میلادی (اوایل قرن چهاردهم هجری) به یك كشور بیگانه (انگلیس) اعطا شد. مقدمات واگذاری این امتیاز در اثنای سومین سفر ناصرالدین شاه به اروپا در سال 1889 م/ 1306 هـ. در لندن انجام شد، نمایندگان كمپانی انگلیسی به ایران آمد.

دولت انگلیس از همان آغاز ورود  شاه به لندن، ماژورتالبوت صاحبت اصلی امتیاز را مأمور پذیرایی از هیأت ایرانی كرد، همو در جریان این پذیرایی اطلاعات خود را دربارة محصول تنباكوی ایران تكمیل نموده و به بحث و گفتگو در روند كارها پرداخت.[1]

تالبوت كه از منسوبان و نزدیكان لرد سالیسبوری صدر اعظم انگلیس بود از همان آغاز، خصوصاً به توسط سردر اموند ولف- سفیر انگلیس در ایران- و نیز میرزا ملكم خان در جریان بسیاری از مسائل ایرن قرار داشت و در پی اخذ امتیاز از شاه ایران بود، حمایت در اموند ولف و رشوه دادن تالبوت به امین السلطان صدر اعظم ناصرالدین شاه كه در این سفر به همراهی اعتماد السلطنه و عده ای دیگر در التزام شاه بودند، كارها را بر وفق مراد ساخت و مقدمات واگذاری امتیاز فراهم شده.[2]

طیف ملی گرایان به دلیل مطرح شدن به عنوان ایدئولوژی رسمی شاهنشاهی و طیف چپ به دلیل اینكه تجلی فرهنگ ما دیگرایانه است، در میان دانشجویان و مردم مورد استقبال قرار نمی‌گیرد. در عوض گرایش دینی شدید در میان دانشجویان و نقش شریعتی در پل زدن بین دانشجویان و توده مردم، زمینه را برای افزایش نفوذ اندیشه‌های مذهبی فراهم می‌كند.

دورة پیش از انقلاب، جامعه روشنفكری ایران، تنها مانع برای تولیدات فكری و فرهنگی خود را دخالت دولت محدود بودن آزادی می‌دانستند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی جریان روشنفكری به طور دهه جانبه در روند انقلاب اسلامی وارد شد و به نوعی دهه 1360 ادامه همان گرایش‌های دهه 1350 است.

گرایش مسلط در آغاز انقلاب، اندیشه‌های شریعتی است. حتی بسیاری از روحانیون در این دوره تلاش می‌كنند اندیشه‌های خود را با وام‌گیری از زبان و مفاهیم ساخته و پرداخته شریعتی ارائه دهند. اما، پس از حدود دو سال، با تحكیم پایگاه روحانیت در ساختار قدرت سیاسی، اندیشه‌ شریعتی به تدریج توسط روحانیت سنتی كنار زده می‌شود.

در این مقطع اندیشه رضا داوری كه نشانه استمرار گفتمان رادیكالی انقلاب اسلامی است بازسازی مذهب سنتی را با خود به همراه دارد. در واقع اندیشه‌های داوری همزمان با عملیات وسیع اسلامی سازی در اوایل دهه 1360 آغاز می‌شود و بازتاب این اندیشه‌های اسلامی سازی در انقلاب فرهنگی و تعطیلی دو نیم سال دانشگاه‌ها به وضوح دیده می‌شود. دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نیز ادامه منطقی همان اندیشه‌هاست.

اعلان سركوب از طرف رژیم

نطق یاوه گویانة شاه در 23 اسفند 1341، در پایگاه وحدتی دزفول، پرده از چهره فریبكارانة رژیم برداشت. و شاه خائن رسماً با روحانیت و رهبری نهضت اعلام جنگ نمود و مخالفان را به مرگ تهدید كرد. اعلام موضوع سركوب از طرف شاه كه در حقیقت پاسخ به اعلامیة مستدل آیات و مراجع قم بود. موجی از بگیر و به بزور اسارت و زندان و شكنجه و تبعید و محدودیت های غیر قانونی در سراسر كشور بوجود آورد و خود موجب اوجگیری بیشتر مبارزه گردید. امام با نزدیك شدن عید نوروز 1342، طی یك سلسله نامه ها و پیامها خطاب به علمای اعلام و حجج اسلام، عید نوروز را اعلام نمود ؟؟ حوز و علما را به عنوان تسلیت به امام عصر عجل الله مقامی فرجه الشریف قرار داد و تأكید فرمود علما با استفاده از این رویه مردم را به مصیبتهای وارده به اسلام و مسلمین متوجه نمایند و ضمنن اخطار شدید الحن به دولت خواستار بركناری دولت مستبد شد. علمای تهران به پیروی از خواستة رهبر نهضت، عید 1342را عزا اعلام نمودند و به هنگام خاموشی چراغهای حرم در قم كه به علامت تحویل سال انجام گرفت، اعلامیه ها و ؟؟ فضای صحن و حرم را سفید پوش كرد، و ؟؟ های ساواك نتوانستند در برابر این ابتكار عمل آگاهی بخش، عكس العملی نشان دهند

سیاست تضعیف مذهب

در فاصله سالهای 1941- 1925 كاملاً آشكار شد كه می توان عشایر را شكست داد و دریك برهه‌ی زمانی معین به نابودی كشاند همان گونه كه طعم كوتاه زندی سكنی نشینی اجباری سبب گردید كه تعداد آنان از لحاظ مرگ و میر بر اثر بیماری به گونه چشم گیری كاهش یابد. هم چنین آشكار شد كه بازرگانان و اشراف برای حفظ منافع شخصی خود ندای مخالفتشان را خاموش خواهند كرد اما ملاها ( روحانیون) باقی مانده بودند با قدرتی كه كمتر محسوس بود و جامعه زیر نفوذ ( معنوی) آنان قرار داشت وظیفه آنانه به عنوان تفسیر كنندگان شریعت به این معنا بود كه آنان می بایست به حیاتی ترین اعمال بشری یعین ازدواج، طلاق، شهادت، سند استیفای دین از ملك رهنی انتقال املاك و قرار دادهای بازرگانی اعتبار بخشد. دو نظام قانونی مجاز شناخته شدند: قوانین شرعی كه حكمفرما بر اموری مانند احوال شخصیه بود. قوانین عرفی كه جنبه‌ی غیر مذهبی داشتند و قرار بود بر امور دولیت به كار برده شوند البته به دلیل بی ثباتی كشور در سال های اخیر قوانین شرعی از تمامی اقتدارات قانونی برخوردار شده وگسترش قوانین عرفی متوقف گردیده است. براثر این وضعیت مقامات حقوقی كاملا با ضوابط شرعی پیوند خورده اند از این رو منزوی كردن روحانیون و شكست دادن آنها بسیار دشوار شده است مخالفان قوانین شرعی ناگزیر بودند كه ابتدا یك نظام حقوقی را جانشین آن سازند سپس به متزلزل كردن ركن مذهب بپردازند. رضا شاه نیز همین كار را كرد. در حالی كه در نظر بود آموزش و پرورش غیر مذهبی و تبلیغات ملی گرایانه كه ایران پیش از اسلام نمونه آن بود برای سست كردن وفاداری مذهبی مردم به نهاد روحانیت به كار گرفته شوند اما این سیاست هنگامی می توانست كامیاب شود كه عمر آن بیشتر از نظم نوین رضاشاهی باشد این سیاست با احساسات خصمانه مردم نسبت به هنر گرایی رضاشاه روبهرو شد در حالی كه پادشاهی سلسله هخامنشی به زمانهای بسیار دور تعلق داشت. آزادی حاصل از گردش به اسلام از نظر نگاه تاریخی نزدیك تر می نمود.

