بیان مسئله

آسیب شنوایی در كودكان منجر به عوارض سوء متعددی می‌گردد كه از جمله این عوارض مشكلاتی در كسب مهارت‌های شنوایی (یعنی كشف صدا، تمایز اصوات، شناسایی اصوات، درك گفتار و ...)، مشكلاتی در رشد طبیعی زبان، مشكلات عدیده گفتاری و غیره می باشند. برای غلبه بر این عوارض سوء، پس از آن كه كودك مناسب‌ترین وسیله كمك شنوایی را دریافت نمود، باید آموزش‌های ویژه در حیطه‌های گوناگون توانبخشی شنوایی مثل، تربیت شنوایی، زبان‌آموزی، تولید و اصلاح گفتار، مشاوره و غیره به فراخور نیاز كودك ارائه شود. ترتیب شنوایی، نوعی آموزش ویژه برای ایجاد و یا بهبود مهارت‌های شنوایی است. اما چگونه می‌توان فهمید كه سطح مهارت‌های شنوایی كودك چقدر است و او به كدامیك از آموزش‌ها در حیطه تربیت شنوایی نیاز دارد؟ این اولین سؤا لی است كه شنوایی‌شناسان در حیطه توانبخشی شنوایی با آن روبرو هستند. روش درست این است كه ابتدا آزمون‌های شنوایی مختلف روی كودك انجام شود، سپس پاسخ‌های وی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. بدین‌گونه كه باید آنچه را كه به كودك گفته شده (محرك) و از وی انتظار می‌رود را با نوع پاسخی كه می‌دهد، مقایسه نمود (اربر[1]، 1982). مربیان كودكان ناشنوا، مایلند هر یك از شاگردان خود را با روش و وسیله یكسان ارزیابی نموده و با توجه به نتیجه ارزیابی توانایی‌های شنوایی شاگردان، آن‌ها را برای قرارگیری در برنامه‌های آموزشی تربیت شنوایی، طبقه‌بندی نمایند.

نربون وشو در سال 1989 چند دلیل برای اهمیت انجام ارزیابی‌های توانایی بازشناسی شنیداری ذكر نمودند:

الف) ضمانت اجرایی برای آغاز تربیت شنوایی است.

ب) پس از یك دوره درمان، صرف‌نظر از نوع روشی كه در درك گفتار فراهم شده باشد، با اندازه گیریهای مجدد، مقدار پیشرفت درك گفتار در مقایسه با نتایج آزمون قبلی تعیین می گردد.

ج ) ناتواناییهای خاصی كه منجر به مشكل درك گفتار شده، شناسایی می گردد تا متعاقباً در برنامه ترتیب شنوایی لحاظ شوند.

از دیگر دلایل ارزیابی مهارتهای شنیداری می توان به موارد زیر اشاره كرد:

 1- استفاده از این آزمون‌ها به عنوان راهنمایی برای طراحی برنامه درمانی.

2- اطلاعاتی در زمینه انتخاب یا تغییر روش‌های آموزشی مختلف فراهم می‌نماید.

3- تمرینات مناسب گفتاری و شنیداری توسط درمانگران انتخاب می‌شود.

باید اذعان داشت كه آزمون‌های شنوایی و گفتاری استاندارد شده موجود قادر به تخمین دقیق سطح مهارت‌های شنوایی كودكان دچار آسیب شنوایی نیستند. زیرا اولاً برای كودكان شنوا استاندارد شده‌اند و از آنجا كه مشكل درك گفتار، بیشتر در آسیب شنوایی است. بنابراین میزان درك گفتار دو كودك شنوا و ناشنوای هم‌سن بسیار از هم فاصله دارد. ثانیاً در آن دسته از آزمون‌هایی كه پاسخ كودك شفاهی است، به دلیل وجود مشكلات گفتاری، برای كودكان دچار آسیب شنوایی قابلیت اجرا ندارد. بنابراین برای تعیین سطح مهارت‌های شنوایی كودكان دچار آسیب شنوایی به آزمونی معتبر و پایا نیاز داریم.

در سال 1375، یك نوع آزمون تعیین سطح مهارت‌های شنوایی به نام آزمون مدرس برای كودكان كم‌شنوای 6 تا 7 ساله فارسی‌زبان استاندارد شد (احمدی، 1375) و در سال 1382 آزمون سطح‌بندی دیگری بر مبنای آزمون اپت/های[2](آلن[3] و سرواتكا[4]، 1994) برای افراد مبتلا به كم‌شنوایی ملایم تا عمیق ردة سنی 5 تا 20 سال ساخته و ارزشیابی شد (مظاهر یزدی، 1382). بعلاوه در چند سال اخیر بر اهمیت تشخیص سریع آسیب‌شنوایی برای ارائه هر چه سریعتر خدمات توانبخشی تأكید می شود. یاشیناگا - ایتانو[5] و همكارانش (1998) مطالعه ای را در دو گروه از كودكان دچار آسیب شنوائی انجام دادند كه در یك گروه تشخیص كم شنوایی قبل از 6 ماهگی بوده و در گروه دیگر بعد از 6 ماهگی . هر یك از كودكان ظرف دوماه مداخلات توانبخشی و درمانی را دریافت كردند. این مطالعه نشان داد، كودكانی كه بین سنین تولد تا 6 ماهگی تشخیص داده شدند، دارای مهارت‌های بسیار بالاتر در عملكردهای دركی - دریافتی، شخصی -اجتماعی، رشدی، رفتارهای ارتباطی و زبان بیانی بودند.

در این دهكده كوچك، نظام‎های پیشین نابود شده و یا در حال نابودی است ونظام‎های جدید با سرعتی وصف ناپذیر در حال جایگزینی است. دگرگونی در دانش، دگرگونی در نگرش، دگرگونی در رفتارها و دگرگونی در روابط انسانی و اجتماعی از دستاوردهای این دگرگونی است. آنچه در این مقاله مورد بررسی است كاربرد فناوری‎های جدید اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش و بررسی تأثیر آن در ابعاد گوناگون آموزشی، پژوهشی و اجتماعی است. بدین منظور، در این مقاله ابتدا پیرامون وسایل جدید اطلاعات و ارتباطات و نقش آنها در آموزش و برقراری ارتباطات اجتماعی مطالبی ارائه خواهد شد و سپس به تأثیر این فناوری‎ها در كلاس‎های درس و نقش معلمان در این رابطه می‎پردازد.

هم‎چنین سعی شده است با بررسی كتب، مجلات و مقاله‎های اینترنتی، آخرین نتایج به دست آمده از تأثیر فناوری‎ها در كلاس‎های درس به ویژه تأثیر آنها در تغییر نقش معلمان مطالبی ارائه شود. نقش این فناوری‎ها درچگونگی برقراری ارتباط معلم با دانش‎آموزان، با همتایان و با سایر افراد جامعه از جمله مطالب این مقاله است.

با توجه به نتایج به دست آمده توصیه‎هایی برای استفاده بهتر از فناوری‎ها برای برقراری ارتباطات اجتماعی به معلمان، مسؤولین و دست اندركاران آموزشی شده است.

مقدمه

ارتباط عبارت است از فراگرد انتقال اطلاعات، احساس‎ها، حافظه‎ها وفكرها در میان مردم (اسمیت، 1988، ص 7). ارتباطات به معنای «تسهیم تجارب» نیز تعریف شده است. در این معنا، هر انسانی تجارب و آنچه در درون خود دارد را با دیگران در میان می‎گذارد. برخی از صاحبنظران ارتباطات را پدیده‎ای تكاملی می‎دانند كه به گونه‎ی فراگردی از افراد و نظام اجتماعی كه درآن زیست می‎كنند، نشأت گرفته و خود به نوبه خود بر آنها تأثیر می‎گذارد. از طریق این جریان، انسان‎ها و نظام‎های اجتماعی تكامل می‎یابند، تغییر می‎پذیرند، خود را با شرایط منطبق می‎كنند، جایگزین می‎شوند، رشد می‎كنند.

ابزارهای ارتباطی وسایلی هستند كه از طریق آن انسان‎ها به خلق، حفظ و توسعه روابط خویش با یكدیگر می‎پردازند. از طریق این ابزار اطلاعات، دانش و آگاهی‎ها و حتی فرهنگ‎ها مبادله می‎شود. فناوری‎های جدید اطلاعات و ارتباطات از زمره وسایل ارتباطی جدید هستند كه با امكاناتی نظیر پست الكترونیكی، اتاق‎های گفتگو، گروه‎های مباحثه، نفش عمده‎ای در این فرآیند به عهده دارند.

اصطلاح ”فناوری اطلاعات[1]“ جدیداً به ”فناوری اطلاعات و ارتباطات[2]“ تغییر یافته است. البته تفاوت این دو واژه از نحوه برقراری ارتباط نشأت گرفته است. واژه اول، یعنی فناوری اطلاعات به جریان یكسویه ارتباط اشاره دارد كه در این فرآیند، گیرنده و یا دریافت كننده نسبت به اطلاعات دریافتی منفعل است. واژه دوم یعنی فناوری اطلاعات و ارتباطات، اشاره به تعامل بین كاربر و دنیای اطلاعات دارد. بنابراین، واژه دوم به جریان دوسویه ارتباط اشاره دارد كه در این فرایند، كاربر نقش بسیار فعالی در رد و بدل كردن اطلاعات خواهد داشت. رایانه از طریق جریان فرست و بازفرست اطلاعات، توانایی مردم را برای برقراری ارتباط فوری و آسان از فواصل دور و نزدیك فراهم كرده است و از این طریق موجب تحولات شگرفی در امور گوناگون از جمله آموزش و پرورش شده است. در این مقاله ضمن اشاره به تحقیقات انجام گرفته در مورد نقش رایانه‎ها در آموزش به نقش ارتباطی آنها توجه خاص شده است.

نقش رسانه‎های گوناگون ارتباطی در آموزش

در قرن نوزدهم، گسترش راه آهن و استفاده از آن به عنوان اولین وسیله ارتباطی، كمی بعد اختراع تلفن كه هر فرد می‎توانست ارتباط فوری و بلادرنگ با افراد دیگر داشته و اطلاعات به راحتی و وضوح سریعاً نقل و انتقال می‎یافت. سپس، تلگراف، تلكس، ماشین فاكس كه امكان انتقال نوشته را از طریق شبكه‎های ارتباطی فراهم می‎كرد.

استفاده از وسائل الكترونیكی در امر برقراری ارتباط و در نتیجه آموزش از طریق آن، در اوایل سال 1900 از طریق رادیو آغاز شد. در اوایل 1924، بی بی سی (BBC) شروع به پخش برنامه‎های آموزشی كرد. از آن زمان تا به حال رادیو به منزله ابزاری جهت دست یابی افراد ساكن مناطق دور افتاده به آموزش مطرح بوده است.

برنامه‎های آموزشی تلویزیون در دهه 30 آغاز به كار كرد (1930)، 20 سال طول كشید تا برنامه‎های آموزشی آن به صورت محبوب و مردمی در آید، بعد از گذشت 30 سال، فناوری‎های رایانه‎ای زمان و مكان را در نوردیدند و آموزش را از كلاس‎های درس به منازل ومحل كار آوردند و درس‎های مجازی، دوره‎های مجازی و دانشگاه‎های مجازی پدید آمدند. در حال حاضر كاربرد گسترده از امكانات اینترنت در مدارس، نشانگر فناوری‎های پیشرفته می‎باشد.

نقش ارتباطی اینترنت در آموزش و پرورش

امروزه، علم مرز نمی‎شناسد و به گوشه‎ای از جهان تعلق ندارد. همه با هم مشغول ساختن دانش‎های نو برای بهبود بخشیدن به نابسامانی‎های اوضاع جهان اند. این واقعیت است كه همه جهانیان از پیشرفت‎های حاصله از تلاش دانشمندان و متخصصان برای زندگی بهتر و رفاه بیشتر استفاده می‎كنند. بنابراین، باید در تولید وساخت دانش نیز سهمی به عهده گیرند.

بهره مندی از تجارب بدست آمده از طریق رسانه‎ها از تكرار كارهای انجام شده و صرف وقت و سرمایه مجدد جلوگیری می‏كند. امروزه با كمك فناوری‎ها، در كسری از ثانیه می‎توان به تجارب اندیشمندان دست یافت. با استفاده از فناوری‎های جدید، نه تنها می‎توان در معرض كارهای انجام شده قرار گرفت بلكه این امكان از طریق شبكه‎های بین المللی وجود دارد كه در فرآیند كارهای در حال انجام به طور فعالانه مشاركت كرد. متخصصان كشورهای مختلف می‎توانند در زمان مشخصی به تبادل اندیشه و نظر بپردازند و در مورد یك رویداد علمی بحث و گفتگو كنند و از این طریق به دانش جهانی دست یابند. آنچه در زیر بیان می‎شود، استفاده از فناوری‎های آموزشی را در حرفه پزشكی نشان می‎دهد:

الیوت ماسیه[3]، فناور و متخصص تعلیم و تربیت، این تجربه دست اول را هنگام بازدید از «گام نخست در موفقیت و پیشرفت در یادگیری الكترونیكی» ملاحظه كرد. او در تفسیر این بازدید چنین می‎گوید:

هفت هزار متخصص قلب را در سالن كنفرانسی تصور كنید كه در حال مشاهده و تعامل با جراحانی هستند كه به طور همزمان مشغول عمل جراحی قلب در سه كشور مختلف دنیا (اسرائیل، ایتالیا ونیویورك) هستند. شش بیمار برای جراحی قلب دراتاق‎های عمل این سه كشور در نظر گرفته شدند. در هر اتاق عمل، بین 3 تا 8 دوربین فیلمبرداری و وسایل اسكن جهت نشان دادن عمل جراحی و گرفتن تصاویر از داخل و پخش آن به صورت زنده فراهم شده است.

متخصصان قلب در اتاق‎های عمل مشغول اجرای روش‎های بسیار پیچیده، بالاتر از سطح استانداردهای معمول بودند. بیماران مورد عمل جراحی كه وضعیت بسیار جدی و وخیمی داشتند، همه برگه رضایت نامه را امضاء كرده بودند و در طول انجام عمل جراحی به هوش بودند.

یك دستگاه تغذیه ماهواره‎ای و ارتباط از طریق آن، به تماشاگران اجازه می‎داد تا طی انجام دادن عمل جراحی، به طور زنده با جراحان در تعامل و ارتباط باشند و كلیه عملیات را دنبال و حتی آنها را مرور و بازنمایی كنند. شركت كنندگان میزگرد،

متخصصان سطوح بالای جراحی قلب بودند كه عقاید و نظرات خود را در مورد روش كار و شیوه عمل جراحی توضیح می‎دادند. از سوی دیگر، جراحان در اتاق عمل راجع به اینكه چه روشی را انتخاب كنند و در چه حالتی، روش انتخاب شده را متوقف خواهند كرد رأی گیری می‎كردند. همین كه رأی‎گیری در حال انجام بود، چهار صفحه پر از اطلاعات فوری و بلادرنگ در مقابل متخصصان قلب قرار گرفت. این اطلاعات به آنها كمك می‎كرد تا در جریان اتفاقات زمینه‎ی كار باشند (ماسیه، 2001، ص 1)

ماسیه گزارش می‎دهد «واقعاً، این رویداد تجربه یادگیری بسیار قدرتمندی بود.

از جمله موضوعات اصلی این برهه از زمان بود

 كمونیسم به دلایل سیاسی ، اقتصادی و ایدئولوژیك با بن بست روبه رو شد و پروستریكا و گلاسنوست به عنوان اقدامات اصلاحی گورباچف ، امیدی در دلها زنده نكرد  در این شرایط حساس جمهوری های شوروی از آب گل آلود ماهی گرفتند و استقلال خود را اعلام نمودنید اروپای شرقی  ودیگر كشورهای زیر سلطه شوری ، به نظام لیبرالیستی گرایش پیدا كردند وعلایق خود را با ام القرای ماركسیسم به حداقل رساندند .جهان سوم كه از تضاد شرق و غرب در دوران جنگ سرد ، از موقعیت تقریباً مناسبی برخوردار بود ؛ پس از این برهه با بی مهری های هر دو بلوك روبه رو شد . دوران سردرگمی چند ساله آنها با توجه به تضاد منافع ایشان ، تمایلات و ایدئولوژیهای متفاوت واختلاف نظر نیست به آینده خود ،طبیعی به نظر می رسید .

 درحقیقت ، دستور كا رگروه 77 وغیر متعهدها باید تغییر می كرد نهضت غیر متعهدها با افت وخیز حركتها و با دامنه تقریباًمتضاد موضع گیری  اعضاء وظیفه ایجاد خطی بین شرق و غرب و حفظ كشورهای جهان سوم بین دو ابر قدرت را بر عهده داشت . پس از سقوط نظام دو قطبی و خلع سلاح شدن ایدئولوژی كمونیسم تمایلات متفاوت و بعضاً‌متضاد و حتی مبهمی بر حركت كشورهای جهان سوم ، حاكم شد .

 آمریكه كه در دوران جنگ سرد از حمایت اروپا و ژاپن بهره مند بود ، خود را در شرایط جدیدی حس می كرد اروپای متحد آلمان قدرتمند ژاپن ، به عنوان غول اقتصادی ، جهت حركت های خود از آمریكا را تغییر دادند و در راستای تقویت «منابع ملی » خویش، نقش جدید در نظام بین الملل را مدعی شدند جهان شاهد اهمیت اقتصاد، پس از یك دوره اهمیت جنگ افزارهای نظامی و نیز مسائل سیاسی بود . اینك ببرهاهی آسیا و چین در صحنه قدرت اقتصادی و نهایتاً‌قدرت سیاسی وارد خواهند شد ، هر چند در چند سال اخیر شاهد بحرانهایی در این مناطق بوده ایم .

 در چنین شرایطی حساسی می توان از خود سئوال كرد كه آیا شكست كمونیسم به دلیل پیروزی لیبرالیسم و كاپیتالیسم بود ؟ آیا پس از سقوط یكی از دو قطب نظام دو قطبی با نظام تك قطبی روبه رو خواهیم بود یا اینكه نظامی چند قطبی و ... خواهیم داشت ؟آیا ایده افول نسبی قدرت آمریكا در كوتاه یا دراز مدت از صحت استحكام معتنابهی برخوردار است ؟ سهم جهان سوم – مخصوصاً‌ كشورهای اسلامی – درنظام نوین ادعا شده چه خواهد بود ؟‌ ایران اسلامی ، چه موضعی در مقابل نظام نوین جهانی باید اتخاذ كند ؟‌نظریه  برخورد تمدنها به واقع نزدیكتر است یا نظریه گفتگوی تمدنها ؟

 تغییر نقطه ثقل تأثیر عوامل در روابط بین الملل از حالت سیاسی – جغرافیایی به اقتصادی – جغرافیایی ، ضرورت ایجاد و تثبیت نظامی جدید در روابط بین الملل و قبول پایان جنگ سرد و نظام دو قطبی می باشد وقتی در رد «‌نظام نوین جهانی » از افول نسبی قدرت آمریكا ، یا مطرح شدن قدرتهای جدیدی ، مثل اروپای متحد و ژاپن سخن می گوییم تأثیر بیشتر را برای عوامل اقتصادی قائل هستیم ؛ در حالی كه «‌نظریه برخورد تمدنها » بر تأثیر بیشتر عوامل فرهنگی تأكید دارد مسأله حاضر از بحث زیر بنا و روبنا متفاوت است .

 نظم نوین جهانی ( New World Order) اصطلاحی بود كه بوش – رئیس جمهور وقت آمریكا – در جنگ خلیج فارس ، ابداع كرد هر چند به قول برژینسكی ، خود او تعریف كاملی از نظم نوین در ذهن نداشت ! جوزف نای ، رئیس مركز بین المللی دانشگاه هاروارد آن را این گونه تعریف می نماید :

نظم نوین جهانی ؛‌امنیت دسته جمعی ، وابستگی متقابل كشورها به یكدیگر ، متوقف ساختن اقدامات سلطه جویانه منطقه ای برای جلوگیری از فرو افتادن آمریكا در سراشیب سقوط است.

بدیهی است كه تفوق سلطه جویانه آمریكا در هدایت روندهای بین المللی ؛ مورد نظر جرج بوش بوده است

 افول قدرت اقتصادی ، سیاسی و نظامی آمریكا در كوتاه مدت ، قدری خوش بینانه به نظر می رسد . طرفداران این نظریه به سقوط كاپیتالیسم و سلطه امپریالیسم آمریكا در مدتی كمتر از پانزده سال ، عقیده دارند به قول نیكسون ، هر چند قدرت اقتصادی آمریكا در سالهای 1950 تا 1990 از 50% به 25% سقوط كرده است ولی اولاً ، این واقعت را با توجه به بازسازی در اروپا و جهش اقتصادی ژاپن و چین و چهار ببر آسیا باید در نظر گرفت ؛‌ثانیاً25% از سهم تولیدات كل جهان ، رقم كمی را نشان نمی دهد به نظر ما تمام نظریاتی كه از سیطرة بلامنازع آمریكا یا افول سریع آن دم می زنند . ریشه در شعارهای ایدئولوژیك یا اغراض سیاسی دارند و به همین دلیل واقع بینانه به نظر نمی رسند . آنچه معقول به نظر می رسد ، افول نسبی و تدریجی آن هم نه به شكل خطی – قدرت ایالات متحده  می باشد .

 در این بین نظریات دیگری نیز وجود دارند كه به نحوی به بحث ساختار قدرت در روابط بین المللی می پردازند و شامل موارد ذیل می باشند : نظام سلسله مراتبی (‌از نیكسون و بوش )‌، نظام تك – سه قطبی ( از نوام چامسكی )‌، ظهور دولتهای تجاری (‌از ریچارد روزكرانس )، جابجایی در قدرت ( از آلوین تافلر ) و دو نظریه از اندیشمندان ایرانی: نظام بازی گونه ( از محمد جواد لاریجانی ) و توازن قوا ( از منوچهر محمدی )

ظهور و افول نظام دو قطبی

 انقلاب اكتبر روسیه ، در اواخر جنگ جهانی اول به وقوع پیوست ایدئولوژی ذكر شده است ، می توان به سادگی شعارها ،‌اهداف ضد امپریالیستی و اهمیت دادن به نقش كارگران و روشنفكران اشاره كرد . كمونیسم جغرافیای سیاسی جهان را تغییر داد . اتیوپی ، یمن جنوبی ، ویتنام و كشورهای دیگری ، مانند كوبا و اروپای شرقی به این بلوك پیوستند این تابعیت و طرفداری ممكن بود به دلیل مسائل اقتصادی فرار از بلوك غرب ، جنبشهای روشنفكری ، هیأتهای حاكم مستبد یا جاذبیت این ایدئولوژی ، حاصل شده باشد . بدیهی است تمام كشورهای كمونیست را نمی توان یكسان قلمداد كرد . یوگسلاوی و چین ، دارای استقلال بیشتری نسبت به اقران خود بودند و نقشی بین دو بلوك ایفا می نمودند .

اتحاد جماهیر شوروری نیز از ابتدا تا انتها دارای حالت واحدی نبود ، پیروزی استالین ، نوعی ارتباط معقول با جهان امپریالیسم را ثابت می كرد تروتسكی كه به انقلاب جهانی معتقد بود ؛ این گونه اعمال را خیانتی به آرمانهای ایدئولوژیك قلمداد می كرد با مرگ استالین بسیاری ازمسائل تغییر یافت . خروشچف با نظریه همزیتسی مسالمت آمیز خود ، روابط شرق و غرب را بهبود بخشید ، شوری به هر حال در این دورانها به دنبال حادثه جویی بود نه آرامش . تغییرات اساسی زمانی اتفاق افتاد كه اعتقاد به اصول زیر بنایی ماركسیسم ، زیر سئوال رفت و گورباچف تغییرات و اصلاحات سیاسی و اقتصادی خود را عرضه كرد و از قصد و غرض او كه بگذریم ، باید اذعان كنیم كه پیشنهادات او نه تنها به اصلاح ساختارهای پوسیده شوروی نینجامید ، بلكه ضربه مهلك و حتی می توان گفت آخرین ضربه را بر ماركسیسم وارد ساخت و برژینسكی می گوید :

 سلطه كمونسیم تا حد زیادی ناشی از بیش از حد ساده جلوه دادن مسائل مربوطه بوده است توفیق این اندیشه چندان زیاد بود كه جرج برنارد شاو نوشت كه در انگلستان آدم معمولی وارد زندان می شود و جنایتكار بیرون می آید و در روسیه ؛ جنایتكار وارد زندان می شود و آدم معمولی بیرون می آید و. شوروی از سال 1928 تا 1940 رشد صنعتی فوق العاده ای داشت به طور مثال تولید فولاد از 3/4 میلیون تن به 3/18 میلیون تن رسید و كمونیسم در كوبا و نیكاراكو موفق بود و در دهه 70چندین كشور آفریقایی ریال مرام سوسیالیسم و ماركسیسم را پذیرفتند

در آن زمان جامعة بین الملل نیاز به حفظ میراث فرهنگی در زمان جنگ را تأیید نمود. كنوانسیون لاهه پیرامون حفظ مایملك فرهنگی در واقعة جنگ مسلحانه (1954)[1] (كنوانسیون لاهه 1954) به همراه پروتكل های آن[2] و پروتكل‌های سال 1977 به كنوانسیون ژنو[3]، چهارچوب مدونی را فراهم می نماید. همانگونه كه مشاهده می‌شود، در قسمت دیگری از قرن بیستم این قوانین با پیشرفتهای اخیر واقع در سال 2003 [4] به كندی تقویت شد. به هر حال ، علیرغم قوانین شدید و متعادل بین المللی به خصوص خطاب به حفظ آن، ضرر و زیانهای وارده به میراث فرهنگی ادامه یافت.
 

در جنگهای اخیر یوگسلاوی[5] سابق و عراق[6] باز هم میراث فرهنگی به غارت رفت و فاجعة فرهنگی نیز در افغانستان[7] رخ داد. واضح است كه جنگ باز هم بی ثباتیهای بسیاری را در بر می گیرد و بدون شك كشمكش انسانی و فعالیت نظامی ادامه می یابد. این امر منجر به تمركز شدید بر كارآیی قوانین بین المللی و توانایی آنها برای حفظ میراث فرهنگی گرانبهای ما می گردد.

این مقاله تاریخچه حفظ میراث فرهنگی بین المللی را بیان می نماید و به ارائه جزئیات ویژگیهای خاص روی حفظ این میراث در زمان جنگ مسلحانه به همراه اریابی اثر آنها میپردازد.

میراث فرهنگی میتواند شامل اشیاء منقول و غیرمنقول ، ملموس یا غیرملموسی همچون ساختمان و مجسمة یادبود، اثر و مجموعه های هنری.‌كتاب و دست خط ، بقایا و بسیاری اقلام دیگر باشد. در زمان صلح میراث فرهنگی به واسطة كنوانسیون 1972 یونسكو با مضمون محافظت از میراث طبیعی و فرهنگی جهان (WHC)[8] و كنوانسیون یونسكو با مضمون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس (2003) حفظ می گردد[9]. به هر حال این میراث نیز طی هرگونه حملة مسلحانه ای تهدید می شود: آن ممكن است از روی قصد مورد حمله واقع شود زیرا سمبل دشمنی و اصالت آن كشور است، آن یك تاریخ، فرهنگ یا مذهب است. ممكن است چنین اقلامی به خاطر منفعت ؟؟ غارت یا دزدیده شوند یا به سادگی طی جنگهای متمادی در معرض آسیبهای تصادفی قرار گیرند[10].

با وجودیكه محافظت ویژه در سطح بین الملل تا زمان كنوانسیون سال 1954 لاهه انجام نپذیرفته بود، اولین گامها به سوی محافظت از این میراث از قرن نوزدهم آغاز گردید، زمانیكه قوانین جنگ معین گردید[11]. قبل از آن قوانین متعدد زمانی جنگ اشاره ای به حفظ مایملك فرهنگی می نمود. مثلاً ممنوعیت معمول پیرامون تخریب میراث فرهنگی و قدیمی به زمان یونان كلاسیك باز میگردد[12]. قبل از رمیها مردم پذیرفتند كه فرهنگ باید تنها به عنوان آخرین چاره خراب و نابود شود[13]. و سپس طی جنگهای ناپلئونی، این اصل كه مایملك فرهنگی،‌ میراث تمام انسانهاست اولین بار در قانون بین الملل پدیدار گشت[14].

این قانون لیبر (Lieber code) [15] بود كه ارائه شد و اولین تلاش مدرن برای تدوین قوانین جنگ بود[16]. آن طی جنگ داخلی آمریكا توسط پروفسور فرانسیس لیبر كه یك مهاجر آلمانی به ایالات متحدة آمریكا و پرفسور دانشكدة حقوق كلمبیا بود تهیه گردید[17].

هر چند قانون لیبر تنها نیروی نظامی USA را ملزم می ساخت، تا حد زیادی نیز مطابق با قوانین و رسوم موجود جنگ در آن زمان بود. خصوصاً، مواد قانونی 35 و 36 آن به حفظ میراث فرهنگی كمك می كند. ماده 35 یعنی :

اثرهای كلاسیك هنری،‌مجموعه های علمی یا وسایل گرانبهایی مثل تلسكوپهای نجومی همچون وسایل بیمارستانی باید در برابر تمام آسیبهای موجود ایمن شوند، حتی وقتی كه در مناطق محصور شده در حین محاصره یا بمباران واقع می باشد.

در این تحقیق، 6 فرضیه مطرح و مورد بررسی قرار گرفت، كه در نهایت تمامی فرضیه‌های ما مورد تأیید قرار گرفت. به عبارت دیگر رابطة معناداری میان فرضیه‌های مطرح شده و علل گرایش جوانان به مواد مخدر وجود دارد.

روش تحقیق مورد استفاده برای دست‌یابی به نتیجه، روش پیمایشی است كه البته در ضمن از دو تكنیك، روش كتابخانه‌ای و نیز پرسشنامه‌ای برای جمع‌آوری اطلاعات سود جسته‌ایم.

در پژوهش انجام شده سعی شد كه نگاهی هر چند گذرا و سطحی به تعریف اعتیاد، مشخصه‌های اعتیاد  مراحل اعتیاد، شناخت شخصیت معتادین، تاریخچة مواد مخدر در جهان و ایران و … داشته باشیم. در انتهای تحقیق نیز پیشنهادات تحقیق را ارائه نمودیم تا بلكه در آینده محدودیتهای تحقیقی مانند آنچه كه در تحقیق فوق صورت گرفته از میان برداشته شود.

مقدمه

زندگی اجتماعی انسان تحت حاكمیت قواعد و هنجارهای اجتماعی است. اگر ما از قواعدی كه انواع رفتار را در زمینه‌های معینی به عنوان رفتارهای مناسب و رفتارهای دیگری را به عنوان رفتارهای نامناسب تعریف می‌كنند، پیروی نمی‌كردیم، فعالیتهایمان دستخوش هرج و مرج می‌گردید.

از سوی دیگر زندگی اجتماعی انسان با پدیده‌های اجتماعی نمود می‌یابد. پدیده‌های اجتماعی در واقع واقعیت‌هایی هستند كه جزء ذاتی زندگی اجتماعی بشر می‌باشند. حال اگر برخی از این پدیده‌ها در وضعیتی قرار گیرند كه از سوی جامعه، منفی تلقی شوند، ممكن است كه در حیات مطلوب اجتماعی اثر نامناسب گذارده و یا آن را تهدید نمایند. اما باید دانست كه تلقی منفی از یك پدیده اجتماعی در همه جوامع یكسان نیست و شاید معدودی از این پدیده‌ها را بتوان یافت كه وجود آنها در تمام یا اغلب جوامع همراه با تلقی منفی باشد. همچنین در یك جامعه خاص نیز تشخیص مثبت یا منفی بودن یك پدیده در میان گروه‌ها یا افراد مختلف، لزوماً یكسان نمی‌باشد. در این میان تلقی رهبران سیاسی جامعه، فراتر از یك تلقی فردی بوده و به مقدار زیادی در روند حیات جامعه تأثیر دارد.

اعتیاد به مواد مخدر یكی از مسائل مبتلا به امروز جهان است. پدیده‌ای است كه بیش از پیش نسل امروز و فردا را تهدید به نابودی می‌كند و این امر تقریباً درد جدیدی است، روزی نیست كه سمینارها و كنفرانس‌هایی با شركت عده‌ای صاحب نظران دنیا در زمینه‌های جرم شناسی، روان شناسی، جامعه شناسی و… تشكیل نگردد و در پی از بین بردن این درد بی‌درمان نباشند. ولی از آنجا كه در فكر شناخت زمینه‌های اعتیاد بر نمی‌آیند غالباً طرق درمان پیشنهادی آنان نیز چاره درد نمی‌كند. این است كه می‌بینیم هر روز بر تعداد معتادین چه در ایران و چه در جهان افزوده می‌گردد.

بیان مسئله

مصرف مواد مخدر همچون خشخاش، هروئین، تریاك، ماری جوانا و … تا حدودی بهتر از دیگر انواع انحرافات نشان می‌دهد كه تا چه حدی هر جامعه، برحسب زمان، مكان، جنس، سن، قوم، قبیله و طبقه مسائل جامعوی را تعریف و ارزش‌گذاری می‌كند.

امروزه مصرف این مواد و امثال آن، آثار مخرب اعتیاد و قاچاق انواع مواد مخدر بر ساختار سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جوامع آسیب رسانده و نه تنها بصورت یك تهدید ملی بلكه فراتر از مرزهای ملی بصورت یك مسئله پیچیده جهانی در آمده كه شعاع مضرات و اثرات زیانبار آن گریبان‌گیر كشورهای بی‌شماری شده است كه شدت و وسعت این بحران كه از گذشته‌های دور بر جامعه جهانی سایر افكنده برحدی كه علاوه بر مسئوولین كشورهای توجه بسیاری از صاحبنظران و كارشناسان مسائل علوم اجتماعی را نیز به خود معطوف نموده و علی رغم رویكردهای جامع و تمهیدات اتخاذ شده در حل و كاهش این معضل در سطح ملی، منطقه‌ای و جهانی، هر روز عملاً شاهد وخامت بیشتر اوضاع و تشدید این مسئله مهم می‌باشیم.

در این دوران طولانی حوادث و وقایع تلخ و شیرین فراوانی بر او گذشته و تغییر و تحولات بسیاری در زندگی اجتماعی او رخ داده است . انسان موجودی اجتماعی است و لازمة آن تعامل و تقابل با همنوعان و حاكمیت نظم و قانون است . اما به دلیل عدم آگاهی مردم اولیه از حق و حقوق اجتماعی خویش و سوء استفاده حاكمان جبار، قرن ها طول كشید تا  جوامع انسانی از حاكمیت قانون بر خوردار شدند . تا قبل از آن بر اساس اندیشة حق الهی سلطنت كه از سوی پادشاهان تبلیغ شده بود و اوامر خود را لازم الاطاعه و لازم الاجرا كرده بودند، مردم نیز با جان و دل و بر اساس اندیشه های سنتی و خرافی پیشینیان خود تن به این شرایط ذلّت بار داده بودند. اما با گذشت زمان و پیچیدگی زندگی و روابط اجتماعی انسانها با یكدیگر لزوم حاكمیت قانون مدوّن كه حقوق همه آحاد ملّت را تأمین كند بیشتر احساس گردید. مردم در اثر تعامل و تقابل با یكدیگر و ارتباط با سایر جوامع به این مهم پی بردند و با قیام و شورش
در صدد به دست آوردن حقوق از دست رفته خود برآمدند.

  با شكل گیری حكومت قانون در جوامع مختلف و آشكار شدن فواید آن در زندگی اجتماعی، مردم ممالك استبداد زده نیز به فكر احیای حقوق مدنی و حاكمیت قانون در كشورهای خود برآمدند . اگر چه سابقه پیدایش مجلس كه نماد قانون است، در ایران به دوره باستان بر می گردد. اما منظور ما از مجلس،مجالس فرمایشی و انتصابی نیست. بلكه مجلسی است كه در آن مردم با انتخاب نمایندگان خود مستقیماً در سرنوشت خویش و اداره امور مملكت دخالت كنند . این مهم در تاریخ معاصر ایران با وقوع انقلاب مشروطیت محقق گردید. مردم كشور ما از اواسط دوره ناصری با مشاهده تاراج منابع ثروت ملی و احساس سلطه استبداد و استعمار و با رشد و آگاهی سیاسی و فكری خویش حركت اعتراض آمیزی را علیه وضعیت موجود آغاز كردند. پس از شكل گیری عوامل و حوادث بلند مدت و كوتاه مدت سرانجام در دورة مظفرالدین شاه قاجار ایرانیان پس از سالیان دراز به یكی از آرزوهای دیرینه خود كه همان حاكمیت قانون بود دست یافتند. با صدور فرمان مشروطیت توسط شاه مزبور در سال 1324. ق/1285 ش ) كه تكیه اساسی آن بر افتتاح دارالشوری(تأسیس مجلس شورای ملی) بود انتخابات برگزار گردید و در این سال برای نخستین بار «خانة ملت» گشایش یافت . اگر چه مجلس اول طبقاتی بود و اكثریت نمایندگان آن تهرانی بودند . اما با گذشت زمان و تصحیح و تكمیل قوانین، نقایص برطرف و زمینة حضور مردم در عرصة ادارة كشور بیشتر محقق گردید . هر چند در مواردی مجلس از مخالفت با اقدام‌های نادرست حكومتگران و گاه بیگانگان
خود داری می كرد. اما در عین حال پایگاهی بود تا افراد منتخب مردم بتوانند از طریق آن سخنان خود را به گوش حكومت و مردم برسانند.

  در آغاز طول مدت دوره های مجلس شورای ملی دو سال بود، اما از مجلس نوزدهم به بعد مدت زمان مزبوربه چهار سال افزایش یافت. بسیاری از مجالس به دلایل مختلف عمر به كمال نبردند و با انحلال و تعطیلی زود هنگام و شروع دورة فترت زمینة ریشه دوانیدن مجدد استبداد و استعمار را در كشور فراهم كردند.

  مشروطیت چیست؟ چرا انقلاب مشروطیت به وقوع پیوست؟ حوادث مهم دورة انقلاب مشروطیت چه بود؟واكنش حكومت قاجار نسبت به این رویداد مهم چگونه بود؟ و این كه نمایندگان مردم سبزوار در مجالس شورای ملی چه نقشی داشته و چه راهكارهای عملی و نظری برای امر قانونگذاری و نظارت بر حسن اجرای آن ارائه داده اند، از سؤال‌های اساسی این پژوهش است . تلاش شده با توجه به اسناد و مدارك موجود و در حد توان علمی نگارنده
 به آنها پاسخ داده شود . امید آن كه این پژوهش الگویی برای بررسی همراهی  مردم نواحی مختلف در انقلاب مشروطه و همچنین نقش نمایندگان تمام شهرهای ایران باشد . و از طرفی دست مایه ای برای استمرار پژوهش های آتی نگارنده دربارة بررسی عملكرد نمایندگان سبزوار در مجالس شورای اسلامی (دوره جمهوری اسلامی) گردد .

  درباره هدف و اهمیت موضوع تحقیق باید گفت : علاقة وافر نگارنده به عنوان یك سبزواری به تاریخ معاصر ایران، بخصوص بررسی عملكرد نمایندگان سبزوار در ادوار مختلف مجالس قانونگذاری عصر مشروطیت علت اصلی انتخاب موضوع این پژوهش بوده است.

  همچنین در زمینة پیشینه و گسترة این تحقیق تاكنون پژوهشی پیرامون نقش سبزوار در مشروطیت و عملكرد نمایندگان این شهر در مجلس شورای ملی صورت نگرفته است . اما از آن جا كه این تحقیق نیاز به اسناد و مدارك مكتوب و شفاهی داشت ، متأسفانه مركز اسناد كتابخانه مجلس شورای اسلامی در این زمینه همكاری لازم را به عمل نیاورد . از طرفی به دلیل فوت اكثریت نمایندگان سبزوار( به جز متولی و اسكویی، نمایندگان دوره بیست و چهارم) در زمینه مسائل مجلس منبع شفاهی وجود نداشت . افرادی هم كه در قید حیات هستند حاضر به مصاحبه و ارائه مطالب نشدند. دربارة نقش مردم سبزوار در مشروطیت نیز منابع مكتوب و شفاهی بسیار محدود و پراكنده بود . به همین دلیل آن طور كه باید و شاید عملكرد مردم این شهر در این رویداد مهم چندان مشهود نیست.

  محدودة زمانی این پژوهش با توجه به سرآغاز حركت مشروطه خواهی مردم ایران، از اواسط دورة ناصری(1275 . ق) تا اواخر دوره پهلوی( بهمن 1357.ش) را شامل می شود. به این صورت كه پس ازذكر مقدمه و كتاب شناسی منابع اصلی ، نگاهی كوتاه به حركت مشروطه‌خواهی ایران شده و در فصل اول به بررسی نقش اقشار مختلف مردم سبزوار در به ثمر رسیدن این انقلاب عظیم پرداخته شده است . در فصل دوم ، سوم و چهارم به ترتیب عملكرد و راهكارهای نمایندگان سبزوار در دوره قاجار(مجالس اول تا پنجم)، سلطنت رضا شاه پهلوی (مجالس ششم تا دوازدهم) و محمد رضا پهلوی(مجالس سیزدهم تا بیست و چهارم) مورد بررسی قرار گرفته است . در پایان حاصل و چكیده سخن، شرح حال نمایندگان سبزوار ، منابع و مأخذ و سپس اسناد و تصاویر آورده شده است .

  لازم به ذكر است در بخش های مختلف برای آگاهی از نقش نمایندگان سبزوار ، علاوه بر ذكر بعضی از قوانین مصوب جلسه‌های مختلف كه نمایندگان مزبور با دادن رأی موافق و مخالف تأثیرگذار بوده اند ، در بسیاری از موارد پیشنهادها و نطق های آنان آورده شده تا راهكارها و ایده های آنان بهتر شناخته شود. از طرفی برای آگاهی از عملكرد هر یك از ادوار قانونگذاری در پایان هر دوره قوانین و مصوبه‌های مهم هر مجلس به صورت خلاصه ذكر گردیده است.

  همچنین باید دانست كه سبزوار در دوره های اول ، سوم و هفدهم نماینده ای در مجلس شورای ملی نداشته و در دوره های بیستم و بیست و یكم و بیست و دوم دارای یك نماینده بوده است . كه دلایل آن در بررسی موضوعات فوق بیان گردیده است . با توجه به مسائل مزبور و انتخاب بعضی از نمایندگان در چند دورة متوالی ، تعداد نمایندگان سبزوار 19 نفر بوده ولی در كل تعداد اسمی آنان 39 نفر بوده است .

  از نظر شغلی و پایگاه اجتماعی اكثریت قریب به اتفاق آنان روحانی ، مالك ، بازاری و كارمند دولت و از نظر میزان تحصیلات در حدود مدرسی و تنها 4 نفر از آنان دارای مدرك دكتری بوده اند . از طبقات پایین جامعه نیز هیچ‌گاه نماینده ای از سبزوار وارد مجالس شورای ملی نشده است .

  دربارة مراحل و روش كار این پایان نامه نیز باید گفت ، پس از مطالعه و تحقیق و بررسی مسائل مختلف و با توجه به علاقة شخصی ، موضوع مزبور انتخاب و پس از مطرح كردن آن با اساتید محترم راهنما و مشاور و تأیید موضوع در شورای پژوهشی ، فیش برداری از منابع مختلف صورت گرفت . در مراحل بعدی به سنجش وگزینش مطالب و همچنین تنظیم و تفسیر آنها پرداخته شد . و در پایان نگارش مطالب جمع آوری شده به همراه اظهار نظرها،
نتیجه گیری ها وتوضیح‌های لازم انجام گردید .

محمد رضا آریان پور

سبزوار – بهار 1384 خورشیدی

الف ـ منابع پایه و منشأ(دست اول)

  مورخانی كه به كار پژوهش دربارة تاریخ می پردازند ، از منابع گوناگونی برای این كار بهره می برند.یكی از آثار ، منابع پایه هستند كه در زمان وقوع رویدادها نوشته شده اند و نویسندگان آن ، یا خود شاهد آن رویدادها بوده اند ، یا در همان زمان آن را از دیگری شنیده و ثبت كرده اند .