امیل دوركیم را می‌توان چه در منشا انسان شناسی فرانسوی و انسان‌ شناسی بریتانیا، نقش بسزایی داشته است.

امیل دوركیم را می‌توان چه منشا انسان شناسی علمی جدید و چه در منشا جامعه شناسی جدید قرار داد. در واقع به باور دوركیم، جامعه شناسی علمی گسترده بود كه مطالعه مقام جوامع را شامل می‌شد و مردم شناسی به اعتقاد و تنها یكی از شاخه‌های جامعه شناسی به حساب می‌آمد. در حالی كه مردم نگاری به نظر دوركیم، مجموعه‌ای از روش‌های میدانی بود كه به تنهایی اعتبار زیادی ندارند. می‌توانیم او را از بنیانگذاران و نظریه پردازان‌ اصلی مردم نگاری به نظر دوركیم، مجموعه‌ای از روش‌های میدانی بود كه به تنهایی اعتبار زیادی ندارند. می‌توانیم او را از بنیانگذاران و نظریه پردازان‌های اصلی كاركردگرایی بدانیم. كاركردگرایی وی به خصوص از طرق رابطه عمیق وی با سنت اثبات گرایی آگوست كنت، كه در روش شناسی دوركیمی منعكس شده است، دیده، می‌شود. (همان، 140)

- مردم شناسی فرانسه

«مردم شناسی فرانسه با اندیشمندانی چون، امیل دوركیم و خواهرزاده او مارسل موس (1872-1950)، درون حوزه جامعه شناسی پایه‌گذاری شد. در فرانسه مطالعه آغازین باز نمودهای جمعی تا مدت‌ها و موضوع پدیده دینی تمركز داشت.» (ریوبر، 1381: 70) دوركیم با انجام پژوهش‌های خود، خصوصاً با كتاب خود تحت عنوان صدور بنیانی حیات دینی، نفوذ زیادی بر نسل نخستین مردم شناسان فرانسه داشت.

انسان دارای دو صورت است:

ما میل داریم همیشه زندگی كنیم و در عین این زندگی می خواهیم آزاد و مستقل باشیم، آن را از سایر موجودات جدا می دانیم، سعی و كوشش افراد انسان همین بوده است كه تا سر حد امكان مشكلات زندگی را آسان نماید و چندان توجهی به مسائل مشكل بدن انسان و نیروی مرموز روحی نداشته اند.

اندازه و شكل بدن انسان:

بدن انسان را می توان به نسبت یك اتمی كوچك و یك ستاره عظیم اندازه گرفت یعنی به نسبت اشیائی كه ما خود را با آن مقیاس می گیریم بدن انسان كوچك یا بزرگ جلوه می كند. در طول بدن انسان مساوی دویست هزار سلول و بافته های بدن یا معادل دو میلیونه میكروب های معمولی است بشرطی كه این سلولها با میكروبها را روی هم قرار بدهیم.

طول عمر انسان:

هر انسان زنده ای با پیروی غریزه حیاتی مایل است كه زیاد عمر كند و مخصوصاً می خواهد در دوره عمر خود همیشه جوان باشد یعنی نیروی جوانی در زمان پیری در او وجود داشته باشد پس به چه علت است كه تا كنون نتوانسته ایم این راه‌ها را پیدا كنیم.

بعضی عقیده دارند كه فعالیتهای زیاد و صرف انرژی بدن باعث كوتاهی عمر می‌شود اشخاصی كه زیاد غصه می خورند و زندگی ناراحت و هول انگیزی دارند از عمر طولانی محرومند دسته دیگر معتقدند كه زیادی عمر او محال و خارج از قاعده‌ای است و ممكن نیست بشر ناتوان بتواند در این راه موفقیت پیدا كند ولی پیدا شدن چند دسته از مردمانی كه صد سال یا بیشتر عمر كرده اند ثابت می كند اگر موجباتی فراهم شود، اشخاص دیگر هم می توانند به آن برسند اما مطلبی كه در اینجا مورد توجه است اینست كه عمر زیاد در صورتی مفید است كه نیروی خیالی انسان به یك نسبت معنی پایدار بماند در صورتی كه خلاف این موضوع بیشتر عمومیت دارد یعنی غالب جوانی در دوره جوانی چنان ضعیف و فاقد نیرو می شوند كه از پیران و سالخوردگان ناتوان‌تر و بی جان ترند از طرف دیگر اگر بنا باشد تمام مردم با این ضعف و ناتوانی به سن هشت یا نود برسند بسیاری از دانشمندان در مراحل اولیه در مقابل این آرزو با شكست های سخت واجه گردید و كسی نتوانست با هیچ وسیله رمز جوان ماندن را بدست بیاورد.

تحقیقات نمایانگر آن است كه هوش و استعداد، خلق و خو و شخصیت، قدرت‌ها و مهارت‌ها در سال‌های اول زندگی شكل می‌گیرد. در مرحلة بعدی، رشد انسان بیشتر در جهت  كمی است تا كیفی. لذا هر قدر محیط زندگانی كودك غنی‌تر، سالم‌تر و آگاهانه‌تر باشد، هوش كودك بیشتر و رفتار او متعادل‌تر خواهد بود و در اینجا ضرورت استفاده از فضای كار و فعالیت مناسب كه كودك را به سمت و سویی مناسب سوق دهد، ضروری به نظر می‌رسد.

شناسایی مشكل:

كودكان ظروف خالی نیستند. آن‌ها عقاید و افكار و آرزوهای خود را برای آفریدن دارند. مسئولیت ما این است كه مهارتهای فعلی كودكان و درك آن‌ها را رشد دهیم و با ایجاد فرصت‌های تازه این مهارت‌ها را گسترده‌تر كنیم تا نگرش‌ها، مهارت‌ها و دانش ‌آن‌ها در زمینة تجارب گسترده و وسیع‌تر رشد كند.

برای كمك به كودكان در جهت نیل به خلاق‌ترین مرحلة ممكن برای آنها كافی نیست مهارتها را به آنها آموزش دهیم یا فرصت‌هایی برایشان به وجود آوریم تا استعدادهایشان را گسترش دهند. همچنین كافی نیست عادات خوب كاركردن را به آنها بیاموزیم. باید به آن‌ها كمك كنیم تا نقاطی را كه علایق و مهارتهایشان منطبق می‌گردند یعنی محل تقاطع خلاقیت خود را تشخیص دهند.