- صورت مذاكرات مجلس شورای ملی (24 دورة قانونگذاری)

  یكی از منابع اصلی پژوهش حاضر ، مشروح مذاكرات مجلس شورای ملی است . با تشكیل مجلس و تأسیس ادارة تند نویسی در این نهاد ، كلیه مذاكرات نمایندگان و مسائل مطرح شده در مجلس بلافاصله ثبت می شده است . از آن جا كه این صورت جلسه‌ها ، بدون فاصله زمانی و واسطه به نگارش در آمده است ، از هر گونه دخل و تصرف و تحریف مبّراست . بسیاری از جزئیات جلسه‌ها ، حتی خنده ، همهمه و مسائل حاشیه ای ( زد وخورد ـ توهین) نمایندگان آورده شده است . این مذاكرات پس از ثبت توسط انتشارات چاپخانة مجلس شورای ملی در هر دوره قانونگذاری به چاپ رسیده است .

اما در كشورهای كاتولیك عبارت Laicite ¹ به كار می رود . این واژه ریشه یونانی “ Laos  ” به معنای مردم و Laikos  به معنای عامه مردم در برابر طبقه كاهنان و روحانیان ، اشتقاق یافته است . [1]

دو اصطلاح “ سكولار ” و “ لائیك ” [2] ، چه در زبان فارسی و چه در زبانهای اروپایی ، در بسیاری از موارد به صورت مترادف به كار برده می شوند . هر چندكه اصطلاح سكولار اعم از لائیك می باشد و برای آن معنایی وسیع تر از لائیك در نظر می گیرند .

برخی ،در مقایسه با واژة لاتینی “ Saecularis  ” ، اصطلاح آلمانی “ Weltlich  ” به معنای “ دنیوی ” یا “ این جهانی ” را معادلی برای اصطلاح Secular  ، و همینطور اصطلاح “ Veweltichen ” به معنای “ دنیوی كردن ”‌یا “ این جهانی كردن ” را معادلی برای اصطلاح “ Secularization ” قرار دادند.²

در فرهنگ زبان و ادبیات عرب ، سكولاریزم به “ علمانیت ” ترجمه گشته است . البته باید خاطرنشان نمود كه علی رغم قطعیتی كه در زبان عربی در مورد علمانیت به عنوان معادل سكولاریزم ـ و نیز علمنه در برابر سكولاریزاسیون ³ وجود دارد ، اما در این میان دوابهام جدی در كار است كه هنوز راه حل قطعی و مورد اتفاقی نیافته است : 1- برای نخستین بار چه كسی این اصطلاح را در فرهنگ و ادبیات عرب وارد ساخت ؟

2ـ و نیز منشأ اشتقاق این واژه چیست ؟

پاسخ به دو ابهام فوق ، مورد بررسی این مبحث نمی باشد زیرا زبان شناسان و علمای عرب پاسخهای متعدد و گوناگونی در این باره ارائه نمودند و به یك راه حل قطعی و مسلم دست نیافتند . این مطلب كه آیا علمانیت از علم برگرفته شده و به نوعی معنای Scientism  در آن ، تصمین شده است ، یا اینكه از عالم برگفته شده و با حذف الف به علمانیت تبدیل شده است ، میان زبان شناسان عرب به تواقی كلی دست نیافته است از اینرو در ادبیات عرب مبدأ و منشأ این واژه نیز مانند بسیاری از اصطلاحات دیگر همچنان نامعلوم می ماند .[3]

بنا به عقیده برایان ویلسون ² ، بر اساس وجوه كاركردی اصطلاح سكولاریزم و سكولاریزاسیون تعابیر دیگری نیز می توان از آنان داشت ، وی می گوید :“ تعابیر دیگر و كمابیش محدودتری كه به برخی از تحولات سكولاریزم و فرایندسكولاریزاسیون اشاره دارند ، عبارتند از :

تقدس زدایی ³ ، غیر روحانی كردن ⁴ ، و مسیحیت زدایی⁵  .⁶

خصوصی شدن دین ⁷ ، به حاشیه رانده شدن دین ، تبدیل شدن دین به نوعی فعالیت و سرگرمی اوقات فراغت ، نیز از مفاهیمی هستند كه گاه از سوی جامعه شناسان دین به عنوان معادلهایی برای اطصلاح ارائه شده اند . ⁸

3) “ معادل های فارسی ”

در مورد برابر نهادة فارسی سكولاریم ، قطعیتی وجود ندارد و همچنان نویسندگان و اندیشمندان ایرانی برای رساندن این مفهوم از تعابیر متعددی استفاده می كنند . به اختصار به چند نمونه از این تعابیر اشاره می كنیم .

1. “ سكولاریزم ” ؛
2. “ دنیا پرستی و اعتقاد به اصالت امور دنیوی ،‌ غیر دین گرایی ، نادینی گری ، دنیویت ، نادینی ، دین زدایی ، این دنیایی و غیر مذهبی ، دنیاگرایی ، گیتیانه[4] ( در برابر مینوی یا اخروی) ” .

برخی نیز ترجمة‌ “ این جهانی ” را برای اصطلاح سكولاریزم بكار می برند . ² و همینطور در نظر برخی دیگر از نظریه پردازان “ علمی بودن ” یا “ علمی شدن ” ، دقیق ترین ترجمة سكولاریزم است .³

2-“ سكولاریزاسیون ” :

رایج ترین معادل فارسی واژة‌ سكولاریزاسیون “ جدا انگاری دین و دنیا ” ⁴ است . اما در تعابیر دیگر اصطلاح نیز بصورتهای مختلف ترجمه شده است از آن جمله؛ غیر دینی

شدن ، دنیوی ، نامقدس شدن [5] ، از قید كشیشی یا رهبانیت رها شدن ، دنیا پرست شدن و مادی شدن ² كه وجه مشترك همه آنها قداست زدایی و دین زدایی است . اما با وجود تمام این تعابیر متعدد و گوناگون ،‌بنظر می رسد كه اصطلاح “‌ عرفی شدن ” در برابر سكولاریزاسیون و “‌ عرفی گروی ” در برابر سكولاریزم در حال تمكن یافتن است . و در رساله فوق نیز ، هر جا كه از سكولاریزم و سكولاریزاسیون ، نام برده می شود ، مرا همان “ عرفی گروی ” و “‌ عرفی شدن ” می باشد . ³

3ـ “ سكولار ”: ⁴

سكولار به كسی می گویند كه علاقه و گرایشی به امور معنوی و مذهبی ندارد . ⁵ در زبان فارسی این واژه را به “ دنیوی ” ، “ مادی “ ، “ غیر دینی ” ، ‚ غیر مقدس ”‌، و “‌عرفی ” ترجمه كرده اند . ⁶

به هر حال با توجه به تمامی تعابیر متعددی كه در ارتباط با ترجمه فارسی اصطلاحات سكولار ،‌سكولاریزم و سكولاریزاسیون  بیان گردید ، لازم به یادآوری است كه این اصطلاحات نه تنها در زبان فارسی دقیق تعریف نشده و برداشت های نسبتاّ گوناگونی از معانی آنها وجود دارد ، بلكه در غرب هم تعریف آنها ، به ویژه سكولاریزم ، بحث بر انگیز و غیر روشن است . زیرا كاربر و تعریف آنها ، در طول زمان تغییر كرده و مثل بسیاری از مفاهیم علوم انسانی تعریف آنها با توجه به حركت تاریخی و جغرافیایی آنها معلوم می شود . در بحث تطور تاریخی مفهوم سكولاریزم ، این مسائل روشنتر خواهند شد .

بچه ها آگاهی از همه رشته های علومی اجتماعی را در امر یادگرفتن دربارة‌ انسان و جهان نیاز دارند. اما مدارس چگونه می توانند همه آن چیزهایی كه برای دانستن و درك كردن جهان پیچیده وجود دارد را طوری كه جهان ما از حقایق و اطلاعات پر شود به نوجوانان آموزش دهند؟

حقایق

همه حقایق تاریخ، جغرافی یا علم اقتصاد را بررسی می كنید. اینجا باید میلیونها حقیقت كه بچه ها می توانند از هر یك از این علوم اجتماعی یاد بگیرند وجود داشته باشد. حقایق یا دانستن چیزهایی كه اتفاق می افتد هر روز زیاد می شود. در سال 1962 انجمن آمریكایی جوامع علمی و انجمن ملی برای مطالعات اجتماعی تا 2000 صفحه كامل از حقایق را در كتابها، روزنامه ها و گزارشاتی كه هر لحظه در جایی از جهان منتشر شده بود را نشان دادند. به خاطر افزایش همیشگی تعدادشان،‌فكر تدریس مطالعات اجتماعی با توجه به حقایق غیر واقع بینانه است.

همچنین،‌ همه حقایق ارزش دانستن یا تدریس ندارند. با تغییر جهانمان ،‌رشد تكنولوژی و تغییر فرهنگها، ارزشها و نگرشها، حقایق می توانند خیلی فوری در مورد مفید بودن بی اعتبار شوند. اكثر ما می توانیم با دقت مقداری از حقایق به خاطر سپرده شده كه مدت طولانی از پذیرش آنها نگذشته را به خاطر بیاوریم. «نمی توانیم موضوعات را خلق كنیم و نمی توانیم آنها را نابود كنیم،» «هفتاد و شش عنصر وجود دارند» یا «مردم هرگز نمی توانند به ماه دسترسی یابند به دلیل اینكه خیلی زیاد از ما دور است. و این ها به ما كه برای حفظ كردن پایتخت كشورهای خارجی تلاش می كنیم باز هم با حقایق دیگر پاداش داده اند - امروزه هیچ كشوری بدون پایتخت نمی تواند وجود داشته باشد.

در یك روش ، تدریس مطالعات اجتماعی خیلی آسانتر خواهد شد،‌اگر هدف آموزش دادن حقایقی از رشته های علوم اجتماعی تاریخ، جغرافی ، علم اقتصاد و غیره می باشد، زیرا بچه ها می توانند به آسانی حقایق را حفظ كنند. اما چون آنها برای نوجوانان معنی كمی دارند، و چون با تجارت بچه ها ،‌ارتباط خیلی كمی دارند،‌حقایق فوراً فراموش می شوند. اغلب وقتی كه نوجوانان از طریق فرستادن حقایق به حافظه تدریس شده اند،‌آنها بیشتر دوست دارند چیزهایی را كه با صحبت كردن تدریس شده است را طوطی وار تكرار كنند - آنها می توانند از بر بخوانند،‌اما بچه ها و طوطی ها هیچ آگاهی یا دركی از آنچه آنها می گویند ندارند.

مفاهیم

بچه ها به یك ذخیره حقایق از هر یك از رشته های علومی اجتماعی در دسترسشان نیاز دارند. بدون حقایق بچه ها احتمالاً در هنگام یادگیری و درك كردن مشكل دارند. حقایق به آجرهای ساختمان تشبیه شده اند. این حقایق برای ساخت آنها خیلی ضروری است،‌اما حقایق مثل یك مجموعه از آجر ها به به كاربردن ،‌جمع آوری كردن و سازماندهی در داخل یك كل با معنی نیاز دارند یادگیری بوسیله جمع آوری و سازماندهی كردن حقایق رشته های علوم اجتماعی ، و یادگیری از طریق به كاربردن آنها برای یادگرفتن چیزهای جدید،‌ به نظر می رسد در جهان امروز از یادگیری ساده حقایق مهمتر باشد، نیازهای بچه ها را برای جمع آوری و سازماندهی كردن حقایق شناسایی كنید. امروزه معلمان علوم اجتماعی  یه جای یادگیری حقایق روی پروراندن تكوین تمركز می كنند. بر عكس حقایق، مفاهیم نظم و ترتیب پدید می آورند و به زندگی معنی می دهند. آنها برای سازماندهی حقایق و اطلاعات برای بچه ها و كمك كردن به آنها برای آسان كردن زندگی شان كار می كنند.

مفاهیم، بر عكس حقایق همیشه باید با معنی باشد. كلوس میر و ریپلی تعریف كرده اند یك مفهوم را به عنوان :‌

یك ساخت ذهنی یا انتزاعی بوسیله حالت معنی دار روان شناختی، سازمان دادن و توانایی منتقل كردن شناخته شده است كه یك فرد را قادر به انجام كارهای زیرمی سازد(1) درك كردن موضوعات و وقایع متعلق به طبقه یكسان و همچنین تمیز دادن از چیزها و وقایع متعلق به طبقات دیگر، (2) درك كردن سایر مافوق های مرتبط،‌هم تراز و مفاهیم ثانوی در یك سلسله مراتب ،‌(3) فراگرفتن اصول و حل مسایل مرتبط با مفهوم و (4) یادگیری مفهومهای دیگر با سطح پیچیدگی یكسان در زمان كمتر.

مفاهیم مثل یك قفسه بایگانی ذهنی به بچه ها برای سازماندهی و طبقه بندی كردن تجربیاتشان در داخل واحدهای بامعنی خدمت می كنند. بدون یك ذخیره، به خوبی ذخیره مفاهیم بزرگسالان ، بچه ها مجبور خواهند شد هر رویارویی با محیط را به طور جداگانه پردازش كنند. با تصاحب كردن مفاهیم یك سیستم تفكر وجود دارد كه از طریق  تداعی عمل می كند. طبقه بندی ها بوسیله چیزهایی برای مرتب كردن پاسخهای نسبتاً یك دست بوسیله یك مجموعه هماهنگ از محركها شكل گرفته اند. مفاهیم برای كمك كردن به یادگیری بچه ها به روشهای زیر عمل می كنند:

1- آنها به سازماندهی ذهنی فرد و كنار هم چیدن روشن اطلاعات بوسیله ربط دادن آنها در یك واحد یا عقاید كلی كمك می كنند.

2- آنها به یك فرد برای تفسیر كردن ،‌بررسی كردن، كشف كردن و ضمیمه كردن اطلاعات و تجارب جدید كمك می كنند.

3- آنها به یك فرد برای فكر كردن و رسیدن به درك كامل جهانش و درك كامل تغییراتی كه او با آن مواجه است كمك می كنند.

4- آنها كمك می كنند كه مردم به شكل زبانی با یكدیگر ارتباط برقرار كنند؛ به هر حال، چون مفاهیم فردی شده اند، آنها همچنین مشكلاتی را در ارتباط مؤثر بوجود می آورند.

5- آنها وقتی كه به مردم برای یادآوری مشخصاتی كه مورد نیاز هستند كمك می كنند به عنوان سرنخها عمل می كنند.

6- آنها با نظم بخشیدن به تجارب بوسیله ربط دادن و در نظر گرفتن معانی در میان و بین اطلاعات و تجارب ظاهراً ناهم خوان به حیات انسان كمك می كنند.

به هر حال، مفاهیم مثل حقایق همه چیزی نیستند كه بچه ها برای یادگرفتن و درك كردن جهانشان نیاز دارند. بچه ها همچنین به یادگرفتن برای پی بردن به روابط میان مفاهیم نیاز دارند. یك تعمیم به یك گفته اشاره دارد كه یك رابطه را بین دو مفهوم یا مفهوم های بیشتر پدید می آورد یا نشان می دهد. «به هر حال، تعمیمها به جای بیان چیزی بوسیله تك كلمه یا عبارت،‌گزارش یك قانون عمومی یا اصول كه ممكن است در موقعیتهای مختلفی كه مشخصه های مشترك دارند بكار رفته باشند را در بر می گیرند. تعمیمها دستورالعملهایی را كه افراد فعالیتشان را اداره می كنند بوجود می آورند. آنها از مفهومها یا گزاره های ابتدایی حقایق پیچیده تر هستند». آنچه در زیر می آید مثالهایی از تعمیمها هستند: خلاقیتهای جدیدی كه به تغییرات منجر می شوند،‌انسانهایی كه زندگی شان را تغییر می دهند كه روی شرایط موجود پایه ریزی شده است،‌مردم جهان وابسته به هم هستند.

مفاهیم چگونه رشد می یابند

 به منظور تدریس مؤثر مفاهیم در رشته های علوم اجتماعی تاریخ، جغرافی ،‌علم اقتصاد یا تعلیم و تربیت بین المللی، معلمان ابتدا به فهمیدن دقیق اینكه چگونه رشد مفهوم اتفاق می افتد نیاز دارند. به نظر می رسد محققان هم عقیده اند كه مفاهیم از تجارب حسی بچه‌ها رشد می یابند. همه تجارب یك بچه ،‌ لمس كردن ،‌دیدن، شنیدن،‌بوییدن و چشیدن یك شالوده ‌برای رشد مفهوم فراهم می كند. از این تجارب است كه احساسات شكل می گیرند و ادراكات از مفهوم ما بوجود می آیند.

ادراكات به عنوان آنچه از یك موضوع ،‌یك كیفیت یا یك رابطه، به عنوان نتیجه تجارب حسی می دانیم تعریف شده اند. ادراكات تجدید سازمان  یك مجموعه از احساسات وابسته به هم هستند و این الگوی ادراكی به ترتیب مفاهیم یا تجارب عمومی شده ای را بوجود می آورند.

همچنین یك مقدار معینی از حافظه و توانایی تمیز و تعمیم دادن لازمة‌ تكوین مفهوم هستند. بچه ها به مراجعه كردن،‌تمیز دادن میان احساسات و ادراكات گذشته، توجه كردن به شباهتها و تفاوتها به منظور شكل دادن به مفاهیم نیاز دارند. ممكن است بچه ها یك مفهوم از سگ بعنوان یك چیز با چهار پا و یك دم داشته باشند، بعداً بچه ها پی می برند كه اسبها، گربه ها و گاوها هم چهار پا دارند. آنها باید مشخصه های سگ را یادآوری كنند و به خاطر بیاورند و سپس تشخیص دهند كه چقدر آنها با گاو ،‌اسب یا گربه فرق می كنند.

مالان و هرش این فرایند را به عنوان یك كشتی بچه با تجارب و اداراكات و اطلاعاتش و با ربط دادن این تجارب به ایده ها و مفاهیم توصیف كرده اند. او ایده هایش را آزمایش می كند. او تجاربش را وقتی كه آنها كار نمی كنند اصلاح می كند،‌همینكه او آنها را برای كار نیاز دارد. او شكلهای ابتدایی استدلال را به كار می برد، مشاهده می كند، به شباهتها ،‌یادآوریها و تمیزها توجه می كند.»

تكوین مفهوم تحت تأثیر قرار گرفته است بوسیله:

1- هیجانات . روز استیتس : «تفكر عوامل دیگر را با فعالیتهای ذهنی محض درگیر می‌سازد و نه تنها حقایق عینی را بر طبق واقعیت قرار می دهد بلكه احساس و عاطفه را بر می انگیزد كه بخشی از فرایند تفكر هستند. امروزه ما معتقدیم كه نیازهای شخصی تكوین ادراكات و مفهوم های بچه ها را هدایت می كنند واینكه نگرشها و هیجانات مقدار زیادی از فكر بچه را تعیین می كند.

2- وضع جسمانی. ذهن سالم و سلامت جسمانی شرط دیگر تكوین مفهوم است. چشمها، گوشها ، حس لامسه ، چشایی یا بویایی آسیب دیدة بچه ها ادراكات مختلف را از محیطشان ‌دریافت خواهند كرد و مفهومهای مختلف از این جاست.

3- زبان . زبان و تكوین مفهوم دست به دست منتقل می شوند؛ بچه هایی كه قابلیت درست و حسابی زبان را دارند این زبان را برای برچسب زدن وكمك كردن به شكل دادن مفاهیم به كار می برند.

4- تجارب . هر وقت مفهومها از تجارب حسی سرچشمه می گیرند، پس از تجارب بیشتر ،‌بچه ها تراكم بزرگتری از مفهومهایشان دارند.

5- شخصیت. به نظر می رسد بچه های سازگار نسبت به بچه های ناسازگار قادر به شكل دادن دقیق تر مفهومهای كامل باشند. هر طور كه بچه ها دربارة‌خودشان احساس می كنند تحت تأثیر تكوین مفهومشان قرار می گیرند.

6- روابط اجتماعی. تماس با دیگران و تعامل متقابل با هم سن و سالها و بزرگسالان تكوین مفهوم را تسهیل می كند. وقتی كه بچه ها با دیگران تعامل می كنند، آنها به تدریج یاد می گیرند كه دیدگاههای دیگران را درك كنند و می توانند فكر دیگران را در داخل تكوین مفهومهای خودشان بگنجانند.

مشخصات مفهومها

به منظور سازمان دادن به تدریس مطالعات اجتماعی برای تكوین مفهوم، معلمان باید از ماهیت مفهومهای بچه ها آگاه باشند. بدانند كه مفهومهای بچه ها فردی شده، سلسله مراتبی، متراكم،‌اغلب غیردقیق هستند و تشخیص طرح كمكی معلم برای آموزش مؤثر مشكل است.

1- فردی شده. دو نفر یك مفهوم مشابه از یك چیز ندارند، برای این كه دو نفر چگونه می توانند احساسات دقیقاً مشابه را تجربه كنند و آنها را كاملاً یكسان ادراك كنند؟ فكر مفهومها را از زیبایی، صداقت یا وفاداری - تجرید می كند دو نفر دربارة‌این چیزها دقیقاً یكسان فكر نمی كنند یا مفهومشان به تجارب ،‌ادراكات و شخصیت‌شان وابسته است. حتی مفهوم عینی تر از سگ تحت تأثیر تجارب افراد با سگها قرار گرفته است.

اهمیت رضایت شغلی از یك سو به دلیل نقشی است كه در  پیشرفت سازمان و نیز بهداشت و سلامت نیروی كار دارد و یكی از عوامل بسیار مهم در ایجاد نگرش مثبت در فرد نسبت به كارش می‌باشد و به اعتقاد برخی صاحبنظران كاركنانی كه از كار خود رضایت دارند در مقایسه با آنان كه احساس رضایت نمی‌كنند بازدهی یا تولید بیشتری دارند و از دیگر سو به این علت است كه علاوه بر تعاریف متعدد و گاه پیچیده، محل تلاقی بسیاری از حوزه های علمی‌مانند روانشناسی، جامعه شناسی، مدیریت و حتی اقتصاد و سیاست بوده است ( لاوسون[1]و شن[2]، 1998 )

درباره رضایت شغلی نظریه های گوناگونی ارائه شده است اما می‌توان گفت تعالی‌ آنها رضایت شغلی را بر پایه این سه محور قرار می‌دهند:

1- توقعات و انتظارات افراد در زمینه موقعیتهای واقعی، 2- میزان بر آورده شدن نیازهای جسمی‌و روانی، و 3- سطح ابقای ارزشهای مهم ( نیوتن و كینان[3]، 1991). از این رو عوامل متعدد و متنوعی زمینه ساز و ایجاد كننده رضایت شغلی می‌باشند. این عوامل را می‌توان از ویژگیهای شخصیتی، احساسات عاطفی و حالتهای هیجانی كه جنبه های درونی نامیده می‌شود تا شرایط و ویژگیهای سازمانی، اجتماعی و فرهنگی كه جنبه های بیرونی به حساب می‌آید، مرتب كرد ( تت و می‌یر[4]، 1993). در زیر به تعدادی از این تعاریف اشاره می‌گردد.