اعتیاد به مواد مخدر یكی از مسائل مبتلا به امروز جهان است. پدیده‌ای است كه بیش از پیش نسل امروز و فردا را تهدید به نابودی می‌كند و این امر تقریباً درد جدیدی است، روزی نیست كه سمینارها و كنفرانس‌هایی با شركت عده‌ای صاحب نظران دنیا در زمینه‌های جرم شناسی، روان شناسی، جامعه شناسی و… تشكیل نگردد و در پی از بین بردن این درد بی‌درمان نباشند. ولی از آنجا كه در فكر شناخت زمینه‌های اعتیاد بر نمی‌آیند غالباً طرق درمان پیشنهادی آنان نیز چاره درد نمی‌كند. این است كه می‌بینیم هر روز بر تعداد معتادین چه در ایران و چه در جهان افزوده می‌گردد.

بیان مسئله

مصرف مواد مخدر همچون خشخاش، هروئین، تریاك، ماری جوانا و … تا حدودی بهتر از دیگر انواع انحرافات نشان می‌دهد كه تا چه حدی هر جامعه، برحسب زمان، مكان، جنس، سن، قوم، قبیله و طبقه مسائل جامعوی را تعریف و ارزش‌گذاری می‌كند.

امروزه مصرف این مواد و امثال آن، آثار مخرب اعتیاد و قاچاق انواع مواد مخدر بر ساختار سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جوامع آسیب رسانده و نه تنها بصورت یك تهدید ملی بلكه فراتر از مرزهای ملی بصورت یك مسئله پیچیده جهانی در آمده كه شعاع مضرات و اثرات زیانبار آن گریبان‌گیر كشورهای بی‌شماری شده است كه شدت و وسعت این بحران كه از گذشته‌های دور بر جامعه جهانی سایر افكنده برحدی كه علاوه بر مسئوولین كشورهای توجه بسیاری از صاحبنظران و كارشناسان مسائل علوم اجتماعی را نیز به خود معطوف نموده و علی رغم رویكردهای جامع و تمهیدات اتخاذ شده در حل و كاهش این معضل در سطح ملی، منطقه‌ای و جهانی، هر روز عملاً شاهد وخامت بیشتر اوضاع و تشدید این مسئله مهم می‌باشیم.

3- شانه خالی كردن از قبول مسوولیت:

یكی از خصوصیت كه بین همه معتادین متداول است این است كه عادت خود را تقصیر دیگران می اندازند نادیده گرفتن اهمیت مسائل، دروغ گویی به خانواده و دوستان و سرپوش گذاشتن روی خطاها و اشتباهات، همه و همه نشانه های این است كه رفتار فرد، بی اراده و بی اختیار است.

4- جایگزینی برای عادت های ناپسند:

تا به حال متوجه شده ایند كه اعضای انجمن معتادین الكلی چقدر قهوه استفاده می كنند؟ یا اینكه چطور افرادی كه به تازگی سیگار را ترك كرده اند برای ماهها پیوسته آدمامس می جوند؟ این افراد یك نوع اعتیاد را با نوع دیگری جایگزین كرده اند چون این باعث قوت قلب آنها می شود.

5- تمایل به عادات ناپسند مختلف:

ممكن است فردی هر شب در غذا خوردن زیاده روی كند و بعد به بهانه داشتن فشار و

استرس بری رفع سوزش معده، داروی، آنتاسید استفاده كند، بدون اینكه بداند به هر دو آن ها معتاد شده است. فردی كه به كار اعتیاد دارد و شبها به روابط جنسی نامشروع پناه می برد، ممكن است برای توجیه كار خود بگوید كه او برای ایجاد رابطه ای معقولاند تر وقت ندارد. اما این می تواند نشانه ای از تمایل وی برای انجام اعمال ناسالم بصورت عادت باشد.

حال برای قدم برداشتن به سوی موفقیت باید تعیین شغل و یا مسیر كرد. بین این دو (تعیین شغل و تعیین مسیر) تعیین اهداف شغلی گاهی هوشمندانه به سوی موفقیت به حساب می‌آید در واقع اهداف شغلی هدف نهایی تمام فعالیتها اعم از تحصیل كار در شركت و یا سازمانهای دولتی است كه شما در حال حاضر به آن دست می‌زنید و نیز از طرفی فردی كه محصل و یا دارای مدرك است و علاقه به تحصیل و نیز كسب و كار می‌باشد البته در كنار تحصیل مشغول می‌شود در آینده برای خود كسب كار ایجاد می‌كند و به موفقیت می‌رسد حال فایده این كسب و كار شخصی آن است كه برنامة مربوط به شغل و كسب و كار به عهده شخص می باشد و خود فرد تصمیم می‌گیرد كه چه كار را باید بكند و چه كار را نباید بكند كه موفق باشد. پس این تصمیم‌گیری را به صورت درختی كه در زیر شكل آنرا می‌بینید ترسیم می‌كنیم.

2) سوء رفتار و یا سوء معاشرت زوج بحدی كه ادامه زندگی را برای زوجه غیرقابل تحمل نماید.

3) ابتلاء‌زوج به امراض صعب‌العلاج، به نحوی كه دوام زناشویی برای زوجه مخاطره آمیز باشد.

4) جنون زوج در مواردی كه فسخ نكاح شرعاً ممكن نباشد.

5) عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال زوج به شغلی كه طبق نظر دادگاه صالح منافی با مصالح خانوادگی و حیثیت زوجه باشد.

6) محكومیت شوهر به حكم قطعی به مجازات 5 سال حبس یا بیشتر یا به جزای نقدی كه بر اثر عجز از پرداخت منجر به 5 سال بازداشت شود یا به حبس و جزای نقدی كه مجموعاً منتهی به 5 سال یا بیشتر بازداشت شود و حكم مجازات در حال اجراء باشد.

7) ابتلاء زوج به هر گونه اعتیاد مضری كه به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و ادامه زندگی بری زوجه دشوار باشد.

8) زوج زندگی خانوادگی را بدون عذر موجه ترك كند، تشخیص ترك زندگی خانوادگی و تشخیص عذر موجه با دادگاه است؛ و یا شش ماه بدون عذر موجه از نظر دادگاه غیبت نماید.

9) محكومیت قطعی زوج در اثر ارتكاب جرم و اجراء هر گونه مجازات اعم از حد و تعزیر در اثر ارتكاب جرمی كه مغایر با حیثیت خانوادگی و شئون زوجه باشد. تشخیص اینكه مجازات مغایر با حیثیت و شئون خانوادگی است با توجه به وضع و موقعیت زوجه و عرف و موازین دیگر با دادگاه است.

10) در صورتی كه پس از گذشت 5 سال زوجه از شوهر خود به جهت عقیم بودن و یا عوارض جسمی دیگر زوج، صاحب فرزند نشود.

بدین‌گونه كه باید آنچه را كه به كودك گفته شده (محرك) و از وی انتظار می‌رود را با نوع پاسخی كه می‌دهد، مقایسه نمود (اربر[1]، 1982). مربیان كودكان ناشنوا، مایلند هر یك از شاگردان خود را با روش و وسیله یكسان ارزیابی نموده و با توجه به نتیجه ارزیابی توانایی‌های شنوایی شاگردان، آن‌ها را برای قرارگیری در برنامه‌های آموزشی تربیت شنوایی، طبقه‌بندی نمایند.

نربون وشو در سال 1989 چند دلیل برای اهمیت انجام ارزیابی‌های توانایی بازشناسی شنیداری ذكر نمودند:

الف) ضمانت اجرایی برای آغاز تربیت شنوایی است.

ب) پس از یك دوره درمان، صرف‌نظر از نوع روشی كه در درك گفتار فراهم شده باشد، با اندازه گیریهای مجدد، مقدار پیشرفت درك گفتار در مقایسه با نتایج آزمون قبلی تعیین می گردد.

ج ) ناتواناییهای خاصی كه منجر به مشكل درك گفتار شده، شناسایی می گردد تا متعاقباً در برنامه ترتیب شنوایی لحاظ شوند.

از دیگر دلایل ارزیابی مهارتهای شنیداری می توان به موارد زیر اشاره كرد:

 1- استفاده از این آزمون‌ها به عنوان راهنمایی برای طراحی برنامه درمانی.

2- اطلاعاتی در زمینه انتخاب یا تغییر روش‌های آموزشی مختلف فراهم می‌نماید.

3- تمرینات مناسب گفتاری و شنیداری توسط درمانگران انتخاب می‌شود.

باید اذعان داشت كه آزمون‌های شنوایی و گفتاری استاندارد شده موجود قادر به تخمین دقیق سطح مهارت‌های شنوایی كودكان دچار آسیب شنوایی نیستند. زیرا اولاً برای كودكان شنوا استاندارد شده‌اند و از آنجا كه مشكل درك گفتار، بیشتر در آسیب شنوایی است. بنابراین میزان درك گفتار دو كودك شنوا و ناشنوای هم‌سن بسیار از هم فاصله دارد. ثانیاً در آن دسته از آزمون‌هایی كه پاسخ كودك شفاهی است، به دلیل وجود مشكلات گفتاری، برای كودكان دچار آسیب شنوایی قابلیت اجرا ندارد. بنابراین برای تعیین سطح مهارت‌های شنوایی كودكان دچار آسیب شنوایی به آزمونی معتبر و پایا نیاز داریم.

در این تحقیق سعی شده به عوامل دیگری كه در ایجاد اتحاد و انسجام مسلمانان مؤثر است پرداخته و اهمیت اتحاد جامعه مسلمانان و آثار اتحاد و همبستگی نیز مورد بررسی قرار گیرد.

مقدمه

دین اسلام منادی توحید و انسجام و وحدت و یگانگی است زیرا پیامبر اسلام از بعثبت تا وفات همواره در آموزش ها و تعالیم خود و در عمل، در جهت نفی تفرقه و اختلاف و تحكیم پایه های وحدت و همبستگی و اخوت و همدلی میان جامعه مسلمانان گام نهاده است. اتحاد و انسجام اسلامی در متن دین و محتوای تعالیم آسمانی قرآن و مكتب اسلام و همچنین در اعتقادات عمومی مسلمانان، جایگاه محكم و استواری دارد و در حد فریضه،‌ الزام آور و ضروری است. خداوند در آیات متعددی مسلمانان را به وحدت و انسجام و همبستگی سفارش نموده و از اختلاف باز می دارد: «و اعتصمو بحبل الله جمیعاً و لاتفرقوا» همگی به رشته دین خدا چنگ زده و راه های متفرق نروید.

بنابراین بزرگترین محور وحدت و انسجام، دستورات الهام بخش خداوند در قرآن كریم است كه به وسیله پیامبر اعظم (ص) به مسلمانان ابلاغ شده است. سرپیچی از دستورات خداوند شرك محسوب شده و مایه اختلاف و تفرقه می شود و علت اصلی تفرقه میان مسلمانان در عدم پیروی از دستورات الهام بخش الهی است. در عصر حاضر امام خمینی (ره) وحدت كلمه را ضروری ترین نیاز برای مسلمانان معرفی نموده است. سپس مقام معظم رهبری (مدظله العالی) با حساسیت ویژه ای در طول سال های ولایت و رهبری خویش، خط مشی ها و نقطه نظرات كلیدی و راهبردی را جهت انسجام و وحدت مسلمانان بیان فرموده اند كه توانسته است به میزان بسیار تعیین كننده ای مخاطرات و توطئه ها و دسیسه های شوم استكبار جهانی را به حداقل كاهش دهد با توجه به گستردگی موضوع، بررسی تمام ابعاد موضوع در یك مقاله نمی گنجد. اما در این نوشته به دلیل رعایت اصل اختصار و همچنین كاربردی بودن بحث شمه ای از دیدگاه اسلام (قرآن، نهج البلاغه، نهج الفصاحه و غررالحكم) در ارتباط با اتحاد و انسجام اسلامی بررسی می شود.

هم‎چنین سعی شده است با بررسی كتب، مجلات و مقاله‎های اینترنتی، آخرین نتایج به دست آمده از تأثیر فناوری‎ها در كلاس‎های درس به ویژه تأثیر آنها در تغییر نقش معلمان مطالبی ارائه شود. نقش این فناوری‎ها درچگونگی برقراری ارتباط معلم با دانش‎آموزان، با همتایان و با سایر افراد جامعه از جمله مطالب این مقاله است.

با توجه به نتایج به دست آمده توصیه‎هایی برای استفاده بهتر از فناوری‎ها برای برقراری ارتباطات اجتماعی به معلمان، مسؤولین و دست اندركاران آموزشی شده است.

مقدمه

ارتباط عبارت است از فراگرد انتقال اطلاعات، احساس‎ها، حافظه‎ها وفكرها در میان مردم (اسمیت، 1988، ص 7). ارتباطات به معنای «تسهیم تجارب» نیز تعریف شده است. در این معنا، هر انسانی تجارب و آنچه در درون خود دارد را با دیگران در میان می‎گذارد. برخی از صاحبنظران ارتباطات را پدیده‎ای تكاملی می‎دانند كه به گونه‎ی فراگردی از افراد و نظام اجتماعی كه درآن زیست می‎كنند، نشأت گرفته و خود به نوبه خود بر آنها تأثیر می‎گذارد. از طریق این جریان، انسان‎ها و نظام‎های اجتماعی تكامل می‎یابند، تغییر می‎پذیرند، خود را با شرایط منطبق می‎كنند، جایگزین می‎شوند، رشد می‎كنند.

ابزارهای ارتباطی وسایلی هستند كه از طریق آن انسان‎ها به خلق، حفظ و توسعه روابط خویش با یكدیگر می‎پردازند. از طریق این ابزار اطلاعات، دانش و آگاهی‎ها و حتی فرهنگ‎ها مبادله می‎شود. فناوری‎های جدید اطلاعات و ارتباطات از زمره وسایل ارتباطی جدید هستند كه با امكاناتی نظیر پست الكترونیكی، اتاق‎های گفتگو، گروه‎های مباحثه، نفش عمده‎ای در این فرآیند به عهده دارند.