تعاریف رضایت شغلی :

رضایت شغلی از دیدگاه های گوناگون تعریف نموده اند كه ذیلاً به چند مورد اشاره می‌شود:

- مطالعه رسمی‌رضایت شغلی با مطالعات هاثورن[5] در اوایل دهه 1930 شروع و از آن پس بطور گسترده مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت در اصل رضایت شغلی به این دلیل اهمیت یافت كه طرفداران اولیه رویكرد روابط انسانی، مدیران را قانع كردند كه كارگر خوشحال، كارگر سود آور است.

- تلاش كلاسیكها برای تعریف رضایت شغلی در سال 1953 توسط رابرت هاپاك[6]  انجام شد. وی می‌گوید رضایت شغلی مفهومی‌پیچیده و چند بعدی است كه با عوامل روانی، اجتماعی و جسمانی ارتباط دارد. تنها یك عامل موجب رضایت شغلی نمی‌شود. فرد با تاكیدی كه به عوامل مختلف از قبیل میزان درآمد، ارزش اجتماعی شغل، شرایط محیط كار و اشتغال در زمانهای متفاوت دارد به طرق گوناگون از شغلش احساس رضایت می‌كند ( هوی و میسكل، 1371، ص276).

- شرتزر[7] معتقد است رضایت شغلی به معنای دوست داشتن وظایف مورد لزوم یك شغل، شرایطی كه در آن كار انجام می‌گیرد و پاداشی كه برای انجام آن دریافت می‌شود و اینكه نیازهایش تا چه حدودی با انجام فعالیتهای شغلش برآورده می‌شود.

- هرسی و بلانچارد[8] معتقدند رضایت شغلی تابعی است  از سازگاری انتظارات سازمانی با نیازهای سرشت كلی فرد، در حالی كه این دو توافق  و تعادل داشته باشند، رفتار بطور همزمان برآورنده انتظارات سازمان و نیازهای فرد است یعنی اثر بخشی و رضایت تواماً حاصل می‌گردند.

- ویكتورو روم[9] می‌گوید رضایت شغلی یك نوع برداشت ذهنی است كه فرد نسبت به شغل خود دارد و انجام یك نوع رفتار سازمانی است.

بنابراین رضایت و انجام كار در اثر عوامل كاملاً متفاوت بوجود می‌آیند.

- هایلین[10](1966)، می‌گوید كه رضامندی شغلی یك پدیده احساسی است كه یك كارمند درباره شغل خود می‌تواند بدست آورد. بنابراین رضایت شغلی زمانی حاصل می‌شود كه كاركنان از طبیعت كار خود رضایت داشته باشند از حقوق و مزایای خود راضی باشند، فرصتهای مناسبی برای ارتقا و ترفیع داشته باشند و از همكاران و سرپرستان خود نیز راضی باشند. لذا رضایت شغلی یك پدیده فردی است.

- فردلوتانز[11] رضایت شغل را یك حالت عاطفی مثبت یا خوشایند می‌داند كه حاصل ارزیابی فرد از شغل یا تجارب شغلی اش می‌باشد، وی اضافه می‌نماید رضایت شغلی نتیجه ادراك كاركنان از آنچه بنظرشان مهم است و شغلشان آنرا خوبی فراهم كرده می‌باشد.

- فیشروهانا[12] (1939)، رضایت شغلی را عاملی روانی قلمداد می‌نمایند و آنرا نوعی سازگاری عاطفی با شغل و شرایط اشتغال می‌انگارند، یعنی اگر شغل مورد نظر لذت مطلوب را برای فرد تامین نماید در اینحالت فرد از شغلش راضی است در غیر این صورت فرد شروع به مذمت شغل می‌نماید و در صدد تغییر آن بر می‌آید.

- كیت دیویس ونیوا ستروم[13] (1989)، رضایت شغلی را مجموعه ای از احساسهای سازگار یا ناسازگار می‌دانند كه كاركنان با آن احساسات به كار خود می‌نگرند، وقتی كاركنان به سازمان می‌پیوندند مجموعه ای از خواستها، نیازها، آرزوها و تجربه های گذشته را با خود به همراه می‌آورند و رضایت شغلی نشان از همسویی توقعات انسان با پاداشهایی است كه كار برای او فراهم می‌كند.

- رابینز[14] (1943) معتقد است، رضایت شغلی نگرش كلی فرد نسبت به شغلش است و ابراز رضایت یا نارضایتی از آن كار یك نتیجه كلی  از مجموعه ای از اركان متفاوت است كه در مجموع شغل وی را تشكیل می‌دهد به عبارت دیگر ر   ضایت شغلی عبارتست از «تفاوت بین پاداشهایی كه كارگر، یا كارمند دریافت می‌كند و مبلغی را كه به باور او باید دریافت كند» پس رضایت شغلی نمایانگر نوعی نگرش است ونه رفتار.

- فلدمن و آرنولد[15] رضایت شغلی را مجموعه گرایشهای مثبت افراد نسبت به شغل دانسته و معتقدند وقتی گفته می‌شود یك فرد از شغل خود رضایت بالایی دارد، در حقیقتمنظور این است كه وی به طور كلی به میزان زیاد شغل خود را دوست دارد و توانسته است از طریق شغلش نیازهای خویش را تامین نماید و در نتیجه احساسات مثبتی نسبت به آن دارد.

- چستربارنارد[16]معتقد است كه رضایت شغلی باعث تداوم همكاری فرد و سازمان می‌گردد. خشنودیهای ویژه ای كه انسان را بر می‌انگیزد تا تلاشهای خود را  برای كمك به یك سازمان بكار برد از مزایایی است كه در برابر معایب برخواسته از این همكاری ناشی می‌شود. هرگاه مسئولیتهایی كه سازمان به عهده افراد می‌گذارد زیاد باشد، مزایای سازمان باید فراوان و برانگیزنده باشد.

- گوردن[17] (1990) معتقد است كه رضایت شغلی یك واكنش عاطفی است كه از ادراك فرد نسبت به اینكه شغل او، ارزشهای شغلی اش را تامین می‌نماید و یا به او اجازه تامین و ارضای آنها را می‌دهد، ناشی می‌گردد. علاوه بر این رضایت شغل به توافق این ارزشها با نیازهای شخصی بستگی دارد.

- كینگ برگ و همكارانش[18] (1951) كه رضایت شغلی را از دیدگاه های گوناگون مورد توجه قرار داده اند به دو نوع رضایت شغلی اشاره می‌كنند. رضایت درونی كه از دو منبع حاصل می‌گردد. اولی احساس لذتی كه انسان صرفاً از اشتغال به كار و فعالیت عایدش می‌شود. دوم لذتی كه بر اثر مشاهده پیشرفت و یا انجام برخی مسئولیتهای اجتماعی و به ظهور رساندن توانایی ها و رغبتهای فردی به انسان دست می‌دهد و رضایت بیرونی كه با شرایط اشتغال و محیط كار ارتباط دارد و هر آن در حال تغییر و تحول است. عوامل درونی كه خصوصیات و حالات فردی را شامل می‌گردند در مقایسه با عوامل بیرونی كه شرایط كار و اشتغال را در بر می‌گیرد از ثبات بیشتری  برخوردارند. لذا رضایت درونی پایدارتر از رضایت بیرونی است و رضایت كلی نتیجه تعامل بین رضایت درونی و بیرونی است.

- وار[19](1998)، نیز معتقد است وقتی فردی ادعا می‌كند كه از شغلش احساس رضایت نمی‌كند این ادعا چیزی بیش از یك احساس لذت یا عدم لذت ساده است و هر قدر بیشتر به پیچیدگیهای این موضع توجه شود كیفیت و پیچیدگی تحقیقات انجام شده در این زمینه نیز افزایش می‌یابد.

- دانیلز و همكاران[20] (1997)، نیز معتقدند 5 عامل بر رضایت از شغل اثر داشته و می‌تواند در كسب تجربه برانگیزنده نسبت به كار موثر باشد این عوامل عبارتند از : آسودگی، یا اضطراب، لذت یا اندوه، نگرش مثبت، مهربانی و عصبانیت.

- به اعتقاد ناگی[21] (1996) تعاریف مربوط به رضایت شغلی را می‌توان بر پایه سه محور تعیین نمود:

1- تعاریفی كه معتقدند رضایت شغلی دو بعد جداگانه دارد. یك بعد عامل بهداشت است كه در بردارنده ویژگیهای محیطی شغل و جنبه های بیرونی مانند سرپرستی، حقوق، روابط بین فردی، شرایط و موقعیتهای كاری است و دومین بعد معروف به عامل برانگیزنده است كه در واقع عوامل وابسته به وظایف، محتوای شغل و جنبه های درونی آن را شامل و در بردارنده جنبه هایی مانند اهمیت دادن به پیشرفت، مسئولیت و رشد  است.

2- تعاریفی كه معتقدند رضایت شغلی تنها یك بعد دارد. اما شامل پاسخ به این دو پرسش می‌شود كه الف) در حال حاضر چقدر از شغل خود راضی هستید و ب) تا چه حد از شغل خود رضایت می‌خواهید. به اعتقاد بسیاری از صاحبنظران، تفاوت بین آنچه فرد در حال حاضر دارد با آنچه به دنبال آن است، می‌تواند شاخص از رضایت شغلی باشد.

 3- تعاریفی كه معتقدند رضایت شغلی در بردارنده نوعی فرآیند ارزشیابی است كه طی آن آنچه را فرد دارد در برابر آنچه خواستار آن است بررسی می‌كند.

بطور كلی رضایت شغلی را به صورت زیر نیز می‌توان تعریف كرد ( عباس زادگان، 1379، 188):

رضایت شغلی كه نوعی احساس مثبت فرد نسبت به شغلش می‌باشد زائیده عواملی نظیر شرایط كار، نظام سازمانی شغل، روابط حاكم بر محیط كار و تاثیر عوامل فرهنگی است. لذا می‌توان نتیجه گرفت رضایت شغلی، احساسی روانی است كه از عوامل اجتماعی نیز متاثر می‌باشد.

رضایت شغلی و نظریه برابری، پیمان روانشناختی و انگیزش:

دیویس واستروم (1989) معتقدند موضوع رضایت شغلی به نظریه برابری، پیمان روانشناختی و انگیزش سخت بستگی دارد نظریه برابری كه در ذیل بخش مربوط  به تئوریهای انگیزش و رضایت شغلی بطور كاملتر به آن پرداخته می‌شود، به طور كلی اشاره به درك برابری توسط شخص كارمند یا كارگر از نتیجه بدست آمده از كارش دارد.

شكل 2-1 نظریه برابری را بطور كلی و عوامل كلیدی در ارزیابی برابر بودن را نشان می دهد.

شكل 2-1 عاملهای كلیدی در ارزیابی برابر بودن منبع: طوسی 1377-209

منبع: طوسی، 1377، 209پیمان روانشناختی  وضع درگیری روانی هر كارمند را با نظام تعیین و تعریف می‌كند. هنگامی‌كه كارمندان به سازمانی می‌پیوندند، آنان یك پیمان روانشناختی نانوشته می‌بندند، گرچه به طور معمول از چنین كاری ناآگاه هستند، البته این پیمان چیزی جدا از پیمان اقتصادی است. كارمندان می‌پذیرند كه میزانی از كار و كوشش و وفاداری خود را به نظام بدهند ولی در برابر آنان در خواستی بیش از پاداشهای اقتصادی از نظام دارند. آنان امنیت، رفتارهای انسانی و پیوندهای سود بخش با مردم و پشتیبانی برای دستیابی به آرزوهای خود را درخواست دارند. اگر سازمان تنها به پیمان اقتصادی (دستمزدها، ساعات كار) تن در دهد و  پیمان رواشناختی را نادیده بگیرد كاركنان سازمان به خشنودی اندك از كار خود می‌رسند و كاركردشان نیز كاهش می‌یابد زیرا توقعاتشان نادیده گرفته شده در حالیكه اگر هر دو پیمان اقتصادی و روانشناختی بكار بسته شوند آنان به خشنودی زیاد در كار دست یافته، در سازمان باقی می‌مانند و كاركردی بالا از خود نشان می‌دهند. شكل 2-2 نشانگرارتباط پیمان روانشناختی و اقتصادی است.

توسعه ای كه در عدل است در هیچ طرح و برنامه دیگری نمی توان یافت. از آن جایی كه توسعه در اسلام تنها به معنای افزایش فیزیكی نیست و جنبه های معنوی و ارزشی نیز اهمیت دارد ، جهت گیری سیاستهای توسعه در اسلام به سمت اهداف خاصی است كه در راستا و تامین كننده هدف اصلی خلقت انسان است.انسان به خاطر همین سعه و جامعیت وجودیش، بر همه عوالم، حتی بر فرشتگان نیز برتری دارد و تنها اوست كه می تواند حامل عشق و طلب باشد.یك عارف با سعه وجودی خود با همه جهان و همه انسانها یگانه است.

قرآن كریم میفرماید: انسانی كه در اثر حیات پاكیزه ،جانش به سمت الله حركت كرد ، جاودانه خواهد بود و از ابدیت خاص برخوردار است چون عندالله می شود . این حیات طیبه باعث صعود و تكامل انسان می شود.برای تداوم حیات حقیقی و افزونی تاله آدمی، لازم است كه انسان اولاً چیزی را روی اصول علمی ببیند و ثانیاً قواعد عملی آن را بپذیرد. ظهور بركات و عنایات، مرهون رشد علمی و عملی جامعه است و امت اسلامی در پرتو ایمان و عمل صالح به این فیوضات الهی بار می یابد.حیات واقعی كه در یك فرد به جریان می افتد، با حیات دیگران نیز مشترك است. اساسی ترین مختص حیات، تعدیل و تصعید خودمحوری به سود انسان محوری است، كه رو به كمال دارد.

با صدور فرمان مقام معظم رهبری ، حضرت آیه الله خامنه‌ای مبنی بر تدوین و تنظیم برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران در چارچوب چشم انداز بلند مدت كشور (دو دهه آینده) و با عنایت به الزامات حاكم بر تحقق چشم انداز بلند مدت كشور و ویژگیهای كنونی رشد و توسعه كشور، در این پایان نامه سعی بر این است تا با طرح و تشریح كاربردی تعادل و توسعه انسانی بعنوان راهبردی به حیات طیبه الهی در كشور ایران طی دو دهه آینده از منظر عرفانی تبیین گردد.

مقدمه :

سپیده مشیت دمیده، آفتاب خلقت سرزده، معمار هستی دست اندر كار آفرینشی شگفت است و ... انسان از رحم غیب پای به دامان شهود می‌نهد.در جشن تولد این مولود مبارك، خدای تعالی خود صحنه آرا و میزبان است. كروبیان عالم بالا و ساكنان حرم سرّ و عفاف ملكوت را به مصلای قداست انسان فرامی‌خواند و فرمان می‌دهد تا بر او سجده برند. «فاذا سوّیته و نفخت فیه من روحی فقعوا له ساجدین فسجدوا الا ابلیس...».

شرح این حادثه بدیع كه می‌توان آن را زیباترین رویداد و پرشكوه‌ترین جلوه اراده ازلی در جهان خلقت نامید جان‌های لطیف و ارواح طیبه را كه اعجازهای بزرگ ایمان و اندیشه‌اند به اهتزاز آورده و معناهای ژرف در اندام الفاظ به سینه تاریخ سپرده‌اند. علی (ع) آن وجدان ملتهب حكمت الهی چنین به ترنم آمده:

اتزعم انك جرم صغیر      و فیك انطوی العالم الاكبر

و انت الكتاب المبین الذی         باحرفه یظهر المضمر

 و عارف رومی روح كلام علی (ع) را در قالب شعر پارسی بدین سان می‌دمد:

گر به ظاهر آن پری پنهان بود             آدمی پنهان‌تر از پریان بود

نزد عاقل آن پری گر مضمر است         آدمی صدبار خود پنهان‌تر است

راستی كه آدمی زاده طرفه معجونی است و این راز وجود و پری پنهان باید سیمرغ آسا بال و پر آراید تااز محیط جاذبه ملك و طبیعت بیرون رفته و بر قله فاف «دنی فتدلی» نشیند و در هاله مغناطیس خود چنان مجذوب شود كه بیش از دو هلال با مبدأ اعلی فاصله نداشته باشد و به افتخار «ابیت عند ربی یطعمنی و یسقینی» نائل آید.

انسان را حیوان ناطق یعنی جانور گویا می‌شناسیم،  لكن با این فرق كه او را دارای قوه و منّه و لیاقت و قابلیتی می‌یابیم كه هر گاه آن دارایی را به فعلیت برساند، انسان حقیقی و واقعی خواهد بود. یعنی انسان واقعی و حقیقی در عرف عرفان آن كسی است كه به فعلیت رسیده است و متصف به صفات ربوبی ومحاسن اخلاق و محامد آداب است وگرنه همان حیوان ناطق یعنی جانور گویا است.

آدم حقیقت انسانیت است كه جامع و مظهر ذات و جمع اسماء و صفات الهی است كه عالم خلق و آفرینش ظهور آن‌ها محسوب می‌شود. و به این اعتبار آینه حق و خلق است و  چون غرض از ایجاد، معرفت حق بوده و هیچ یك از مراتب وجود، استعداد آن را ندارند كه حق را به نحو كمال و تمام بشناسند مگر انسان،بدین دلیل حقیقت انسانی، غایت ایجاد نیز هست و آفرینش محفوظ به بقا و دوام اوست. و هرگاه كه این نوع از میان برخیزد – دوره عالم نیز به سر می‌رسد و دور آخرت آغاز می‌شود كه رجوع آفرینش است به اسم اول كه مصدر وجود است. حقیقت انسانی كه كون جامع و آینه جمال و مظهر صفات قهر و لطف الهی است و به اعتبار خلافت و جانشینی خدا به ناچار باید دارای تمام اوصاف مستخلف باشد.

چون عقل اول را آفرید، سی صد و شصت نوع از انواع كمال در او ظاهر گشت و حق تعالی بر حسب استعداد و قوه عقل اول، چهل وشش هزار هزار نوع و ششصد هزار نوع و پانصد و شش هزار نوع از انواع كمال و فیض وجودی بر او افاضه كرد و به مقتضای این فیضی بخشی‌ها عوالم متعددی خلق شد و انتشار فیض از عقل اول به اختیار صادر نگشت بلكه از راه فیضان سرزد.

در درون ما نیروهایی است كه اگر به كار گرفته شوند و رودهایی است كه اگر رهبری شوند و غنچه‌هایی است كه اگر شكفته شوند، ما را به وسعت‌ها و رشدها و حركت‌هایی می‌رسانند و سیراب و شاداب می‌نمایند. در حالیكه غفلت از این نیروها و رها كردن آن‌ها ما را به ركود و ایستایی می‌كشانند و همین است كه رسول باید ما را یادآوری كند و آگاه سازد.و این ما هستیم كه باید به این سرمایه‌ها و اندازه آن‌ها پی ببریم و آن‌ها را به جریان بیندازیم و زیانش را جبران كنیم كه گفته‌اند: رحم اله من عرف قدر نفسه * انسان سرمایه‌های زیادتری دارد. انسان فرزند تمام هستی است و تا بی نهایت راه در پیش دارد. لذا باید طوری تربیت شود كه در تمام این عوالم و در تمام این مسیر بتواند چه بكند و چگونه بماند و چگونه برود. باید مرزها را برداریم و دیوارها را بشكنیم و با این دید وسیع به هستی و به انسان نگاه كنیم و انسان را به عظمتی بشناسیم كه این هستی را زیر پا دارد.

روشن است كه جزء اصلی در تشكیل اجتماع صالح انسانی خود انسان است. انسان محور اصلی برنامه ریز‌ی‌ها، قوانین، علوم و دیگر مسائل جامعه بشری است. اصلاحات و تحولات وانقلاب‌ها نخست باید از درون انسان آغاز گردد. و در حوزه وجودی او صورت گیرد و سپس به برون جامعه سرایت كند. اقتصاد، سیاست، جنگ، صلح، اخلاق، ضد اخلاق، ارزش‌ها، ضد ارزش‌ها، خوشبختی‌، بدبختی، ایثار، خودخواهی، مهرورزی، نظم، بی نظمی و ... همه و همه به انسان باز می‌گردد. بهترین برنامه‌ها و آموزش‌ها باید به دست انسان‌های شایسته اجرا شود وگرنه سودی نمی‌بخشد و تحولی نمی‌آفریند. بهترین قوانین، بهترین مجریان را می‌طلبد، از این رو ساختن انسان و پرورش و رشد انسانیت انسان و تربیت اصولی افراد انسانی، مقدمه اصلی تشكیل هر نظام صالح و انسانی است و همین همواره هدف نخستین مصلحان واقع گرا و انسان شناس است.

باری! چون تا كنون چنین دوران پایدار و جهان گستر پدید نیامده است و در اكثریت قاطع اعصار و قرون ظلم و بیداد،  نامردمی، نادانی، محرومیت  و... حاكم بوده است و نیروهای انسانی هرز رفته است وانسان‌ها به تكامل نرسیده‌اند و در مجموع عصر مرگ انسان و میرش انسانیت‌ها بوده است، نه عصر حیات و شكوفایی انسانیت‌ها، پس حیات راستین هنوز تحقق نیافته است و انسان همواره در انتظار فرارسیدن حیات طیبه است و شكوفایی كامل معنویت‌ها وانسانیت‌ها.

استیصال و درماندگی علمی و عملی انسان كنونی از تسلط بر سرنوشتش در قرن معاصر، عصر جهانی شدن و انفجار اطلاعات یكی از ثمرات شومی كه برای انسان به ارمغان آورده به انفعال كشیدن اوست.انسان عصر حاضر كه ثمره سالیان سال پیشرفت تجربه و تكنولوژی است، امروز خود در حلقه مؤسسان به دام افتاده و خود به خدمت تكنولوژی درآمده و با مكیدن خون از شاهرگ حیات طیبه خویش دائما سرمایه وجود خود را با هدف تولید و مصرف بیشتر به سمت رضایت از حیات مدرن سوق می‌دهد و این همان نقطه جاودانه خواهی رو به پایین است. بحران هویت تعبیری است كه شاهد مثالش انسان امروزی است، انسان گریزان از خود، از حقیقت خود،او هیچ گاه آغازكننده نیست، همیشه عكس العمل است. نمی‌داند چه باید بكند؟ و حتی نمی‌داند چه می‌تواند بكند؟«شرایط سوزشده نه شرایط ساز»!!!

تنبّه، توجه و بازگشت به حقیقت و اصل خویش، درك خسرانی كه در آن واقع است و تهوّع علمی و عملی از زندگی موجود مقدمه بروز نیاز، درك نیاز و حركت او به سمت و سوی حیات مطلوب است. حیاتی كه انسان با تمام ابعادش مورد نظر است (حیات دینی) و این مهم او را در وضع زندگی عینی او و آنچه كه باید انجام دهد (وضعیت مقدور) كه توأم با مهار، تسلّط و فراغت می باشد قرار می‌دهد. الگوی امور جاری، موظف و ویژه پیشنهادی است در این جهت. امید است كه قبول حضرت حق افتد .

تفكر سنگ اول رشد انسان و زیربنای تربیت او و سرنخ این كلاف سردرگم است. ادامه تفكر شناخت است و ادامه شناخت، محبت است و ادامه محبت، حركت و عمل و آزادی و رشد و تكامل و آدم شدن و انسان شدن. شناخت نهایی به مقایسه و سنجش و به نظارت عالی عقل نیازمند است.حركت و رشد مسائلی را مطرح می‌كنند:

1- جهت و حركت: الله (انا الیه راجعون)

2- صراط مستقیم: نزدیك‌ترین راه تا رشد استعدادها «توحید، عبودیت، اتباع».

3- مركب‌هایی برای رسیدن: فكر، عقل، عشق و ایمان، فشار و بلا، عجز، اعتصام.

4- راهبر: (رسالت و امامت)

5- منزل‌ها: رحم، دنیا، بهشت، كه بهشت منزل است نه مقصد.

6- روش حركت: شرایع و احكام، نظام‌ها و قانون‌ها.

با تفكر دراستعدادهای انسان به این همه می‌رسیم و ارتباط و هماهنگی آن‌ها را حس می‌نماییم.با این تفكر، عظمت استعدادهای او را می‌یابیم و به كار عظیم او می‌رسیم كه رفاه نیست و خوشی نیست، بلكه رشد و خوبی است. می‌یابیم كه انسان چقدر ادامه دارد و در نتیجه هستی تا كجا گسترده می‌شود.با این شناخت انسان می‌خواهد تمام استعدادهای خود را بارور كند و تمام سرمایه‌ها را زیاد كند. انسان می‌خواهد خودش را زیاد كند نه ثروت و قدرت و علمش و در این سطح است كه می‌تواند امیر باشد و می‌تواند از اسارت‌ها آزاد گردد.

چنین استدلال می‌گردد كه علوم مختلف، قدرت تقویت و توسعه ظرفیت روانی را دارند و هر ظرفی در اثر مظروف خود، دچار محدودیت می‌گردد، جز روان انسان كه در اثر اضافه شدن علم، توسعه بیشتری پیدا می‌نماید. «كلّ وعاء یضیق بما جعل فیه الّا وعاء العلم فانّه یتسع به» بر اساس نتایج حاصل از توسعه ظرفیت روانی، این حالت همواره مورد تقاضای پیامبران،از خداوند بوده و از او خواسته‌اند كه به آن‌ها شرح صدر بدهد و درنتیجه كارهایشان را آسان سازد. «قال رب اشرح لی صدری و یسّر لی امری» حداكثر شرح صدر و توسعه ظرفیت روانی حالتی است كه مخصوص پیامبران الهی و برگزیدگان خدا است. به عنوان مثال خداوند با اعطای آن بر پیامبر اسلام (ص) منّت گزارده و آن را برتر از هر نعمت می‌داند. «الم نشرح لك صدرك و وضعنا عنك وزرك الذّی انقض ظهرك و رفعنالك ذكرك» و در اثر اعطای این حالت، پیامبر (ص) قدرت مقابله با مشكلات عظیم را پیدا نموده است.

نتیجه شرح صدر به خود فرد برمی‌گردد و آسان شدن كارها، احساس سبكبالی و جلب احترام عمومی، در حقیقت همگی نتیجه شرح صدر و توسعه ظرفیت روانی می‌باشند. علامت شرح صدر دستیابی به حلم است كه در قرآن به عنوان صفات پیامبران خدا معرفی شده است و حتی خداوند خود را به این صفت خوانده است.

 ادیان الهی تلاش بسیاری را در جهت ایجاد ارتباط زنده و مستمر بین انسان و خالق او از طریق عبادت و ذكر نموده‌اند. ارتباط پویای بین انسان و خدا، وی را در غلبه بر مشكلات یاری نموده و از تنهایی رهایی می‌بخشد. انسانی كه این چنین با خدا در ارتباط است و با گسترش بصیرت و معرفت خویش دامنه ارتباط خود را نیز توسعه می‌دهد به سوی نفس مطمئنه در حركت است و می‌تواند در مقابل مصائب زندگی آرامش خود را حفظ كرده و با تكیه بر خدا، سراسر وجود خویش را صفا بخشد.حدیثی از پیامبر اكرم (ص) خطاب به امام علی (ع) نقل است كه حضرت فرمود: مؤمن، مؤمن نمی‌شود مگر این كه صدوسه صفت در او جمع شود. یكی از این صفات سعه صدر است. «اوسع الناس صدرا» یعنی سینه‌اش از همه گشاده‌تر است. قرآن در مورد سعه صدر می‌فرماید: «فمن یردالله ان یهدیه یشرح صدره للاسلام و من یرد ان یضله یجعل صدره ضیّقا حرجا».

یكی از اصول بهداشت روانی و روان درمانی كه می‌توان از متون اسلامی كشف كرد، اصل لزوم توجه به ظرفیت روانی و عوامل تقویت كننده و محدودكننده آن است. در آموزش‌های اسلامی، ظرفیت روانی به ظرف‌های عادی تشبیه شده است و چنین آموزش داده می‌شود، كه بهترین ظرفیت آن است كه گنجایش بیشتری داشته باشد. «ان هذه القلوب اوعیه فخیرها اوعاها» و در تعبیر دیگری افراد بشر بر حسب ظرفیت روانی و میزان بازدهی به معادن طلا و نقره تعبیر شده‌اند «الناس معادن كمعادن الذهب و الفضه» و اصولا میزان تعقل را بر حسب گنجایش ظرفیت روانی می‌دانند.

بخشی از این جنبش ها با توجه به خاستگاه آن و پایگاه اجتماعی اعضایش تحت عنوان جنبش های دانشجویی مورد مطالعه قرار می‌گیرند.

جنبش دانشجویی در ایران از ابتدای شكل گیری از جنبشهای سیاسی و اجتماعی فعال و اثرگذار در فرایند سیاسی و اجتماعی در دوران معاصر بوده است. از وظایف و كاركردهای اصلی جنبش دانشجویی روشنگری و افشاء است به عبارتی جنبش دانشجویی باید به مثابه سیستم هشدار دهنده برای نظامهای حاكم و گروههای مختلف جامعه عمل كند. به سیاستها و برنامه های نادرست دولت و نظامهای حاكم در جهت اصلاح آنها، انتقاد و اعتراض كند.

لیكن از آسیب های بالقوه جنبش دانشجویی احتمال وابستگی آنان به گروه ها و طیف‌های سیاسی خارج از دانشگاه است. این وابستگی ، كاركرد انتقادی این جنبش را از بین برده و آن را به حركتی پیرو، دنباله رو و تأیید كننده سیاستهای حاكم مبدل می‌سازد. البته روشن است كه استقلال جنبش دانشجویی به هیچ عنوان به معنای عدم همكاری و همفكری با گروههای سیاسی خارج از دانشگاه نیست. جنبش دانشجویی و تشكلهای دانشجویی از یك سو می‌توانند با گروههای سیاسی خارج از دانشگاه و حكومت همكاری و همفكری داشته باشند و از سوی دیگر منتقد سیاستها و برنامه های آنها باشند.

بنابراین می‌توان گفت از وظایف و كاركردهای جنبش دانشجویی دید انتقادی داشتن نسبت به احزاب و نیروهای سیاسی است.

اما جنبش دانشجویی در ایران علیرغم داشتن نقش فعال و برجسته در برخی مناسبات اجتماعی و سیاسی، به دلایلی چون عدم استقلال مالی و سیاسی ،‌عدم خودآگاهی ، ضعف تئوریك و ضعف ایدئولوژی و ایدئولوگ از یك طرف و از سوی دیگر نیاز گروهها و نیروهای سیاسی به دانشجویان به منظور جلب آراء و حمایت مردمی‌(با توجه به نفوذ و تأثیر قشر دانشجو بر جامعه) در برخی از مقاطع تاریخی تحت تأثیر و دنباله رو گروههای سیاسی خارج از دانشگاه بوده است هدف از پژوهش حاضر، بررسی ارتباط نیروهای سیاسی خارج از دانشگاه با جنبش دانشجویی در مقطع 76-1357 می‌باشد. برای بررسی این ارتباط این سؤال مطرح می‌شود كه :

چه ارتباطی بین نیروهای سیاسی خارج از دانشگاه با جنبش دانشجویی در مقطع
76-1357 وجود داشت؟

سؤال و فرضیه اصلی

برای بررسی و مطالعه نقش جنبش دانشجویی در تحولات سیاسی – اجتماعی ،شناخت و فهم ارتباط این جنبش با نیروهای سیاسی خارج از دانشگاه از اهمیت زیادی برخوردار است.

هدف اصلی این پژوهش، پاسخ به این سؤال است كه : چه ارتباطی بین نیروهای سیاسی خارج از دانشگاه با جنبش دانشجویی در مقطع 76-1357 وجود داشت؟

نگارنده ضمن بیان سه دیدگاه در این زمینه (استقلال ، دنباله روی،‌تأثیر متقابل)، معتقد است: جنبش دانشجویی در مقطع 76-1357 تحت تأثیر و دنباله رو احزاب و نیروهای سیاسی خارج از دانشگاه بوده است.

مفاهیم و تعاریف

جنبش های اجتماعی:

در لغت نامه دهخدا ذیل كلمه جنبش (جلد پنجم، صفحه 7867) آمده است: حركت. مقابل آرام، سكون.

كاربرد اصطلاح جنبش های اجتماعی در اوایل قرن 19 در اروپای غربی معمول شد و یكی از نخستین بحثهای منظم آن را می‌توان در كتاب لورنتس فون اشتاین بنام «تاریخ جنبش های اجتماعی در فرانسه از 1798 تا امروز » یافت.

جنبش های اجتماعی حركتهایی است با گروههای سازمان یافته كه در صددند تا عناصری از جامعه را تغییر دهند یا آنها را حفظ كنند.

مهمترین و جامعترین تعریف (به نظر نگارنده) در فرهنگ واژگان آكسفورد آمده است:

«جریان یا مجموعه ای از كنشها و تلاشها از سوی مجموعه ای از افراد كه به شكلی كم و بیش پیوسته به سمت هدف خاصی حركت می‌كنند یا به آن گرایش دارند. (رجوع كنید به ذیل عنوان جنبش های اجتماعی، اصول و كاركردهای آن)

جنبش دانشجویی:

حركت مستمری كه از دل دانشگاه بیرون می‌آید و به تدریج به تكامل می‌رسد اما در این جا باید بین آن حركتی كه اصالت دارد و مستقل از گروههای سیاسی خارج از دانشگاه است با حركتی كه وابسته به نهادها و گروههای سیاسی خارج از دانشگاه است و به نوعی پیرو و دنباله رو آن گروههاست، تمایز قائل شد.

نیروهای سیاسی خارج از دانشگاه:

با توجه به این كه نقطه تمركز پژوهش سالهای 76-1357 است. در این مقطع نیروهای سیاسی خارج از دانشگاه به گروهها و اقشار و نیروهای مختلفی تقسیم می‌شوند اما هدف نگارنده بیشتر آن نیروهای سیاسی است كه نقش مهمی‌به لحاظ تأثیرگذاری بر جنبش دانشجویی داشته اند. لذا، ابتدا بطور مختصر به ارتباط روشنفكران و روحانیون با جنبش دانشجویی اشاره می‌كنیم و سپس به نقش و ارتباط احزاب و جناحهای سیاسی با جنبش دانشجویی می‌پردازیم.

روشن است كه با اشاره به احزاب و جناحهای سیاسی، نقش و تأثیر روشنفكران و روحانیون در درون این احزاب و جناحها بیشتر آشكار می‌گردد.

(به عبارتی بررسی احزاب و جناحهای سیاسی ، روشنفكران و روحانیون را هم در بر می‌گیرد)

روش پژوهش و تحقیق

نگارنده در این پژوهش جهت گردآوری داده ها از روش تركیبی (توصیفی – تاریخی، علّی‌و كتابخانه ای) استفاده نموده است.

برای جمع آوری اطلاعات پیرامون موضوع پژوهش از روش كتابخانه ای، برای بررسی تاریخچه و فراز و فرود جنبش دانشجویی (از آغاز شكل گیری تا پس از انقلاب) از روش توصیفی – تاریخی و به منظور بررسی رابطه علی و معلولی بین دو متغیر نیروهای سیاسی خارج از دانشگاه (متغیر مستقل) و جنبش دانشجویی (متغیر وابسته) از روش علّی‌استفاده شده است.

سابقة پژوهش و بررسی ادبیات موجود

نگارنده برای فصل چارچوب مفهومی كتابهای زیادی (به انگلیسی و فارسی) در زمینه جنبش های اجتماعی را بررسی نمود لیكن هیچ نوشته ای در این زمینه (كه بطور صریح با چارچوب مفهومی تطبیق نماید) پیدا نكرد.

تنها كتاب «جامعه شناسی سیاسی» موریس دو ورژه به رابطه احزاب و تشكلها و سازمانهای سیاسی اجتماعی پرداخته بود.

نویسنده این كتاب معتقد است كه ارتباط احزاب و سازمانهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به سه حالت قابل تصور است:

1- برخی سازمانها و گروههای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی تابع احزابند.

2- برخی از احزاب كم و بیش تابع سازمانها و گروههای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی‌اند.

3- حالت همكاری برابری میان این دو.

در این كتاب از جنبش های اجتماعی (و جنبش دانشجویی) ذكری به میان نیامده است.

بنابراین نگارنده از مباحث این كتاب نوعی الگوبرداری نموده و این سه حالت را با جنبش دانشجویی تطبیق و تفسیر نموده است.

از دیدگاههای هابرماس و هانتیگتون به دلیل آنكه هر دو (با وجود دیدگاههای كاملاً متفاوت) معتقد به جنبش دانشجویی با كاركرد روشنگری و انتقادگری بودند، در ذیل بحث مربوط به استقلال، رابط و میانجی بودن جنبش دانشجویی استفاده نمودیم.

هانتیگتون در «سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی» به صورت بسیار مختصر به دانشجویان و نقش فعال و تأثیرگذار آنها در جوامع پراتوری می‌پردازد و از دانشجویان در جوامع دستخوش نوسازی به عنوان مخالفانی مستقل از حكومت و گروههای سیاسی نام می‌برد.

در كتاب «یورگن هابرماس: نقد در حوزه عمومی» ، از هابرماس به عنوان فیلسوفی نام برده می‌شود كه معتقد است دانشجویان به كاركرد و وظیفه روشنگری می‌پردازند. علیه ابزاری كردن آموزش مبارزه می‌كنند و در وظیفه انتقادگری خویش به دلیل عدم نفوذ مستقیم گروههای ذی نفع اقتصادی بر آنها، موفق عمل می‌كنند.

علیرضا كریمیان در كتاب «جنبش دانشجویی در ایران از تأسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب اسلامی» بیشتر به بحث تاریخی و توصیفی جنبش دانشجویی از تأسیس تا پیروزی انقلاب اسلامی‌(بخشی از این توصیف تاریخی در این پژوهش استفاده شده است) پرداخته است.

كریمیان در این كتاب به جز اشاراتی كوتاه از دیدگاههای میلز، ماركوزه و آلن تورن در مورد تأثیر متقابل جنبش های اجتماعی و نظر باتامور در باب نیاز جنبش‌های دانشجویی به سایر گروههای جامعه، بحث نظری جامعتری در این خصوص ارائه نداده است.

كتاب دیگری كه در فصل چارچوب مفهومی از آن استفاده شده است، «جنبش های اجتماعی معاصر ایران» تألیف سعید زاهد است. نویسنده در این كتاب ضمن ارائه چارچوب مفهومی مناسب در باب جنبش های اجتماعی معاصر، اشاره ای به جنبش دانشجویی نكرده است و در واقع تنها به مستندسازی چارچوب مفهومی خویش با جنبش تنباكو، نهضت مشروطه و ملی شدن صنعت نفت پرداخته است.

بنابراین، از فصل چارچوب مفهومی این كتاب، دیدگاههای ویلسن و اسكات به عنوان نظریه پردازانی كه به تبعی بودن و عدم استقلال جنبش های اجتماعی معتقدند، برای چارچوب مفهومی این پژوهش استفاده شده است.

از مهمترین كتابهایی كه در فصل دوم از آنها استفاده شده است، كتاب «كنفدراسیون تاریخ جنبش دانشجویان ایران در خارج از كشور 57-1332»، تألیف افشین متین است. در این كتاب سیر تاریخی جنبش دانشجویی از 1332 تا 1357 مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.

كتاب دیگر در این زمینه «جنبش دانشجویی در ایران از تأسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب اسلامی» است. این دو كتاب اخیر، هر دو به بحث تاریخی و توصیفی در خصوص جنبش دانشجویی پرداخته اند.

البته علیرضا كریمیان نویسنده كتاب «جنبش دانشجویی در ایران از …. » بحث كوتاهی در خصوص ارتباط احزاب سیاسی با جنبش دانشجویی از آغاز تأسیس تا 1357 ارائه نموده است. اما در این زمینه به چارچوب مفهومی و شواهد مستندی در رابطه با تأثیرپذیری جنبش دانشجویی از احزاب سیاسی اشاره نكرده است.

از كتاب «كالبدشكافی جناحهای سیاسی ایران (1358 تا 1378 )»، تقسیم بندی جناحهای سیاسی در مقطع 76-1357 را الگوبرداری نموده ایم. ضمن آنكه در این كتاب بدون ارائه فصل یا عنوانی در زمینه جنبش دانشجویی، در اشارات كوتاهی و با دلایل تاریخی و عینی به فرضیه این پژوهش (جنبش دانشجویی در سالهای پس از انقلاب تا 1376 تحت تأثیر گروههای سیاسی خارج از دانشگاه بوده است) پرداخته است.

با این حال، حمیدرضا ظریفی نیا در این كتاب به چرایی این تأثیرپذیری و عدم استقلال جنبش دانشجویی اشاره نكرده است.

دكتر حسین بشیریه در كتاب «دیباچه ای بر جامعه شناسی سیاسی ایران» ضمن بررسی نیروهای سیاسی در سالهای پس از انقلاب ، به جنبش دانشجویی و ویژگیهای آن در مقطع پس از انقلاب پرداخته اند. به نظر دكتر بشیریه انجمن های دانشجویان تا اوایل دهه 1370 ابزار اعمال قدرت سیاسی و ایدئولوژیك حكومت بودند. این دیدگاه با فرضیه این پژوهش كاملا هماهنگ و همسو است.

«درآمدی بر رفتار شناسی سیاسی دانشجویان در ایران امروز» كتاب دیگری است كه بیشتر به كتابشناسی جنبش دانشجویی شبیه است.

مجید محمدی نویسنده این كتاب، ضمن ارائه ویژگیهای جنبش دانشجویی در ایران و بررسی چند تشكل دانشجویی، بیشتر به ادبیات رفتارشناسی سیاسی دانشجویان، پرداخته‌اند. كتابها و مقالاتی كه در زمینه جنبش دانشجویی و دانشگاه به چاپ رسیده اند را معرفی می‌نماید. بنابراین بیشتر به كتابشناسی شبیه است مطالب این كتاب به جز بخش تشكلهای دانشجویی و بررسی ادبیات رفتارشناسی سیاسی دانشجویان ، دارای نظم و جهت مشخص نیست.

از یك طرف بین بخش مقدمه و كلیات با سایر بخش ها ارتباط معنی داری وجود ندارد و از طرف دیگر سالهای مورد بررسی بسیار پراكنده است بطوری كه خواننده نمی‌تواند سالهای مورد بررسی در این كتاب را دریابد.

كتاب «دیروز، امروز و فردای جنبش دانشجویی در ایران» ، مهمترین كتابی است كه در این پژوهش (در هر سه فصل) از آن استفاده شده است.