یكی از موضوعاتی كه امروزه به كرات مورد استفاده قرار می گیرد اصطلاح مدیریت بحران می‌باشد كه نگرشی سنتی به مدیریت بحران منفی بوده و با این تعبیر كه مدیر بحران در انتظار خراب شدن كارها می نشیند و پس از بروز تخریب سعی می كند تا ضرر ناشی از خرابیها را محدود كند همراه بود ولی تعریف دیگری بتازگی از این مفهوم شده است كه عبارت است از: مجموعه ای از طرحها و برنامه های عملی برای برخورد با تحولات احتمالی آینده در داخل سازمانها تنظیم شود و مدیران باید درباره اتفاقات احتمالی آینده بیندیشند و آمادگی برخورد با رخدادهای غیر مترقبه را كسب كنند بنابراین مدیریت بحران بر ضرورت پیش بینی منظم و كسب آمادگی برای برخورد با آن دسته از مسائل داخلی و خارجی كه به طور جدی شهرت، سودآوری یا حیات سازمان را تهدید می‌كند، تأكید دارد. مدیریت بحران به منزله یك رشته علمی، بطور كلی در حوزة مدیریت استراتژیك قرار می گیرد و به طور خاص به مباحث كنترل استراتژیك مرتبط می شود.

(رضائیان، 1380، ص 517).

با توجه به مقدمات بالا در هر سازمانی نیاز به كنترل و لزوم آمادگی سازمان برای مواجهه با تهدیدات آینده و استفاده از فرصتهای آینده بسیار ضرورت دارد. گمرك جمهوری اسلامی ایران یكی از سازمانهائی است كه در حال حاضر بدلیل پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی (WTO) دارای نقش بسیار خاصی می باشد و لزوم موفقیت در این نقش، بررسی نقاط ضعف و قوت سازمان و تهدیدات و فرصتهای محیطی و بر آن اساس، استراتژی مربوطه را ضرورت می داند و برای اینكه گمرك بتواند به اهداف مورد نظر نائل شود و چون كه نیروی انسانی به عنوان مهمترین منبع سازمانی قلمداد می شود كه می‌تواند به عنوان یك مزیت رقابتی غیر قابل جانشین یاد شود. تقریباً دو سال است كه نحوة ارزیابی عملكرد كاركنان گمرك تغییر كرده است كه قبلاً ارزیابی عملكرد بود. توسط بالا دست انجام می‌شد و در حال حاضر  توسط خود كارمند. حال مسئولین علاقمند به این مسأله هستند كه آیا این نظام جدید می‌تواند نظام ضعف نقاط قبلی را پوشش دهد و اینكه همچنین بعنوان وسیله انگیزشی باعث انگیزش در كاركنان می‌گردد زیرا اگر كاركنان بدانند كه بین تلاش ـ عملكرد ـ پاداش رابطه‌ای معقول وجود دارد همین عامل باعث انگیزش آنها در مسیر انجام كار می گردد و می توان شاهد افزایش كارآیی و اثربخشی سازمان گمرك بود لذا این تحقیق بصورت پیمایشی در ستاد گمرك ایران جهت بررسی نگرش كاركنان آن بخش نسبت به نظام فعلی گمرك صورت می‌گیرد.

2-1- ضرورت تحقیق:

با توجه به اینكه كشور ما در آستانه پیوستن به سازمان تجارت جهانی می باشند و نقش سازمان گمرك در این میان از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد لذا جهت آمادگی گمرك برای هر چه بهتر انجام دادن وظایف خویش ضروری است كاركنان گمرك كه به عنوان منبع سازمان شمرده می شوند از قبل آماده شده باشند و بهترین روش برای بالا بردن كیفیت كاركنان، بهبود سیستم، ارزیابی عملكرد است كه با مشاهده و سنجش عملكرد كاركنان، نیازهای سازمانی، نیازهای آموزشی و .... تعیین شده و می توان در جهت رفع این نیازها، برنامه های لازم را تدوین و اجرا كرد.

3-1- اهمیت تحقیق:

در یك سازمان هر فرد برای پیشرفت و نیل به اهداف تعیین شده شغلی نیاز به آگاهی از موقعیت خود دارد این آگاهی موجب می شود كه او از نقاط قوت و ضعف عملكرد و رفتار خود مطلع گردد و تمهیدات لازم را برای اثربخشی بیشتر كوششهایش به كاربرد. سازمانها نیز نیاز به شناخت كارائی خود دارند تا براساس آن وضعیت نیروی انسانی خود را بهبود بخشید و بدین طریق بر حجم تولید و ارائه خدمات خود بیفزایند و در روند حركتهای خود تحولات مثبت ایجاد كنند ارزشیابی كاركنان یكی از مؤثرترین ابزارهای ارتقاء، كارآمدی، توانمندسازی و بهسازی نیروی انسانی است ارزشیابی ابزاری است كه سازمانها و كاركنان را در تأمین این نیازها كمك می‌كنه اگر این ابزارها بخوبی طراحی گردد و به نحو صحیح مورد استفاده قرار گیرد، تا وسیلة مناسبی برای تشویق، آموزش، بهسازی و بعضاً تنبیه كاركنان خواهد بود. ارزیابی شایستگی و لیاقت كاركنان در رفتار و طرز اجرای وظایفشان، فرآیندی است جهت سنجش خصوصیات مختلف كاركنان و تخصصهای آنها و نحوه اجرای وظایف مشاغل محوله به آنها و مقایسه كاركنان با یكدیگر. ارزشیابی نحوه عملكرد كاركنان نشان می دهد كه كارمند به نحو مطلوب وظایف محوله را كه طبق شرح شغل به او ابلاغ شد انجام داده است یا خیر. از طریق ارزشیابی، نارسایی ها و نقاط ضعف خدمتی كاركنان تشخیص داده می شود و از طریق هدایت و آموزش در رفع آنها اقدام می گردد. ارزشیابی كاركنان به طرز صحیح و توأم با حسن نیت و بر مبنای شیوه های علمی، نه تنها كارمند را راضی نگاه خواهد داشت كه سرپرستان، رؤسا و مدیران سازمان را به وضع كاركنان و نحوة فعالیت آنها آشنا می كند و در نتیجه باعث ایجاد یك محیط كاری مطلوب و مناسب و با حسن تفاهم برای كاركنان و مدیران می شود.