زیر بنای واقعی مردم شناسی یا انسان شناسی اجتماعی - فرهنگی، مردم نگاری است. در حقیقت مردم نگاری ثبت و ضبط اطلاعات و جمع آوری مصالح و لوازم مادی تحقیق در محل یا در موضوع مورد مطالعه است. و منظور از آن تدوین كاملترین تابلوی ممكن از یك محل می باشد، و موضوع مورد مطالعه می تواند تمام گستره های فرهنگی تاریخی و جغرافیایی را در بری بگیرد. «دكتر عسكری خانقاه، 1373» بنابراین مردم شناسی در ارتباط با سایر علوم از جمله تاریخ، جغرافیا،اقتصاد، سیاست، جامعه شناسی و بر اساس روش استدلال استقرائی، حركت از موضوعات به سمت كل، در صدد شناخت این گستره ها می باشد. در این تحقیق كه نوعی تحلیل مردم شناسی است سعی شده است تا موضوع مورد مطالعه كه شهر صائین قلعه و اماكن مذهبی تاریخی آن از جهات مختلف، جمعیتی جغرافیایی، فنون، اقتصاد، دین، زبان، عادات، آداب و رسوم و ... مورد بررسی و شناخت قرار گیرد. مردم شناسی می تواند در این بررسی یك جامعه ابتدائی یا روستایی یا جوامع صنعتی مدرن را مورد مطالعه قرار دهد. و از گرایش های مهمی كه در زمره ی مهمترین تفكرات مردم شناختی هستند یعنی تكامل گرایی، كه در جستجوی آن است كه جای انسان را در بین سایر انواع حیوانات تعیین كند، كه توسعه فرهنگی را منشعب از چند مركز ایجاد و ابداع بداند و كاركرد گرایی كه همه وقتش را بر روابط كاركردی بین ویژگیهای فرهنگی مختلف درنهادهای اجتماعی متمركز نموده و ساخت گرایی و ... استفاده نماید. «پیشین»

طرح مسئله

یكی از مشخصه های ادیان، ادیان چه ابتدائی و یا ادیان الهی، مسأله تقدس است. در هر دینی جاذبه های قدسی وجود دارد و مردمان آن جوامع نسبت به آن موارد و مكانهای مقدس احترام و ارزش معنوی قائل هستند، و اعمال خاصی را برای آن مكانها در نظر گرفته اند و با دقت سعی در انجام آن اعمال در آن اماكن می باشند. مردم دیندار در هر آئینی برای بازدید و زیارت و انجام اعمال مربوط به آن در زمان مناسبی به آنجا مراجعه و به وظایفی كه مطابق با آداب و رسوم آئینشان آئینشان است عمل می كنند. در كشور ما نیز كه مردم پیرو دین اسلام و مذهب تشیع هستند، مكانهای مقدسی بسیاری در نقاط مختلف كشور بصورت، قدمگاه، مزارمطهر، اقامتگاه، از امامان و اولاد آنها پراكنده شده است. وبه مردم سالانه بصورت انبوه حتی با طی مسافتهای طولانی خود را به این اماكن می رسانند. به آنها متوسل می شوند، زیارت می كنند و نذر قربانی به جای می آورند. در جامعه مورد مطالعه ما یعنی صائین قلعه كه یكی از شهرهای استان زنجان با قدمت بسیار می باشد و با وجود چنین امكن مقدسی بصورت امامزاده، ما شاهد حضور گسترده مردم بری عرض ارادت، دعا، نیایش، توسل ، هستیم كه در این تحقیق سی در شناخت این گرایش ها تجزیه و تحلیل مربوط به آن می باشیم.

1- موضوع تحقیق:

تحلیل مردم شناسی اماكن مذهبی تاریخی شهر صائین قلعه.

2-هدف تحقیق:

شناخت اماكن مذهبی و تاریخی صائین قلعه و معرفی گذشته تاریخی  تحولاتی كه در این شهر و اماكن مقدس و مذهبی آن روی داده، آشنا كردن مردم با خصوصیات جغرافیایی، اقلیمی، اقتصادی، منطقه، شناخت امكانات بالقوه مادی و معنوی و وادار نمودن افراد، برای تحقق بخشیدن و بالفعل كردن آنها، شناخت تأثیرات  و كاركردهای مختلف ، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، روانی اماكن مذهبی و امام زاده ها و علل گرایش مردم به زیارت و احترام این اماكن، و همچنین شناخت آداب و رسوم مختلف، در مورد زیارت، نذر، قربانی، میهمانی، مراسم جشم، شادی، تفریح، عزاداری....كه در این اماكن توسط زائرین صورت می گیرد.

3- انگیزه تحقیق:

با نظر به این كه در كشور ما با توجه به دین و آیین و مذهب مردم، گرایش و كشش زیادی به مسئله مقدس بودن اماكن مذهبی و زیارت آن اماكن وجود دارد. و این گرایش و احترام در جامعه مورد تحقیق ما بصورت گسترده مشاهده می شود سعی در پژوهش و تحلیل این مسأله بر آمده ایم.

4- ضرورت تحقیق:

زندگی اجتماعی مردم از طریق تعاملات اجتماعی میان افراد گسترده می شود. تعامل اجتماعی یعنی تمایل افراد به برقراری رابطه با یكدیگر، كه از فطرت انسانس آنها ناشی می شود، و باعث وحدت و گسترش روابط اجتماعی و همبستگی میان اعضاء جامعه می گردد. واسطه تعامل میان افراد معانی هستند و معانی شامل رفتارهای مختلف فرهنگی ، مذهبی و دینی، اقتصادی، اجتماعی، و سیاسی می باشند. فرهنگ دینی و رفتارها و مراسم مذهبی، بخشی از زندگی اجتماعی مردم می باشند.

و در تعاملات اجتماعی، بعنوان واسطه باعث گسترش روابط افراد می شود. دعا، نیایش، نماز، زیارت، عزاداری بصورت دسته جمعی انجام می گیرد. و ما همواره در اماكن مذهبی، مانند مساجد، امام زاده ها، مرقد امامان، این اعمال را مشاهده می كنیم. در اماكن مقدس و مذهبی جامعه مورد تحقیق، یعنی امام زاده ها، زائرین زیادی برای زیارت، دعا، نیایش، انجام نذر، قربانی، تفریح، عزاداری حضور پیدا می كنند، و در مواردی شاهد كرامات، و معجزات در این اماكن هستیم. لذا شناخت این اعمال و رفتارها و معجزات و كرامات امام زاده ها كه از عناصر فرهنگ دینی و اجتماعی هستند، و معرفی آنها به مردم و ارتقاء فرهنگ زیارت، ضرورت پژوهش را بیشتر نمایان میكند. و از طرف دیگر چون تاكنون تحقیقی جامع از خصوصیات و ویژگی های، تاریخی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، شهر صائین قلعه و اماكن مذهبی آن صورت نگرفته است، ضرورت دیگری را برای این تحقیق ایجاد می كند.

5- روش تحقیق:

روش میدانی - مشاهده مشاركت آمیز، مصاحبه، و مطالعه ی اسناد و منابع از دیدگاه مكتب كاركرد گرایی است ] چرا كه در این مكتب جامعه به صورت كلی در نظر گرفته می شود، كه از اجزائی تشكیل شده و هر جزء در ارتباط با هم در جهت بقای كل نظام، كاركردی را بر عهده دارند. در این مكتب در تعریف فونكسیون آمده برآورده شدن یك نیاز بوسیله یك عمل دكتر مهرداد نوابخش 1382[  بطوریكه نیازهای روحی و روانی انسان از طریق عمل عبادت، قرائت قرآن- یاد خدا-زیارت ائمه، تذر، قربانی و غیره ارضاء می شود.

در این بازی بزرگ هدف اصلی هر بازیگر مهار منابع یا راه‌های انتقال انرژی است.

برای اردوگاه غرب و در رأس آن آمریكا كه تامین انرژی كشور را جزو منافع حیاتی اعلام كرده، وضع خاورمیانه و آینده آن بسیار خطرناك است. آمریكا و غرب یا باید شیوه‌ای همانند عراق (البته به شرط موفقیت در آینده) یعنی مهار نفتی را در اختیار بگیرند یا آن كه راه مناسبی در همكاری با كشورهای دارای منابع عظیم نفتی پیدا كنند.[1]

بحران خاورمیانه و تحولات درونی كشورهای منطقه در جهتی نیست كه غرب را به تامین انرژی خود امیدوار سازد. بنابراین موقعیت مناسبی در اختیار اوپك و بویژه كشورهای تولید كننده نفت در خلیج فارس و خاورمیانه قرار گرفته است تا بتوانند با اتخاذ یك راهبرد مشترك و با راهكارهای دیپلماتیك منافع خود را تضمین كنند. در غیر این صورت آمریكا و كشورهای غربی با روشهای گذشته خود كه ریشه در استعمار دارد در پی تضمین منافع خود خواهند بود كه عراق نمونه آن است؛ هر چند آینده عراق معلوم نیست تا چه حد به سود آمریكا و غرب تمام می‌شود یا به تقویت اوپك در جایگاه نظام جهانی. به همین جهت، پیامدهای، جنگ آمریكا و عراق و تأثیر آن برآینده اوپك، در این بررسی مورد تاكید قرار گرفته است تا زاویای از این مساله روشن شود.

فصل اول

طراحی پژوهش
1-1- طرح مسأله:

عراق به سبب در اختیار داشتن 112 میلیارد شبكه ذخیره نفت خام، به عنوان دومین كشور جهان از لحاظ ذخایر نفتی[2]می‌تواند نقش تعیین كننده‌ای را در آینده اوپك و معادلات نفتی جهان داشته باشد و همین مسأله، بهانه ایالات متحده پس از تصرف عراق بود و با طراح اینكه سهمیه در نظر گرفته شده برای عراق در اوپك (2 درصد نفت جهان)[3] به هیچ وجه برازنده عراق نیست، بذر جدایی و تفرقه را در بین عراق با سایر اعضای اوپك بیفكند. تا حدی كه بوش و چنی تصور می‌كردند كه ذخایر نفتی عراق در كمترین مدت ممكن می‌تواند بازارهای جهان را اشباع كند و قیمت نفت خام را به شبكه‌ای 15 دلار برساند.[4]

اگر تولید كنندگان نفت بازار را اشباع كنند قیمتها سقوط وحشتناكی خواهد داشت و اوپك تحت فشار قرار خواهد گرفت. این امر باعث عدم ثبات در كشورهایی كه اتكاء بودجه آنها به درآمدهای نفتی است، خواهد شد و عدم ثبات اقتصادی بر بی‌ثباتی سیاسی فراگیر در منطقه خاورمیانه افزوده می‌گردد. كارشناسان معتقدند هدف نهایی آمریكا دستیابی به منابع عظیم نفتی جهان به منشور كنترل مناقشات آینده و تسلط بر كانون‌های احتمالی قدرت در آینده (اروپا و چین، روسیه) است. در این میان آژانس بین‌المللی انرژی كه در آغاز عملاً برای مقابله با اوپك تشكیل شده بود، سعی می‌كند چنین بر همگان به باوراند كه جایگزین‌هایی برای قدرت اوپك هم می‌توان یافت. مقامات آژانس مذكور شایع می‌كنند كه مناطق نفت خیزی در خارج از اوپك وجود دارند كه می‌توانند بر سلطه چندین دهه آن در بازار خاتمه دهند.

از طرف دیگر بحث حضور یا خروج عراق از اوپك مسأله‌ای است كه می‌تواند بر سرنوشت اوپك اثر بگذارد. از اینرو به بررسی این مسأله خواهیم پرداخت كه آیا عراق به عنوان یكی از بنیانگذاران اوپك پس از حمله آمریكا به عراق (مارس 2003)، بر اتحاد و همگرایی با اوپك وفادار خواهد ماند و یا اینكه به عنوان متحد آمریكا و انگلیس مسیری خلاف اوپك را می‌پیماید و با ایجاد اختلاف بین اعضاء درباره نظام سهمیه بندی، افزایش تولیدات نفت بدون توجه به نظام سهمیه فروش ذخایر نفتی به شركت‌های نفتی آمریكایی – اروپایی به تجزیه و تضعیف اوپك می‌انجامد. حال با توجه به اینكه اوپك در جهت تحولات ناشی از جنگ عراق – آمریكا قرار خواهد داشت و پیامدهای جنگ متوجه این سازمان خواهد بود بررسی این پیامدها كه قطعاً بر سیاستگذاریهای نفتی خاورمیانه ای و اوپك تأثیرگذار است، حائز اهمیت است. حال با توجه به این امر سرنوشت اوپك چگونه خواهد بود.

2-1- سئوال اصلی:

جنگ آمریكا علیه عراق در مارس 2003 چه پیامد‌های سیاسی ـ اقتصادی بر آینده اوپك بر جای خواهد گذاشت.

سئوالات فرعی:

• اهداف و ساختار اوپك چیست؟
• رابطه آمریكا و عراق پس از تشكیل اوپك چگونه بوده است؟
• دلایل حمله آمریكا به عراق چه بود؟
• آیاعراق به تنهایی می‌تواند جایگزین مناسبی برای تأمین نیازهای نفتی آمریكا باشد.

3-1- فرضیه اصلی:

جنگ آمریكا علیه عراق باعث تسلط آمریكا بر منابع نفتی عراق شده و بازتاب آن باعث تشدید اختلافات بین اعضای اوپك و در نتیجه تضعیف اوپك خواهد شد.

فرضیه‌های جانشین:

- جنگ آمریكا علیه عراق باعث اتحاد بیشتر اعضای اوپك خواهد شد و اوپك نه تنها تضعیف نخواهد شد بلكه تقویت نیز می‌شود.

- جنگ آمریكا علیه عراق تأثیری بر روند فعلی اوپك برجای نخواهد گذاشت و این امر بیشتر بدنبال نظم نوین جهانی با تأكید بر امنیت انرژی است.

4-1- متغیرهای دخیل:

1- قیمت تولید و مصرف نفت جهان

2- ذخایر و تولید نفت اوپك

3- تولید، مصرف و ذخایر نفتی كشور عراق

4- بحرانهای مؤثر بر قیمت نفت

5- جنگ آمریكا علیه عراق

6- آینده اوپك

5-1- تعریف عملیاتی مفاهیم:

حادثه یازدهم سپتامبر: در تاریخ یازده سپتامبر 2001 چهار هواپیمای ربوده شده بوسیله افراد ناشناس با ساختمانهای پنتاگون در واشنگتن و مركز تجارت جهانی در نیویورك اصابت كردند و بخش اعظم آن را تخریب كردند كه آمریكا عاملان این حمله تروریستی اسامه بن لادن و شبكه تروریستی القاعده نسبت داد بدین ترتیب مبارزه خود را علیه تروریسم آغاز كرد.

چیزی را می خواهید مطالبه نمی كنید و در نهایت احساس انزجار می كنید .

از رابطه تان غافل می شوید .

شما با فرد نامناسب هستید .

عشق و یا سبك زندگی شما با عشق و سبك زندگی همسرتان از تفاهم و همخوانی كافی برخوردار نیستند.

شما ارزشهای مشترك كافی نداشته و به اصول مشتركی نیز پایبند نیستید.

همسر شما دارای عیبها و نقص های بزرگی است كه ازدواجی موفق را ناممكن می سازد.

شما نمی توانید نیازهای یكدیگر را برآورده كنید .

نكته مهم این است((كسی)) كه برای مهرورزیدن انتخاب می كنید ،به همان اندازه ((روشی)) كه برای مهر ورزیدن برمی گزینید مهم است.

اغلب مردم وقت و انرژی بیشتری صرف تصمیم گیری برای خرید یك ماشین و یا یك دستگاه ویدئو می كنند تا صرف اینكه تصمیم بگیرند با چه كسی تشكیل خانواده بدهند.

یكی از دلایلی كه بسیاری از مردم به ازدواج با فرد نامناسب تن می دهند چیزی است كه آن را(( ضریب هوشی)) پایین می نامیم. ضریب هوشی شما به میزان دانش شما در خلق و حفظ رابطه ای سالم و موفق بستگی دارد و میزان ضریب هوشی شما تعیین كننده انتخاب شما خواهد بود حتی اگر شما از ضریب هوشی بالایی برخوردار بوده و یا به اصطلاح باهوش در عشق باشید احتمالاً هنوز اشتباهاتی مرتكب خواهید شد اما نه به اندازه كسی كه از ضریب هوشی كمتری برخوردار است. در پایان این تحقیق شما این آزمون را مشاهده كنید و اگر مایل باشید می توانید آن را انجام دهید.

اگر پس از انجام آزمون ضریب هوشی عشقی شما خیلی پایین بود زیاد نگران نشوید . شما می توانید با كسب اطلاعات بیشتر و بالا بردن اعتماد به نفس خود ضریب هوشی عشقی خود را بالا ببرید.

پنج افسانه مهلك درباره عشق:

افسانه های عشقی باورهای نادرست هستند كه بسیاری از ما راجع به عشق و داستانهای عاشقانه داریم. این افسانه ها عملاً ما را انتخاب هوشمندانه باز می دارند. این باورها و رفتارها علائمی غلط در مورد ازدواج هستند كه به سه دلیل زیر در ما شكل می گیرند:

• تماشای برنامه های تلویزیونی و فیلم ها
• خواندن رمانهای عشقی
• عدم وجود آموزش درباره عشق

ما آگاهانه یا نا آگاهانه اساس تصمیمات خود در ازدواج را بر این پنج افسانه عشقی بنا می گذاریم.

بیائید به این پنج افسانه مهلك درباره عشق نگاهی بیندازیم در حالی كه هر یك از این افسانه ها را می خوانید از شما تقاضا می كنم كه نه تنها در روابط فعلی خود بلكه در روابط گذشته خود نیز تامل كنید.

در اینجا پنج افسانه عشقی و واقعیت مربوط به هر كدام را در جدولی آورده ایم و سپس به توضیح هر كدام از آنها می پردازیم:

حال عواقب باور افسانه های عشقی را بیان می كنیم:

افسانه های عشقی (1):

عشق حقیقی بر همه چیز فائق می شود : زمانی كه شما چنین باوری دارید شما از روبرو شدن با مشكلات زندگی خود و یا ارائه راه حلهای این مشكلات با گفتن این جمله به خود كه ((اگر ما عاشق یكدیگر باشیم هیچ یك از مشكلات و تفاوتهای ما اهمیت چندانی نخواهند داشت)) اجتناب می كنید.

شما با گفتن این جمله به خودتان كه ((اگر بیشتر به او مهر بورزیم او تغییر خواهد كرد)) در روابط خالی از مهر و خشونت بار خواهید ماند. كسانی كه اعتماد به نفس پائینی دارند و گذشته ای مملو از نادیده انگاشته شدن یا آزار و اذیت دیدن دارند، اغلب خود را در روابط مسمومی قرار می دهند كه بیرون آمدن از آن برایشان مشكل است . اینگونه افراد مدام خود را متقاعد می كنند كه اگر موفق شوند همسر خود را بیشتر دوست داشته باشند رفتار نامطلوب آنها از بین رفته و با عشق جایگزین خواهد شد. اما این دامی بیش نیست . اختلافات رفتاری همسر شما تحت كنترل نیروهایی است كه هیچگونه ربطی به مهر ورزیدن یا نورزیدن شما ندارد.

شما از لحاظ روحی خود را زجر می دهید و وقتی كه ازدواج نمی تواند موفق شود با گفتن این جمله به خود كه ((اگر بیشتر او را دوست می داشتم توانسته بودم رابطه را حفظ كنم)) خود را مقصر می دانید.

متاسفانه باور به این افسانه عشقی می تواند برای شما دلی شكسته و حتی ضرر جسمانی به همراه داشته باشد، زیرا شما را متقاعد می كند در رابطه ای باشید كه سالم نیست.

عشق برای موفقیت یك ازدواج كافی نیست، به این معنی كه رابطه به تفاهم و تعهد نیازمن است. حقیقت تلخ این است كه تنها تعداد كمی از ضوابط به این خاطر كه دو طرف یكدیگر را به اندازه كافی دوست ندارند، پایان می پذیرد. رابطه به این خاطر پایان می پذیرد كه آن دو با هم تفاهم ندارند .

افسانه عشقی(2):

وقتی عشق، عشق حقیقی باشد همان لحظه كه فرد را دیدید ، خواهید دانست . فكر می كنم همه به طرزی پنهانی ، عشق در نگاه اول را باور داریم. و بر طبق این افسانه عشقی ((عشق حقیقی)) عشقی است مثل رعد و برق شما را ذوب كند.

عشق در نگاه اول نوعی جذب شدن(جاذبه فوری) است و مشكلات احتمالی زیر را خواهید داشت.

• شما آنچنان به جاذبه ای كه بین شما بوجود آمده می پردازید كه از بررسی دیگر قسمتهای رابطه باز می مانید.

شما به شروعهای انچنانی معتاد می شوید و فرصتهای دیگر را برای عشق واقعی و پر دوام از دست می دهید .

حال سوال این است این چیست كه وقتی شما كسی را برای اولین بار ملاقات می كنید تكانتان می دهد؟ اگر این عشق نیست پس چیست ؟

•  هوس در نگاه اول :شما جاذبه جنسی خاصی نسبت به فردی از جنس مخالف در خود احساس می كنید و سپس بسیار بیشتر از آن چیزی كه عملاً وجود دارد دچار عواطف و احساسات می شوید ، شما نه به این خاطر كه عاشق شده اید ، بلكه به این دلیل كه تحریك شده اید، مدام به او فكر می كنید-جاذبه جنسی شدید به خصوص با كسی كه با تصویر ذهنی شما از همسر ایده آل مطابقت دارد، به سادگی با عشق اشتباه گرفته می شود. خصوصاً اگر شما به دنبال یك اوج احساسی لحظه ای باشید، اما سرانجام شما در این رابطه با شكست مواجه خواهید شد .
• شیفتگی با تصویر آنها: بعضی اوقات وقتی به كسی علاقه مند می شوید عاشق او نیستید بلكه عاشق تصویر او هستید( چه قیافه ای دارد ،چكاره است ،چقدر پول دارد، چه ماشینی سوار می شوند، چه كارهایی در زندگی انجام داده است ) شما از تمامی این چیزها در سرتان رویایی می سازید و ماهیت فرد را نادیده می گیرید : ((خواستگار من دكتر است)) ((نامزدم هیكلی فوق العاده دارد)).

گذشته از این : آیا ممكن است كسی را ملاقات كنید و در همان لحظه احساس كنید كه او همسر ایده آل شماست و اشتباه نكرده باشید ؟ زوجهایی وجود دارند كه سی سال با هم زندگی كرده اند و می گویند كه در همان ملاقات اول می دانستند كه همسر ایده آل خود را یافته اند . آیا این همان ((عشق در نگاه اول)) نبوده است؟ دوست دارم این موضوع را این طور تلقی كنم كه آنها جاذبه ای قوی و ارتباط روحی را تجربه كرده اند كه سپس آن را به رابطه ای قوی و موفق بدل ساخته اند . آنان در نگاه اول وجود چیزی را در یكدیگر تشخیص داده اند، اما عشق حقیقی بین آن دو می بایست در طول سالیان شكل گرفته باشد.

برای دلباختگی یك لحظه كافی نیست اما((عشق حقیقی)) به وقت نیاز دارد. متاسفانه خیلی از ما در ابتدای روابط به دنبال همان شعله ناگهانی هستیم به جای آنكه به دنبال همسری باشیم كه بتوانیم با او رابطه ای پر دوام و محكم را بسازیم . بنابراین باید به خاطر داشته باشید كه عاشق شدن ساده است اما خلق یك رابطه سالم مستلزم كار سخت است اولین تاثیری كه كسی بر ما می گذارد كافی نیست تعیین كند آیا او می تواند همسری سالم و مهربان باشد. شما به تاثیرات دوم ، سوم چهارم و پنجم نیاز دارید شما به وقت احتیاج دارید تا علاوه بر ظاهر فرد ماهیت و شخصیت او را نیز كشف كنید.

افسانه عشقی (3):

تنها یك عشق واقعی در دنیا وجود دارد كه برای من مناسب است .