اگر چه برخی از مدیران و كارشناسان در اولین برخوردها، با تردید به آن می‌نگریستند، اما به مرور و با ایجاد فرهنگ و بینش لازم و اثبات عملی بودن آن در تمامی واحدهای تولیدی و خدماتی كه علاقمند به ارتقاء كیفیت محصولات و خدمات خود هستند، به تدریج شك‌ها تبدیل به یقین شد و مدیران به صورت روز افزون به استفاده از این استانداردها علاقه و تمایل نشان دادند. (كاوش، 1380، الف) خوشبختانه شناخت اهمیت و آغاز فعالیت در زمینه استانداردهای ایزو 9000 در صنایع تولیدی و خدماتی كشور دائماً در حال گسترش است.  دریافت اخباری همچون افزایش تعداد سازمان‌هایی كه موفق به دریافت گواهینامه انطباق شده‌اند یا شروع فعالیت در كارخانجاتی كه حتی در نقاط محروم قرار داشته و با همت دولت و تلاش مدیران، كارشناسان و كارگران ایثارگر تأسیس و به فعالیت اشتغال دارند یا ‎آغاز فعالیت در سازمان های خدماتی، فنی و مهندسی و حتی آموزشی و همچنین استمرار فعالیت در بسیاری از سازمان‌ها و نزدیك شدن یا آماده بودن تعدادی از سازمان‌ها برای انجام ممیزی نهایی، همگی و همگی نویدی است امید بخش در ایجاد یا گسترش فرهنگ ارزش نهادن بر كیفیت در صنایع كشور؛ فرهنگی كه عامل بقاء، عامل موفقیت و عامل استمرار موفقیت برای هر سازمان تولیدی یا خدماتی چه در بازارهای داخلی و چه در بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی است. (پورشمس، 1382، ص 1)

آخرین اطلاعات غیر رسمی از مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، به عنوان نهاد ملی و مسئول و پشتیبان اجرای سیاستهای ارتقاء كیفیت كشور حاكی است كه تاكنون بیش از 400 واحد تولیدی در كشور ما موفق به اخذ گواهینامه ایزو 9000 شده‌اند. امروزه دیگر كمتر مدیر یا كارشناسی را می‌توان یافت كه به نقش و اهمیت كیفیت به عنوان مهمترین عامل توفیق در بازار رقابت و استانداردهای ایزو 9000 به عنوان مؤثرترین و موفقترین سازو كار دست یابی به كیفیت، اعتقاد وا اذعان نداشته باشد: مدلی كه تاكنون بیش از 150 كشور جهان – از جمله كشور عزیز ما – آن را به صورت كامل پذیرفته اند. بدین لحاظ امید و انتظار می رود این روند در سال های آینده نیز رشد شتابنده‌ای داشته  باشد. (كاوش، 1380، الف) شاید در حال حاضر ضرورت داشته باشد (مشابه برخی از كشورهای در حال توسعه) تا در جهت شتاب بخشیدن به فعالیت‌های مؤثر، جلوگیری از دوباره كاری‌ها و یا اشتباهات و بالاخره به ثمر رسیدن سریع‌تر فعالیت ‌های آغاز شده، یك یا چند سازمان دولتی مرتبط با صنایع، پیشقدم گردیده و با همكاری متخصصان، مشاوران و بخصوص مدیران و كارشناسان صنایع دارای گواهینامه، انجمن یا جامعه‌ای را به وجود آورند تا در آن، همگی اعضاء صادقانه و مسئولانه و بر طبق یك برنامه زمانی منظم، آموخته‌ها و تجارت خود را در اختیار یكدیگر و سایر مدیران و كارشناسان مشتاق صنایع و بخصوص صنایعی كه می‌خواهند با اتكاء بر نیرو و دانش كاركنان خود و به صورت مستقل فعالیت نمایند، قرار دهند. حفظ و محرمانه تلقی كردن تمامی اطلاعات، آموخته‌ها و تجارب فقط و فقط برای خود، نوعی خودخواهی و بی مسئولیتی است. اگر میهن خود را خانه اصلی خود بدانیم و در برابر آن مسئول باشیم، اگر موفقیت خود را وابسته به امید، نشاط، رضایت و موفقیت هم میهنان خود بدانیم، آن وقت است كه ضرورت مسئولیت پذیر بودن برای انتقال اطلاعات، آموخته‌ها و تجارب به مشتاقان تلاشگر و صادق كه همواره نیز حق‌شناس باقی خواهند ماند، بیشتر مشخص می‌گردد. دین مبین اسلام با زیبایی تمام، زكوه علم را در نشر علم می‌داند. (پورشمس، 1382 ، ص1)

مروری اجمالی بر مراحل اصلی توسعه مفاهیم كیفیت

1- اطلاعاتی درباره سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO)

ISO حروف اختصاری سازمان پشت صحنه استانداردهای بین‌المللی سری ISO 9000 برای مدیریت و تضمین كیفیت است كه در بیش از 150 كشور مورد قبول قرار گرفته و در هزاران سازمان تولیدی و خدماتی در بخش‌های دولتی و خصوصی در حال بهره‌برداری است.

ISO 9000 یكی از موفقترین سری‌های استاندارد در تاریخ ISO (سازمان بین‌المللی استاندارد سازی)، است كه در سطح جهان بازتاب گسترده‌ای داشته و نام ISO را در جامعه كاری در سطحی فراتر از متخصصینی كه مستقیماً با استانداردهای فنی در تماسند، مطرح كرده است.

انتشار اولین استانداردهای سری ISO 14000 در سپتامبر 1996 برای مدیریت محیط زیستی و روند سریع پذیرش این استانداردها در جامعه كاری، نوید دهنده معروفیت بیشتری برای نام ISO می باشد. با این حال بسیاری از اعضاء جامعه كاری ممكن است آشنایی كمتری با سازمانی كه پشت صحنه ISO 14000 , ISO 9000 قرار گرفته است، داشته باشند.

تصور سازمان و جامعه بدون وجود مدیر و رهبر، چه از نظر عقلی یا تجربی، امكان پذیر نیست. با آن كه از نظر عمر نظری پدیده مدیریت حدود دو قرن می گذرد، بررسی تاریخ زندگی انسان ها نشان می دهد كه مدیریت و رهبری، بدون آن كه مدون شده باشد، در حكم یك ضرورت مطرح بوده است. زندگی پیامبران، امامان و دانشمندان دوران های گذشته شاهد مثال این ادعا به شمار می رود.

مدیریت هر سازمانی كوشیده است و باید بكوشد، با افزایش بهره وری، كارآیی و اثربخشی به حفظ و توسعه سازمان خود بپردازد. مدیران شایسته و فهیم، یا به واسطه تجربه و آزمایش و خطا یا به سبب آموزش های ویژه، به انتخاب سبك مدیریت، راهبردهای مدیریت و .. پرداخته اند.

سازمانها و نهادهای اجتماعی براساس هدفهای مثبت و معینی تأسیس می شوند و به جامعه خدمت می كنند. یكی از این نهادها،‌ وزارت آموزش و پرورش است كه هدف آن انسان سازی است. چنین هدفی، مسئولیت خطیر و مهمی را بر عهده این نهاد اجتماعی محول می كند.