عواقب باور به این افسانه عشقی:

-شما همسر خود را با تصویر رویایی كه از همان یك نفر در سر خود ساخته اید ، مقایسه می كنید و از درك منحصر به فرد بودن آن شخص ، باز می مانید. به طور مثال شما بر این باورید كه همسر ایده آل شما یك جای این دنیا وجود دارد و فقط و فقط اوست كه می تواند شما را خوشبخت كند به همین دلیل وقتی با كسی رابطه ای پیدا می كنید و چالشی در این رابطه بوجود می آید به طرزی ناخود آگاه با مقایسه كردن نامزد خود با همان (همسر ایده آل ذهنتان) جا می زنید.

• باور به افسانه عشقی (3) ما را از شروع یك زندگی جدید، بعد از اینكه زندگی قبلی پایان پذیرفته است، باز می دارد. روابطی كه امید وار بودید یك عمر ادامه پیدا می كند ، اگر فقط به یك عشق حقیقی باور دارید و سپس آن یك نفر را از دست بدهید ، بقیه عمرتان را با قلبی تنها و مطمئن از اینكه هیچ كس دیگری نمی تواند جایگزین همسرتان باشد خواهید گذراند.

این امكان وجود دارد كه عشق حقیقی را با بیش از یك نفر تجربه كنید. شریكهای بالقوه زیادی وجود دارند كه می توانید با آنها خوشبخت شوید. ما باید بدانیم كه قلب یك انسان ظرفیت فوق العاده ای برای عشق ورزیدن دارد و ما مقدار عشقی كه اجازه می دهیم در زندگی از آن بهره مند شویم را محدود می كنیم فقط به این خاطر كه افسانه های عشقی را باور داریم.

برخی از پشیمانی ها زود گذر ند و پس از چندی به دست فراموشی سپرده می شوند اما گاه این پشیمانی با رنج و درد همراه می شوند كه تا پایان عمر ناچا ر به تحمل آن خواهیم بود .

این را همه می دانند و همه می گویند كه ازدواج به این معنی است كه دختر و پسری كه پیوند زناشویی می بندند می باید تا پایان عمر در كنار هم باشند , در غم و شادی یكدیگر شریك گردند و از زندگی با یكدیگر لذت ببرند تا بتوانند بهره لازم را از زندگی بر گیرند و فرزندانی شاد , سالم و مفید برای خود و خانواده و جامعه تربیت كنند . متاسفانه دستیابی به این اهداف چندان هم آسان نیست .و ازدواج و زندگی زنا شویی جزئیات بسیاری را در بر دارد كه تعداد معدودی از پسران و دختران از آنها آگاهی دارند . در بیشتر موارد پسرها و دخترها از درخواست و هدف خود از ازدواج آگاهی لازم را ندارند و تنها بعد از ازدواج است كه به بسیاری از جزئیات زندگی و اهمیت آن پی      می برند و گرفتار مشكلاتی می شوند كه حل آنها به سادگی امكان پذیر نیست .

روابط بین زن و شوهر بسیار حساس و دارای جزئیاتی است كه بسیاری از معیار ها ناتوان از تشخیص مشكل و یا حل آن است و قانون نیز نمی تواند بدرستی در این زمینه قضاوت كند , چون عمر و انرژی روانی از دست رفته بر گشت نا پذیر است . ازدواج نا موفق و یا طلاق برای اكثر زن و شوهر ها شكستی غیر قابل جبران محسوب می شود .

ینا براین برای جلوگیری از هر شكستی بهتر است تا آگاهی افراد نسبت به این امر مهم ( ازدواج ) افزایش پیدا كند . كتابهای بسیاری در این زمینه نوشته شده است و نویسندگان بسیاری تلاش كرده اند تا حاصل تحقیقات و تجربیات خود را در اختیار ما قرار دهند .زمانی كه اطلاعات و سطح آگاهی افراد بالا رود می توانند زندگی بهتر و با نشاطی را بوجود آورند .

این تحقیق شامل سه بخش كلی است , بخش اول مربوط به تعدادی از كتابها و گزیده ای از داستانهایی كه در مجله بیان شده است . بخش دوم شامل مطالب سه جلد كتاب ‍“ آیا تو گمشده ام هستی “  است , در این سه كتاب به مسائلی اشاره شده است كه تصمیم گرفتم آنها را در بخش جداگانه ای بیاورم . بخش سوم شامل پرسشنامه هایی است كه افراد مختلف آنها را پاسخ دادند .

در اینجا لازم است از همكاری كلیه استادان گرامی و دوستان عزیزم كه تجربیات خود را در اختیار اینجانب قرار دادند تشكر كنم .

مطالب كلی این تحقق شامل :

1. مشكلات دوران كودكی
2.  مشكلات در انتخاب همسر ( قبل از ازدواج )
3.  مشكلات بعد از ازدواج

در این تحقیق سعی بر آن شده تا یك سلسله مباحث مهم و سرنوشت ساز رفتار و كردار روزهای جوا نی را كه در روند زندگی سعادتمند در طول زندگی تاثیر گذار بوده و عدم اطلاع آن قطعاُ در سیر آنان به سوی كمال بازدارنده است به شما عزیزان یادآ ور شوم

مشكلات دوران كودكی

كودكی یكی از مهمترین دوران مراحل زندگی هر فردی است و مشكلات در آن دوران تاثیر بسزایی در مراحل دیگر زندگی دارد. جالب است كه بدانیم كه اكثر مشكلات قبل و بعد از ازدواج ریشه در دوران كودكی هر شخص دارد . یعنی مشكلات دوران كودكی مشكلات قبل از ازدواج مشكلات بعد از ازدواج 

پس اگر خوب دقت كنیم متوجه می شویم كه دوران كودكی هر شخص تا چه اندازه در مراحل دیگر زندگی اثر گذار است . بنا براین وظیفه هر پدر و مادری است كه با تربیت صحیح آینده فرزندان خود را تضمین كنند . 

پدران و مادران عزیز همیشه تلاش می كنند تا فرزندانشان در آسایش و آرامش زندگی كنند , اما متاسفانه به علت    ا طلاعات كم والدین و كوتاهی در بعضی مسائل مشكلاتی برای فرزندانشان بوجود می آید كه در آینده آنها بسیار تاثیر گذار است .

عامل اصلی مشكلات :

1. كمبود محبت
2.  عدم امنیت
3.  ترس

فكر انسان , عمل انسان اعم از نگاه , سخن گفتن , دست زدن , راه دفتن و سایر اعمالی كه ار اعضاء و جوارح انسانی سر می زند در یك مركز از بدن او به نام مغز ثبت و ضبط می گردد.رفتار و كردار او در گذشته بدون اینكه از خاطر او رفته باشد او را در مسیر زندگی امید وار  یا نا امید قرار می دهد و از آنجایی كه رفتار , به تناسب خوبی و زشتی , در امید واری زیاد و ناامیدی زیاد تاثیر دارد ما ابتدا به بررسی روان شناسی رشد و سپس رشد از نظر اسلام می پردازیم تا اول اینكه بدانیم بهترین دوران زندگی انسان چه موقعی است و دوم اینكه بعد از شناخت از موقعیت خود از   فرصت های از دست نرفته برای خوشبختی و سعادت دنیا و آخرت گام برداریم .

از آنجایی كه انسان موقعیت خود را نمی شناسد دست به كارهای ناشایست می زند . اگر انسان قدر و منزلت خود را از آفرینش بداند , همانگونه كه مولای ما حضرت علی (ع) فرمودند : هركس خود را شناحت به تحقیق پروردگار خود را شناحته است . برا ی حفظ ارزشهای نهفته و والای خود تلاش می كند .

تمام بدبختی های انسان از جهل او سرچشمه می گیرد. در این تحقیق تصمیم داریم انشاء ا.. . ضمن بررسی مراحل رشد و نیز خود شناسی به مسائل مربوط به ازدواج هم بپردازیم .

نظریه لورنس كلبرگ در باره رشد :

لورنس كلبرگ روان شناس امریكایی با اینكه معتقد است هیجگونه پیشگویی در باره ارتباط بین سن و رشد اخلاقی صحیح نیست و نیز افراد وقتی به یك مرحله معین از رشد می رسند به طور قابل قبولی ملاحظه ای با یكدیگر متفاوت اند ,  ولی در حین حال در مطالعات او می توان حد و سنی را در طول مراحل رشد اخلاقی مشاهده كرد .

رفتار اخلاقی كودكان در بین سالهای زیر هفت سال دورویه تنبیه یا پاداش است . اما از سنین هفت تا دوازده سالگی یعنی مرحله اخلاق   « پسر خوب » و « دختر خوب » بودن در رفتار اخلاقی این سنین مشاهده شده است . مرحله دیگر 12 تا 15 سالگی یعنی دوران نوجوانی است كه در این دوران مرحله اخلاق بر پایه قانون و نظم می شود كه ما این دوران را دوران « ممیزی یا دوران تشخیص » می نامیم , و بالاخره مراحل نهایی رشد از سنین 15 سال به بالا كه افراد , توانایی كافی برای تفكر انتزاعی و مجرد را پیدا كرده و به آخرین مرحله رشد ذهنی نائل می شوند .[1]

البته مسئولین نظام باید قانون سربازی را طوری تنظیم كنند كه سربازی به عنوان مانع و مشكل بر سر راه ازدواج نباشد و حقوق و مزایای برای سربازان قرار داده شود كه مخارج خود و همسرشان تأمین شود و . . .

راه حل:

1. نامزدی شرعی و قانونی: نامزدی در دوران سربازی، خیلی شیرین و زیباست. دو نامزد در طول این دوران، نامه نگاری دارند و برای همدیگر مطالب امید بخش دو دلگرم كننده می‌نویسند. و در هنگام مرخصی‌های این دوران،‌ با یكدیگر دیدار و ملاقات می كنند.
2.  سكونت در منزل والدین زن یا مرد:

اگر ازدواج كرده باشند، زن، در دوران سربازی شوهرش ، در منزل یكی از والدین سكونت داشته باشد (والدین مرد یا زن) كه تنها نباشد و مرد بتواند با خیال راحت، خدمتش را به انجام برساند و هر گاه به مرخصی آمد، با هم باشند.

3. كمك پدران و مادران:

در مورد مخارج زن و امور دیگر (همان مطلبی كه در بخش «ادامة تحصیلات علمی» گفته شد) قابل انجام است.

مشكل ششم:

(6) وجود برادان و خواهران بزرگتر:

البته این مشكل در بعضی از خانواده‌ها كه این مسئله برایشان مهم است وجود دارد. و اگر نه این مشكل و عقیده، به هیچ وجه پایه و اساس شرعی و عقلی ندارد. بر جوانان لازم است كه: سنت‌های غلط را بشكنند و خود را بدبخت آداب و رسوم غلط نكند. در اینجا باید توجه كرد كه می‌بایست احترام برادر و خواهر بزرگتر كاملاً حفظ شود.

(مظاهری/ جوانان و انتخاب همسر)

مشكل هفتم:

(7) مسكن:

لازم است طرح‌هایی وسیع و فراگیر در سطح كل جامعه اجرا گردد. تا این معضل بزرگ حل شود.

راه حل:

1. سكومت موقت در منزل والدین: در صورت امكان، عروس و داماد برای مدتی در منزل والدین یكی از آنان ساكن شوند تا منزل جداگانه‌ای تهیه كنند. اما باید توجه داشت كه: اگر بداند این سكونت، باعث دعوا  و نزاع و توهین و تحقیر می‌شود، به هیچ وجه صلاح نیست در آن خانه ساكن شوند یا بمانند.
2. اجاره نشینی:

یك امر رایج و معمول در كل جهان است. جوانان یك منزل ارزان و ساده ای اجاره كنند و مقداری سختی اجاره نشینی را تحمل نمایند تا ان شاء الله خانه‌دار شوند.

مشكل هشتم:

(8) ناتوانی جوانان در ادارة زندگی: در ادامه به آن خواهیم پرداخت

(مظاهری/ جوانان و انتخاب همسر)

نظرات شخصی محقق:

همانطور كه گفته شد مشكلات ازدواج دو دسته هستند: (1) حقیقی. (2) ساختگی.

حال به مورد دوم یعنی مشكلات ساختگی می‌پردازیم كه البته از جمله مواردی است كه من در تحقیقات خود با آن مواجه شدم ممكن است عده‌ای بر این عقیده باشند كه ازدواج كردن اسیری است و بهتر است انسان، مجرد زندگی كند، چرا كه با مسایل و مشكلاتی كه در خانواده‌ها مشاهده می كنیم. به این نتیجه می‌رسیم كه «بهتر است مجرد مانده و ازدواج نكنیم.»

و از سویی احتمال دارد كسی بگوید: «ازدواج بهتر است و انسان مجرد صاحب زندگی نمی‌شود، زیرا اغلب افرادی كه مجرد زندگی می‌كنند اینگونه دیده‌ایم كه دور از زندگی بوده و صاحب خانه امكانات زندگی نشده اند».

ازدواج امر مقدسی است و به خاط تقدسش در اسلام انجام آن مستجب بوده و ثواب دارد. اما اسلام الزامی برای این امر ندارد و آنرا واجب نكرده است.

گاهی اوقات ازدواج نكردن بهتر از این است كه فرد بدون آمادگی لازم ازدواج كند و زندگی خود و فرد دیگری را دچار مشكل كند.

عده‌ای به خاطر والدین خود  ازدواج نمی‌كنند و یا زمانی كه تصمیم به ازدواج می‌گیرند با مشكلاتی مواجه می‌شوند (پدر و مادر با بهانه‌های مختلف مانع از ازدواج فرزند می‌شوند). اكثراً این مسئله در خانواده‌هایی رخ می‌دهد كه پدر خانواده فوت شده یا پدر فرد بی مسئو‌لیتی است. و در اینجا یكی از فرزندان خود را موظف می‌كند كه تا آخر عمر از خانوادة خود به خصوص مادرش حمایت كند. در ادامه داستانی در این مورد می‌خوانیم.)

داستان محله مربوط به مجله راه زندگی شماره 185 پانزدهم دی ماه 1383 است).

خلاصه داستان:

من كوچكترین فرزند خانواده هفت نفری بودم. 

همه فامیل می‌دانستند پدرم بداخلاق ترین مرد روی زمین است. مادرم كه در سن سیزده سالگی به زور همسر پدرم شده بود، در طی تمام این سالها حتی حالا كه پیر شده ست از پدرم می‌ترسد. خواهر و برادرهایم خیلی زود ازدواج كردند و رفتند و در سن چهارده سالگی من و پدر و مادرم تنها شدیم. همیشه دلم برای مادر می‌سوخت. نمی‌خواستم باور كنم كه او تا آخر عمرش باید این وضع را تحمل كند تمام رویاهایم حول محور تصویری می‌گشت كه من مادرم را با خودم به سفر برده‌ام، برایش خانه‌ای زیبا خریده‌ام، خوشحالش می‌كنم، او را به خانه خودم می‌برم و نمی‌گذارم ذره‌ای اذیت شود و . . .  در طی آن سالها خوب درس می‌خواندم، چون مادر از بچه‌های درسخوان خوشش می‌آمد، كم حرف بودم، تو كارهای خانه مثل یك زن به مادرم كمك می‌كردم، خلاصه هر كاری می‌كردم تا مادر از من خشنود باشد. در دانشگاه رشته وكالت خواندم آنهم چون مادر دوست داشت ولی توانست پز آنرا به دیگران بدهد. تمام وظایف مذهبی ام را به نحو احسن انجام می‌دادم چون این كار شوقی را در چشم مادر می‌آورد كه بیشترین ارزش را در زندگی‌ام داشت. توی دانشكده با دختری آشنا شدم، دختر ساده‌ای بود و هرگز رفتار زننده‌ای از او نمی‌دیدم. در مورد او با مادر صحبت كردم اما مادر در حالی كه هنوز او را ندیده بود به شدت مخالفت كردن و سرانجام كاری كرد كه من دیگر به آن دختر فكر نكنم. بعد از آن به سربازی رفتم و در طی آن مدت مادر برای من به دنبال دختری مناسب می‌گشت. بعد از اتمام سربازی در امتحان كانون وكلا شركت كردن و قبول شدم و كم كم زندگی‌ام داشت سر و سامان می‌گرفت و معیارهای من در طی این سالها بسیار تغییر كرد و این معیارها با معیارهای مادرم متفاوت بود. اما چطور می‌توانستم این مسئله را به او القاء كنم؟ او عادت كرده بود كه من را در هر شرایطی به نحو كامل داشته باشد. هیچ وقت با كوچكترین عقیده و خواست او مخالفت نكرده بودم. اولین پس اندازم را كنار گذاشتم و او را فرستادم مكه. خواهرم و بردادرهایم به او هیچ اهمیتی نمی‌دادند و پدرم مدام به من غر می‌زد كه چرا اینقدر به مادرم چسبیده‌ام و به جای آن نمی‌روم سراغ زندگی خودم؟! خلاصه مادر از مكه كه برگشت عزمش را جزم كرده می‌برد كه هر طور شده برای من دختر مناسبی پیدا كند. مدام مرا به خواستگاری دخترهای كم سن و سال و زیبا برد. اما من كه حال تقریباً سی و دو سال سن داشتم، و دلم می‌خواست با دختری ازدواج كنم كه بتوانم چند كلمه‌ای با او حرف مشترك داشته باشم مادرم دختری را پسندید اما او اصلاً ‌كسی نبود كه من بتوانم سالها با او زندگی سعادتمندی داشته باشم. اما مادرم عاشق چشم‌های رنگی و زیبایی چهرة او شده بود، می‌توانست حسابی به همه پز بدهد كه عروسش مهندس می‌شود و چقدر هم زیباست. اینجا بود كه برای اولین بار به مادرم نه گفتم، باورش نمی شد، همیشه فكر می‌كرد من در هر شرایطی مطیع او خواهم بود، سكوت می كنم و می‌گویم هر چه شما بگویید. . . .  اما حالا موضوع یك عمر زندگی بود، حالا فهمیدم چرا خواهر و برادرهایم به سراغ زندگی خود رفتند. متوجه شدم كه هر انسانی باید زندگی مخصوص به خود داشته باشد.)

اما شاید بزرگترین دستاورد بشر در قرن بیستم دستبابی به الگوهای پیشرفته سازمان و تشكیلات بوده است. یعنی انجام تقسیم كار بویژه فعالیت‌های بزرگ صنعتی، تولیدی و اجرائی در قالب سازمان و تشكیلات و انجام كار گروهی با هماهنگی و استفاده از اصول و فنون كنترل پروژه و مدیریت كیفیت. ساختار سازمانی  امكان تقسیم كار به گروه های تخصصی و بهره برداری از تخصص های مرتبط با هر كار و وظیفه را در شرایط پهنه امكان پذیر می نماید.

در كارهای مهندسی كه پایه و اساس خلق وبهره برداری از تكنولوژی در ابعاد مختلف است.فرایند فعالیت مهندسی از مطالعات امكان سنجی شروع می‌شود و به ارائه گزینه‌های مختلف یا طرح های خام مهندسی می انجامد.  د رمرحله انتخاب بهترین گزینه انواع فاكتورهای موثر در هر پرونده از جمله فاكتورهای مالی و اقتصادی ، فاكتورهای امكان پذیری وزمانبندی ، امكان پذیری  جا و مكان، امكانات مهندسی  و دانش فنی، و بالاخره امكانات اجرائی مورد ارزیابی قرار می گیرد و با روش های علمی و مقایسه های آماری و اطلاعاتی و از جمله محاسباتی. پروژه ای كه بهترین تركیب عواقل را نشان می دهد بعنوان پیشنهاد اجرائی دراختیار  كارفرما قرار می دهد. باتصویب  طرح ها و گزینه های پیشنهادی تقسیم كار اصلی بروری پروژه مهندسی انجام می گردد و با طبقه بندی مراحل مختلف طراحی عملیات تخصصی مهندسی و طراحی شروع می گردد. بدین ترتیب كه اگر موضوع پروژه مثلا تاسیس یك كارخانه یا واجد تولیدی است. دراینصورت مكان مناسبی كه بهترین ارتباطات را با مواد اولیه، بازار فروش كالا یا مصرف كالا، بازار كار و امكانات زیر بنائی( آب ، برق، تلفن، گاز، راه آهن، راههای آبی و هوائی) امكانات شهری و زیستی و سایر عوامل داشته باشد انتخاب می گردد و مراحل نقشه برداری و زمین شناسی برای تهیه نقشه های توپولوژی و ژئودزی انجام می پذیرد كه این نقشه ها و اطلاعات بصورت داده های مهندسی در طراحی های ساختمان ها و سازه ها و سطوح هموار اجرای ساختمان ها (خاكبرداری و خاكریزی) و بالاخره نقشه هایی راهها و خیابانهای دسترسی، استقرار و طرح جا و مكان تاسیسات، ساختمان ها و سالن های تولید و ارتباطات داخلی و سیستم های پشتیبانی تولید مورد استفاده قرار می گردد درمراحل بعدی طرحی كارهای تخصصی تر مانند طراحی ساختمان ها، سازه ها، سیستم های تاسیساتی مانند آب‌رسانی، برق رسانی، توزیع برقی، ایستگاهای تبدیل فشار برق ( مثلا 63 كیلوات یا 6 كیلو وات به سه فاز، 220 و 110 بر حسب نوع مصرف)  و در ادامه كار تهیه نقشه‌های اجرائی طرح مسیر و ایستگاه های تولید و استقرار تجهیزات خطر تولید انجام  می پذیرد. در ادامه با استفاده از اطلاعات سازنده تجهیزات خطوط تولید فونداسیون ها و راهگاه های ورودی و خروجی مواد، آب ، برق، گاز، فاضلاب بصورت اجرائی دویز Detouz طراحی و نقشه های اجرائی آن تهیه می‌شود. در این مرحله كلیه اجزاء و انتخاب ها یا به سفارش صاحب تكنولوژی ویا برحسب استانداردهای حرفه ای بین المللی انتخاب و طراحی می‌شود و بر حسب اینكه اطلاعات موجود در چه سطحی باشد. مهندس مشاور و مسئول، طراحی تكمیلی رابرعهده می گیرد و انجام می دهد.مثلا اگر دستگاهها بصورت خط تولید در كارخانه سازنده و صاحب تكنولوژی طراحی شده است. مشاور تنها مكان و نحوه نصبت ومونتاژ تابلوها و دستكاها را تهیه می كند و تاگر خطوطی فاقد سیستم یپارچگی فرمان و قطع و وصل برق باشد، مبادرت به  طراحی تابلوهای فرمان می نماید.