هدف یا هدفهای آموزشی و تربیتی هنگامی می توانند نقش مؤثر و تعیین كننده داشته باشند كه : مسئولان یا دست اندركاران آموزش و پرورش كشور،‌به راحتی آن ها را دریابند، آنها را بپذیرند و به آنها معتقد باشند، از واقعیت های زندگی سرچشمه گرفته باشند، موقعیت یا زمینه تربیت و آموزش، مناسب و مساعد باشد.

در جامعه ما به امر مدیریت سازمانهای آموزشی، از نظر تربیت و ایجاد آمادگیهای لازم در مسئولان ، توجه زیادی نشده است. در نظام آموزشی ما سعی بر آن است كه مدیریت و رهبری غالباً از طریق اعمال ضوابط و مقررات صورت گیرد. به جای تكیه بر پژوهش و دستیابی به چارچوبهای مقررات هدایت كننده عمل، به تدارك و تدوین روشها و رویه های استاندارد برای اداره فعالیتهای آموزش و پرورش تأكید می شود. اینگونه ضوابط مدیران را در مقام انجام كارهایی قرار می دهد كه باید انجام دهند ولی اگر مدیران آموزشی برای انجام وظایف رهبری و مدیریت تربیت شوند از مبنای فكری یا چارچوب نظری معتبری برخوردار باشند در اینصورت بر پایه شناخت و تشخیص خود می دانند كه در موقعیت های مختلف چه می توانند انجام دهند و چگونه بهتر و مؤثرتر انجام دهند. امروزه بویژه در آموزش و پرورش نیاز به مدیران و رهبرانی كه نه فقط در امر تعلیم و تربیت مجرب و صاحب نظر باشند بلكه در تشخیص مسائل و مشكلات اداری و سازمان نیز دقت و مهارت داشته باشند.

بیان مسأله

مدیران كمیاب ترین و در عین حال با ارزش ترین سرمایه سازمانها هستند و عاملهای اصلی و تعیین كننده در جامعه كه نقش بنیادی و حیاتی در رشد و شكوفایی آن را بر عهده دارند.

مدیریت و مدیران شایسته و آگاه، توانایی آن را دارند كه با بهره گیری از تواناییهای درونی، دانش تخصصی و تجربه های شغلی، هدفهای سازمانها را با به كارگیری منابع كمتری به گونه برتر تحقق بخشند و اثربخشی و كارایی سازمان را بالا برند.

چون انسانها بر پایه دانش، تخصص، تجربه، نگرش و ارزشهای خاص خود عمل می كنند و برداشت آنها نسبت به مسایل و رویدادهای زندگی گوناگون است كار مدیریت در جهت هماهنگ كردن فعالیتها ،‌تلاشها و نگرشهای كاركنان در دستیابی به هدفهای از پیش تعیین شده ، از دقت ، ظرافت و دشواری ویژه برخوردار است.

شناخت و تحلیل فعالیتهایی كه مدیران انجام می دهند برای سازماندهی الگوهای رفتاری آنان از اهمیت بالایی برخوردار است. امروزه با گسترش اهمیت ركن محرك سازمان – یعنی مدیران – و در راستای ارتقاء سطح عملكرد سازمانی بیش از هر زمان دیگری نیاز به طراحی سیستم توسعه مدیریت احساس می شود. در سالهای اخیر بحث شایسته سالاری در نظام مدیریت مطرح شده است و این مقوله یعنی غنی سازی توانایی های مدیران در كانون توجه مدیریت منابع انسانی قرار گرفته است.

تطابق عملكرد واقعی مدیران با اصول و قواعد علمی مقرر برای انجام وظایف مدیران می تواند یكی از مهمترین عوامل موفقیت در نیل به هدفهای عالی نظامهای آموزشی باشد و در هر نظام آموزشی، الگوها و ساختارهای ویژه ای وجود دارد كه به گونه‌ی خاص می تواند عملكرد مدیران آموزشی را تعیین كند.

هر چند كه در زمینه ارتباط عوامل مؤثر با عملكرد مدیران با پژوهشهای فراوانی روبرو هستیم ولی هنوز بصورت قطعی نمی توانیم مهمترین عوامل را در عملكرد مدیران تعیین نمائیم و بطور قطع و یقین نمی توانیم بیان كنیم كه آیا بین نگرش اقتضایی مدیران و عملكرد دبیران آنها رابطه وجود دارد یا خیر؟

فرضیه پژوهش:

بین نگرش اقتضایی مدیران و عملكرد دبیران رابطه وجود دارد.

پرسش پژوهش:

آیا بین نگرش اقتضایی مدیران و عملكرد دبیران رابطه وجود دارد؟

هدف كلی پژوهش:

هدف از پژوهش حاضر یافتن پاسخ برای این پرسش است كه آیا بین نگرش اقتضایی مدیران وعملكرد دبیران رابطه وجود دارد.

این ها همان سوال‌هایی است كه در كشورهای صنعتی و پیشرفته امروز، سالها قبل و در دوران ركود اقتصاد جهانی مطرح شد. كشورهایی نظیر: ژاپن،آمریكا  كشورهای اروپایی این سوالات را طرح كردند و كوشیدند كه الگویی از یك سازمان موفق و سرآمد ارایه كنند. سازمانی كه نیازهای اصلی جامعه را به بهترین نحو برآورده می‌كند و در این راه سرآمد دیگر سازمانهاست. به الگوهایی كه از این سازمان ها ارایه گردید مدل‌های سرآمدی كسب و كار می‌گویند كه به ادعای بسیاری از صاحب نظران نقش اساسی در جهت گیری صحیح سازمان‌های تجاری در این كشورها داشته است( گر چه حوزه عمل بعضی از این مدل ها وسیع تر از حوزه تجارت است  و مثلاً در حوزه‌های آموزش و بهداشت نیز استفاده می‌شود.) این مدلها الگویی از یك سازمان ارایه می‌كنند كه در ایده و عمل سرآمد سازمان‌های دیگر است و نشان می‌دهد برای رشد و سرآمدی چه تغییراتی در اجزاء سازمان باید انجام شود.

سوالی كه عموماً در اینجا مطرح می‌شود این است كه با توجه به اینكه كشور ما از لحظ فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی دارای ویژگیها و بافت خاصی است آیا استفاده از این مدلها می‌تواند برای سازمان‌های ایرانی عملی و مفید باشد؟ و در صورت استفاده از آنها تا چه حد باید در آنها تغییر ایجاد كرد؟در بین مدلهای سرآمدی كسب و كار مدلEFQM به دلایل متعددی از جمله دلایل زیر، اهمیت بیشتری برای صنایع و سازمانهای پیشتاز در كشور ما دارد:

1) تحقیقات نشان می‌دهد كه این مدل در سطح جهان بیش از دیگر مدلها به عنوان مدل مرجع جوایز ملی انتخاب شده است.

2) از آنجا كه این مدل در اكثر كشورهای اروپایی، به عنوان مرجع انتخاب شده است امكان الگو برداری از طیف وسیعی از سازمانها در كشورهای مختلف اروپایی با شرایط و ویژگی‌های متفاوت وجود دارد و امكان مراجعه و بازدید از سازمان سرآمد
( یا سازمانهایی كه برای رسیدن به آن كوشیده اند) در برخی از این كشورها مثل تركیه برای متخصصین كشور ما آسانتر است.

3) روابط كشور اروپایی، عموما روابط خوبی بوده است كه امكان انتقال دانش و استفاده مستقیم از خبرگان این مدل را برای سازمانهای ایرانی فراهم می‌كند.

4) دیدگاه سیستماتیك قوی: توجه دقیق به مدیریت مبتنی بر فرآیندهای سازمانی و نتیجه گرایی مدلEFQM برای سازمانهای ایرانی كه معمولا در این حوزه ها با مشكلات جدی روبررو هستند. بسیار آموزنده و اجرایی است.

5) مدلی كه مبنای ارزیابی و اهدای “جایزه ملی بهره وری و تعالی سازمان” در بخش صنعت و معدن ایران قرار گرفته است ( و قرار است توسط وزارت صنایع و معادن به سازمانهای واجد شرایط احراز جایزه داده شود) منطبق بر مدلEFQM است.

بررسی سیمای اقلیمی كشور ایران نشاندهنده و جود شش حوزه آبریز اصلی است كه حوزه آبریز كویر مركزی با وسعت 231256 كیلومتر مربع یكی از آنها می‌باشد و 5/14 درصد مسحت كل كشور را شامل می شود و استان سمنان با وسعت 96000 كیلومتر مربع، نیمی از مساحت این حوزه را در بر می‌گیرد. حدود 45% مساحت استان سمنان (43000 كیلومتر مربع) را مناطق كویری تشكیل می‌دهد. این اراضی بدلیل شرایط خاص زمینی شناسی، وجود سازنده‌های تبخیری و آلاینده حوضچه های نمكی، تبخیر بالا و از همه مهمتر بارش اندك، فاقد منابع قابل استفاده بوده و عملا در تامین آب نقشی ندارد.

شهر سمنان به واسطه واقع شده در حاشیه مركزی ایران و عدم وجود ارتفاعات در بخشهای مختلف آن و از همه مهمتر وجود رشته كوههای البرز در بخش شمالی آن كه به صورت دیوار عظیمی مانع از نفوذ توده های هوائی مرطوب و باران‌زا به این بخش می‌گردند. از آب و هوای گرما و خشك برخوردار میباشد. دمای زیاد و به دنبال آن افزایش تبخیر، بارش اندك، وجود بادهای گرم و خشك و پائین بودن رطوبت نسبی از مشخصات بارز بخش اعظمی از این شهر می‌باشد. منابع آب شهر سمنان عمدتا از جریانات چشمه سارها، ذوب برفها و سیلابها در حوزه‌های آبریز منطقه تامین می‌گردد. این حوزه‌ها عمدتا در مناطق كوهستانی توسعه داشته و به دشتها و نهایتا به كویر محدوده می‌شود.

پیش از 100% كل پتانسیل آبی شهر سمنان را منابع زیرزمینی تشكیل می‌دهد. این میزان آب از طریق چاهها، قنوات و چشمه‌ها از آبخوان آبرفتی و سازنده‌های سقف استحصال می‌شوند.

بررسیها نشان می‌دهد از مجموع میزان تخلیه چاههای مجاز، كمتر از 6% چاههای شهر سمنان برای آب آشامیدنی می باشد و این درحالیست كه همگام با رشد جمعیت، مصرف آب در شهر سمنان چندین برابر شده است.

مصرف سالیانه آب آشامیدنی در شهر سمنان در طی 5 سال گذشته بیش از 3/1 برابر افزایش یافته است حال آنكه در همین دوره، جمعیت 12/1 برابر شده است و در صورت ادامه این روند مشكلات فراوان در تامین آب آشامیدنی مردم ایجاد خواهد شد.

آن بخشی از مطالعاتی كه به چگونگی استفاده از آب آشامیدنی در محدوده شهری معطوف می‌شود. مدیریت تقاضا می‌باشد كه در این پژوهش به بررسی چگونگی مصرف آب در ادرات شهر  سمنان پرداخته ایم.

اهدافی كه در این مطالعات دنبال شده است عبارتند از:

• تعیین عوامل موثر بر مصرف
• شناسایی مشتركین پر مصرف
• تعیین جامعه نمونه (مشتركین انتخاب شده)
• تعیین میزان آب مصرفی مازاد بر الگوی تعیین شده
• تعیین سهم مشتركین نمونه پرمصرف از میزان آب تولیدی
• كنترل و كاهش نرخ رشد مصرف آب شهری
• مقایسه مصرف مورد بررسی و مصرف استاندارد
• پردازش و تحلیل نتایج

روش مطالعه

ابتدا از میان شهرهای استان سمنان، مركز استان انتخاب گردید كه علت آن عدم متناسب رشد مصرف نسبت به رشد جمعیت، افت سطح ایستائی چاههای آب، كاهش نزولات جوی، افزایش بی رویه مصرف، قرار داشتن شهر در حاشیه كویر و وجود گرمای فراوان در فصول بهار و تابستان بوده است.

شهر سمنان با جمعیت حدود 110 هزار نفر به عنوان مركز می‌باشد. منابع آب شهر از یك چشمه و 21 حلقه چاه تامین می‌گردد. چشمه گل رودبار كه از سال 71 وارد شبكه توزیع شهر سمنان شده است. دارای تغییرات كمی فراوانی در طی ده سال گذشته بوده به نحوی كه میزان دبی آن در ابتدای دوره طرح بیش از 400 لیتر در ثانیه و در سال 80 این میزان به حدود 120 لیتر بر ثانیه رسیده است.

این كاهش قابل توجه ناشی از خشكسالی و كاهش نزولات جوی می‌باشد از طرفی با وجود رشد جمعیت، افزایش مصرف آب و شرایط اقلیمی منطقه، بحران آب شهر سمنان را بشدت تهدید می‌نماید. با توجه به موارد یاد شده طرح بهینه سازی و ایجاد الگوی مصرف در قالب پروژه نمونه در شهر سمنان اجرا شده است:

از میان مشتركین شهر سمنان، اشتراك های دولتی و وابسته به آن مورد تحقیق قرار گرفته است، یعنی از مجموع 26000 مشترك شهر سمنان تعداد 56 سازمان و نهاد دولتی و وابسته به آن انتخاب شدند. علت انتخاب مشتركین اداری به قرار زیر می‌باشد:

تعداد كم مشترك

امكان قرائت كنتور در فواصل كوتاه مدت

عدم ایجاد مزاحمت در صورت مراجعات مكرر

پیش بینی مصرف بالای آب در ارگانها بدلیل زیر صورت گرفته است:

الف- فضای سبز

ب- عدم بكار گیری شیرآلات مناسب در سرویس‌های بهداشتی

پ- بالا بودن قطر انشعاب

ت- پرداخت قبوض از محل بودجه دولتی و بی توجهی به هزینه‌های آب بها

ث- امكان سریع تعویض كنتورهای خراب

روش پایش:

پس از انتخاب مشتركین پایلوت (ارگانهای دولتی)،