باپایان گرفتن این مرحله مراحل  مربوط به تهیه نقشه های اجرائی كه معروف به Prawings Shop  است انجام می پذیرد. این نقشه ها بنحوی است كه در آن مارك. ابعاد اندازه ها و نحوه قرار گرفتن، فاصله ها و اتصالات بنحوی كه درخود كارگاه و یا در كارگاه سازنده قابل اجرا باشد و كارگران و استاد كاران بدون محاسبه مهندسی بتوانند موضوع نقشه را بسازند تهیه می‌شود. مثلا در یك سازه فلزی علاوه بر خطوط هندسی، مقطع پروفیل ها،  طول هر پروفیل  مكان استقرار، نوع اتصال (طول و اندازه جوش، سوراخ یا پیچ و مهره ها) با دقت و تلرانس های حرفه ای تعیین می‌شود.

در این نقشه ها وزن اجزاء حجم ها و نوع جنس و حتی مارك اجزاء با دقت بسیار زیادی تعیین درجه اول مربوطه ذكر می‌شود.

نقشه ها شامل گروه های مختلف مانند سازه های فلزی، خاك برداری ، خاكریزی كارهای تبنی، كارهای برقی، كارهای تاسیساتی و لوله كشی، كارهای مكانیكی و تجهیزاتی كارهای الكترونیكی یا ابزار دقیق و كارهای مهندسی مانند كنترل پروژه ها و راهنمایی نجهیزاتی مانند جرا؟؟؟ های مورد نظر و در صورت لزوم روش های مهندسی برای نصب و مونتاژ و حجم از مدارك مالی و نظارتی است كه شامل جداول فهرست اقلام و فهرتس كار است كه حجم فیزیكی، حجم اجرائی (ساعت كار یا دستمزد حجمی كارها) و سایر مشخصات مالی مانند فهرست بهای كارها می باشد.

این مدارك نشان دهنده وضعیت مالی پروژه است كه معمولاً مورد استفاده قراردادی كارفرما قرار می گیرد. برای معنی كه در مراحل مناقصه یا استعلام و مذاكره برای عقد قرارداد اجرائی با پیمانكاران مختلف پیشنهاد قیمت  به زیر فهسرت های تهیه شده بركارفرما ارائه می‌شود كه بین از عقد و امضای قرار داد با پیمانكاران در مراحل اجرائی ، با اجرا و انجام هر بخش كار میزان دستمزد یا كارمزد پیمانكار با دقت قابل محاسبه و پرداخت خواهد بود.

مرحله اساسی درجریان اجرا مرحله نظارت است كه توسط مهندسین ناظر صاحب صلاحیت و برحسب مدارك طراحی و مهندسی دار بصورت لزوم نظارت كارگاهی و مقیم به اجرا در می آید. مهندسین ناظر علاوه بر كنترل كیفیت انجام می پذیرد با دقت نظارت و تاكیید می كنند.

مثلا در اجرای سازه ها علاوه بر كنترل كیفیت مواد اولیه (نو و سالم و بی عیب و درست بودن مصالح) ممكن است كنترل هائی برروی جوشكاری یا آزمایشاتی برروی بتن ها انجام پذیرد كه سازه بدست آمده دقیقا استانداردهای حرفه ایی مورد توافق را دراجرای مراعات كرده باشند.

مرحله نهائی، مرحله بهره برداری و راه اندازی پروژه است كه شرایط طراحی و قراردادی فرایند آنرا تعیین می كند و معمولاً هر پروژه پس از رسیدن به بهره برداری یك دوره آزمایشی را طی می كند تا هر گونه اشكال، ایراد و كمبودی كه ناشی از طراحی و مهندسی ناقص یا اجرای بد پیش  آید رفع اشكال شود و در پایان تحویل قطعی انجام می پذیرد  كه در این مرحله معمولاً وظایف مشاورین و پیمانكاران خاتمه پیدا می كند.

مراحل شرح داده شده در یك گروه مهندسی بشرح فوق بستگی به حدود وشرح وظایف مشاور در پیمانكاران و بزرگی دراندازه پروژه مهندسی و نوع كار دارد. مثلا مراحل  و محتوای كار مهندسی یك كارخانه تولید پنج ومهره با یك واحد كشت و صنعت نیشكر كلا متفائت و متناسب با قرارداد است. همچنین یك پروژه ممكن است چندین مشاور مهندسی و یا چندین پیمانكار اجرائی داشته باشد. در پروژه های بزرگ معمولاً یك مشاور مادروپك پیمانكار اصلی پروژه را اداره و هدایت می نمایند و هركدام با چندین مشاور تخصصی و یا پیمانكار تخصصی سروكار دارند.

در این فرایند منسجم و ساختار سازمانی از پیش طراحی شده است كه جایگاه تخصصی  مهندسی مختلف تاكنسین ها و اجزاء خدماتی و پشتیبانی مختلف استقرار داشته  و برحسب تقسیم كار با هماهنگی دقیق فعالیت های خدماتی خود را ارائه می‌دهند.

یكی از وسیله های مهم صنعت امروز احتیاج مبرم به پیچ و مهره می‌باشد در این جزوه آشنایی مختصری در مورد ساخت پیچ و ماشینهای تولید پیچ ارائه می‌شود.

فصل اول

پیچ‌ها:

تعریف پیچ‌: پیچ قطعه استوانه ای است كه بر سطح استوانه آن شیاری مارپیچ ایجاد شده است و از آن برای اتصال قطعات به كمك مهره استفاده می‌شود. البته برخی اوقات با حدیده كردن قطعه،‌ بدون  كمك  مهره نیز می‌توان اتصال را عملی كرد. به طور كلی از پیچ  برای بستن قطعاتی استفاده می‌شود كه بتوان آنها را به سهولت از هم جدا كرد. از پیچ، همچنین برای ایجاد نیروی طولی زیاد در پرسها و گیره‌ها و برای تبدیل حركت دورانی به حركت مستقیم در ماشین تراش و . . .  استفاده می‌گردد.

معرفی قسمتهای مختلف پیچ:

پیچ شامل دو قسمت اصلی سر و بدنه می‌باشد. سرپیچ به اشكال مختلفی از قبیل شش گوش،‌ چهار گوش، گرد، عدسی، هزینه‌ای، استوانه‌ای و شش گوش یا چهار گوش داخلی (آلن) تولید می‌‌شود كه آچارها می‌تونند با آن درگیر شوند. قسمت بدنه پیچ استوانه ای شكل است و روی سطح جانبی آن دنده‌كاری شده است. دنده‌كاری نیز عبارت از ایجاد شیارهایی به صورت مارپیچی است. شیارها به صورت مثلث، مربع، ذوزنقه و نیم دایره بر روی سطح جانبی بدنه پیچ ایجاد می‌شوند

شكل 1– 1 اجزاء مختلف یك پیچ

یك «دنده پیچ» عبارت است از مسیر مارپیچی كه بر روی استوانة پیچ قرار دارد كه  اگر استوانه را گسترش دهیم متوجه می‌شویم كه یك دنده یا مارپیچ عبارت از وتر مثلث قائم الزاویه ای با قاعده برابر محیط دایره و ارتفاعی معادل گام  است. این ارتفاع عبارت از فاصله‌ای است كه در یك دور كامل بر روی سطح جانبی استوانه بوجود می‌آید و گام پیچ  نامیده می‌شود.
شكل 2-1

در مثلت قائم الزاویة بالا زاویه بین قاعده و وتر مثلث «زاویه مارپیچ» نامیده می‌شود و تانژانت این زاویه را شیب مارپیچ می‌گویند.

چنانچه جهت صعود مارپیچ روی قسمت مرئی (دید) استوانه با محور قائم از چپ به راست باشد پیچ راست گرد است و اگر از راست به چپ باشد پیچ چپ گرد می‌باشد.

در پیچ راست گرد، برای باز كردن مهره لازم است آن را در جهت خلاف عقربه‌های ساعت،‌ و در پیچ چپ گرد باید آن را در جهت عقربه‌های ساعت بچرخانیم. دنده كاری را پیچها ممكن است یك راهه و یا چند راهه باشد. پیچی را كه مارپیچهای آن فقط از تراش یك مارپیچ ساخته شده باشد پیچ یك راهه گویند.

در صورتی كه پیچ چند راهه عبارت از پیچی است كه مارپیچهای آن از تراش چندین مارپیچ به موازات هم به وجود آمده باشند. در پیچهای چند راهه چون معمولاً شیب دنده‌ها زیاد است از آنها برای كورس زیاد و نیروی كم (پیچهای حركت ماشین تراش و پرس) استفاده می‌شود. در شكل صفحة بعد یك پیچ سه راهه نشان داده شده است.

مشخصات پیچها، معمولاً با ابعاد و گام پیچ تعیین می‌‌شوند:

الف- پیچها به كمك ابعادشان كه عبارت از قطر بزرگتر، قطر كوچكتر،‌ گام پیچ و طول قسمت دنده كاری است مشخص می شوند.

شكل3 –1 ابعاد مشخص كننده یك پیچ و مهره

• قطر بزرگتر عبارت از قطر اصلی و قطر خارجی پیچ است كه می‌‌توان آن را توسط كولیس اندازه گرفت. این قطر با حرف d نشان داده می‌شود.
• قطر كوچكتر عبارت از قطر داخلی یا هسته مركزی پیچ می‌باشد كه تحت تراش قرار نگرفته است. این قطر با حرف  نشان داده می شود.
• گام پیچ عبارت از مقدار طولی است كه پیچ در یك دور گردش بالا یا پایین می‌رود. این طول مساوی فاصله دو دنده مجاور هم در پیچ یك راهه است و با حروف p نشان داده می‌شود.
• طول پیچ، طول قسمت استوانه‌ای است كه در زیر سرپیچ قرار دارد. و طول پیچ با قطر آن تناسب دارد.

معرفی انواع پیچها:

پیچها را از نظر شكل و پروفیل دنده به انواع مختلفی تقسیم می‌كنند كه عبارت اند از:

1- دندة‌ مثلثی كه بیشتر از انواع دیگر متداول است و دارای مقاومت خوب برای اتصالهای مكانیكی می‌‌باشد.

2- دنده مربع كه برای اتصالات و تحت فشار كه كمتر باز و بسته می‌‌شوند. بكار می‌رود.

3- دنده ذوزنقه‌ای كه برای انتقال حركت و نیرو مورد استفاده واقع می‌شود.

4- دنده اره‌ای كه شكل دنده‌های آن ذوزنقه قائم الزاویه است و برای انتقال حركت و نیرو در یك جهت بكار می‌رود.

5- دنده گرد كه برای قطعاتی كه در معرض ضربه قرار می‌گیرند مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انواع فرم و پروفیل دنده‌های پیچها در شكل زیر به منظور مقایسه نشان داده شده است. پیچها از نظر شكل و پروفیل دنده ها دارای استانداردهای مختلفی هستند كه عبارتند از: پیچهای بین المللی متری، پیچهای اینچی،‌ پیچهای لوله اینچی و پیچهای مخصوص.

شكل 4-1 اشكال مختلف دنده‌كاری در پیچ

الف- پیچهای بین المللی متری:

این رشته بر اساس دستگاه متری پایه گذاری شده است. دنده‌ها در این سیستم به شكل مثلث متساوی الاضلاع است كه رأس دنده‌ها آن در ارتفاع مثلث در پیچ و ارتفاع در مهره بریده شده‌اند. همچنین ته شیارهای آن د ارتفاع مثلث در پیچ و ارتفاع در مهره گرد شده‌ند. به این ترتیب یك فضای خالی بین پیچ و مهره ایجاد می‌شود كه مخزن خوبی برای روغن می‌‌باشد و در باز كردن و بستن پیچ و مهره از اصطكاك خشك جلوگیری می‌كند و در نتیجه دوان آن را افزایش می‌دهد. در این دسته،‌ پیچ را با قطر و گام به میلیمتر مشخص می‌كند. مانند پیچ 20M كه عدد 20 معرف قطر پیچ و حرفM معرف سیستم آن می‌باشد. در سیستم متریدو سری پیچ بارزوه وجود دارد.

او در سخنرانی تاریخی خود با عنوان “در آن پایین اتاقها (فضاهای) بسیاری وجود دارد” چشم انداز جالبی را از ساخت و ساز در مقیاس اتمی و مولكولی را متصور ساخت. او عقیده داشت در مقیاسهای بسیار كوچك خواص مواد با خواص فعلی اشان فرق می كند و لذا با كنترل ماده در مقیاس اتمی و مولكولی می توان به خواصی از مواد دست یافت كه اكنون از آنها استفاده نمی كنیم.

در سال 1974، Taniguchi ایده های فینمن را نانوتكنولوژی نامید. او بین مهندسی در اندازه میكرومتر مانند میكروالكترونیك كه در آنها روزها دوران اوجش را می‌گذارند و مهندسی در مقیاس زیر میكرومتر تفاوت قائل شد.

از آن زمان تا كنون تلاش برای كشف خواص جدیدی از مواد در در مقایس نانومتر با سرعت روبه پیشرفت است. دو تا از دستاوردهای بزرگ آن میكروسكوپهای SPM (Scanning Probe Microscope) و كشف آلوتروپی جدیدی از كربن به نامBuckminister Fullerenene یا Buckyball هستند. اختراع میكروسكوپهای SPM كه دو تا از معروفترین آنها STM و AFMهستند كار مطالعه و بررسی ساختارهای بسیار ریز و در حد نانومتر را تسهیل كردند و كشف باكی بال ها باعث ایجاد ساختارهای تیوب- مانند شد كه در آنها ورقه های گرافیت به شكل لوله در می آیند و دو سر آنها با دو نیم فولرن بسته می شود. ضخامت این لوله ها فقط چند میلیونیم متر یا چند نانومتر و طول آنها به حدود 100 میكرومتر می رسد. این نانولوله ها از فولاد محكمتر اما سبك وزن اند، خم شدنهای پی در پی، تابیدن و پیچیدن را تحمل می كنند، می توانند به اندازه مس رسانای الكتریسیته و یا مانند سیلیسیم خاصیت نیم رسانایی از خود نشان بدهند. بهتر از هر ماده شناخته شده دیگری گرما را منتقل می كنند و خاصیت جذب هیدروژن را نیز دارا می باشند.

علم و تكنولوژی نانو در واقع یك نگاه و یك رویكرد جدید در علوم و مهندسی با كنترل ماده از مقیاس اتم و مولكول و یا از مقیاس نانومتر می باشد و لذا در تمامی حوزه های علم و تكنولوژی و صنایع مختلف تحول و تغییر ایجاد خواهد كرد.

سیر پیشرفت مواد با ساختار بسیار ظریف یا نانو ساختار :

در زمینه علم مواد می توان دو مرحله را به عنوان مراحل توسعه و پیشرفت مواد با ساختار Ultrafine یا همان مواد با ساختار نانومتر مشخص كرد.

اولین مرحله را می توان از سال 1870 تا سال 1970 دانست. در این مرحله میكرو ساختار به عنوان پارامتر اصلی كنترل كننده خواص مكانیكی، مغناطیسی و الكتریكی معرفی شد. سرآغاز آن كارهای Sorby روی خواص مكانیكی آهن بود كه نشان داده سختی مارتنزیت بخاطر تغییرات آلوتروپیك در آلیاژهای آهن و میكروساختار بسیار ظریف باقی مانده است. پدیده رسوب سختی نیز ارتباط بین میكروساختار و خواص را پیشنهاد نمود. Wilm در سال 1906 آلیاژ Ag-Co-Mg-Mn را كوئینچ نمود و بعد از چند هفته مشاهده نمود كه سختی آن بیشتر شده است. بعدها متوجه شدند كه این افزایش سختی ناشی از رسوب یك فاز جدید در مقیاس زیر میكرومتر است. در سال های بعد نظریه های عیوب شبكه ایی و مشخصه های آن روی جامدات كریستالی و اختراع میكروسكوپهای با قدرت تفكیك پذیری بالا باعث پیشرفت بسیار زیادی در درك خواص وابسته به ساختار و میكرو ساختار شد.

و دومین مرحله را نیز می توان بعد از سال 1970 دانست. در این زمان Gleiter، Turnball و دیگران با روشهای گوناگون مواد با ساختار بسیار ریز (Ultrafine) یا نانومتری تولید می كردند و سپس خواص آنها را بررسی می نمودند. به عنوان مثال Gleiter و همكارانش توسط روش Inert Gas Condensation پودرهای نانومتری فلزی تولید می كردند و سپس تحت محیط با خلاء بسیار بالا آنها را به صورت دیسكهای كوچكی متراكم می نمودند و آنها را آنالیز می كردند. مطالعات آنها نشان داد كه با تغییر آرایش مواد و دستكاری در میكروساختار مواد می توان جامداتی با ساختار اتمی/ الكترونی جدید ساخت. این پیشرفتها ایده های فینمن در مورد نانوتكنولوژی را به حقیقت بیشتر نزدیك كرد.

معرفی مواد نانوساختار (Introduction to Nanostructured Materials):

مواد نانو ساختار جامداتی هستند كه اجزای ساختار آنها حداقل در یك بعد در حد نانومتر باشد. در واقع فقط نانوساختار به موادی (فلز، سرامیك، پلیمر، كامپوزیت، نیمه هادی، شیشه) گفته می شود كه شامل دانه ها یا كلاسترها یا لایه ها و یا فیلامنت هایی كمتر از 100 نانومتر باشند و در واقع می توان آنها را به چهار گروه زیر تقسیم بندی نمود.

تقسیم بندی (Classification):

1- صفر بعدی یا همان كلاسترهای اتمی.

2- تك بعدی یا لایه های نانوساختار كه در آنها طول و پهنا از ضخامت بیشتر است. مثل thin filmها و thin winrها.

3- ساختارهای دوبعدی كه در آنها طول از پهنا یا قطر بسیار بیشتر است. مثل فیلامنت‌ها و یا سطوح آزاد با ضخامت نانومتر مثل پوششهای نانومتری.

4- ساختارهای سه بعدی مانند كریستالهای نانو ساختار یا مواد آمورف یا quasicrystalline نانو ساختار .

بیشترین توجه متخصصین مواد به ساختارهای سه بعدی و نانوكریستالی است.

و نانو ساختارهای تك بعدی بیشتری در صنایع الكترونیك و نانو ساختارهای صفر بعدی و دو بعدی بیشتر در صنایع اپتیك كاربرد دارند.

ساختار (Structure)

نتایج مطالعات و آنالیزهای Gleiter و دیگران در ساختار مواد نانوكریستالی نشان می دهد كه در ساختار این مواد دو نوع اتم قابل تشخیص است.

اتمهای كریستالی با تركیبی از نزدیكترین همسایه های اتمی متعلق به شبكه و اتمهای مربوط به مرز با فواصل اتمی متفاوت در هر مرز. یك فلز نانوكریستال با اندازه دانه حدود 10 نانومتر حدود m^-3 25 10*6 فصل مشترك با جهت های كریستالی رندوم دارد و بنابراین تعداد زیادی از اتمها در فصل مشترك واقعند.

اگر فرض كنیم كه دانه ها به صورت كره یا مكعب هستند، آنگاه: ضخامت متوسط مرزدانه

:d قطر متوسط دانه

بنابر این درصد حجمی اتمها در مرزدانه ها می تواند تا حدود 50% برای یك ماده با اندازه دانه 5 نانومتر برسد، در حالیكه برای ماده ایی با اندازه دانه ³ 10 نانومتر 3% است.

(همچنین در سالهای اخیر متوجه شده اند كه علاوه بر مرزدانه ها، triple junctions خطوط تقاطع سه یا چند كریستال جامد) نیز در اندازه دانه های كوچك اثرات بسیاری روی میكروساختار دارد. لذا كل منطقه بین كریستالی(intercrystalline) را محاسبه می كنند.                for

ic= intercrystalline

gd= grainboundary

ti= triple junction

همانطور كه در شكل مشاهده می شود در اندازه دانه های 3-2 نانومتر این مقادیر به 80-70 هم درصد می رسند. به طور كلی مواد نانو كریستالی از دو جز ساخته شده‌‌اند.

كریستالهای كوچك با نظم اتمی با دامنه بالا و جهت های كریستالی متفاوت كه «جزء كریستالی» نامیده می شود و شبكه بین مناطق كریستالی كه ساختار آن از منطقه‌ایی به منطقه دیگر فرق می كند و «جزء فصل مشترك» نامیده می شود. چگالی مناطق فصل مشترك كمتر از 10 تا 30 درصد كمتر از چگالی مناطق كریستالی است. (با توجه به باند شیمیایی بین اتمها) علاوه بر این، بین فواصل اتمی در مرزها یك نظم با دامنه كوتاه وجود دارد و یا اصلاً وجود ندارد.

امروزه شركتها نیازمندند تا یكپارچگی منظمی را در تمام فرایندهای تولیدی- از ماده خام تا مصرف كننده نهایی – ایجاد كنند. مدیریت زنجیره تامین به عنوان یك رویكرد یكپارچه برای مدیریت مناسب جریان مواد و كالا، اطلاعات و جریان پولی، توانایی پاسخگویی به این را داراست. و جایگاه اطلاعات و تكنولوژی برای موثر و كاراشدن فرآیندها در مدیریت زنجیره تامین امری بدیهی می باشد. در این مقاله سعی شده است نقش سیستمهای اطلاعاتی در مدیرت زنجیره تامین تشریح گردد.

واژه‌های كلیدی

مدیریت زنجیره‌ تامین – سیستمهای اطلاعاتی – سیستمهای اطلاعاتی بین سازمانی – تجهیزات اطلاعات و تكنولوژی

مقدمه

سرعت جهانی شدن اقتصاد و همبستگی فعالیتهای اقتصادی در دهه‌های پایانی قرن بیستم، مرزهای جغرافیایی را به سرعت بی رنگ نموده و ظهور شركتهای بین المللی شاهدی بر این مدعاست.ظهور این شركتها به همراه خود روشهای بسیار پیچیده‌ای را در جستجو و خلق بازارها، روشهای نوین مدیریت در تولید و توزیع و كلیه عملیات بازرگانی، ایجاد نموده است. عرصه رقابت چنان پیچیده شده كه شركتهای بزرگ از ملتهای متقاوت با یكدیگر ادغام شده و برای دست یابی به مزیت‌های ویژه در سطح بین‌المللی در كلیه بخشهای تولیدی و خدمات، روشهای نوین را به كار گرفته اند.

در این مسیر بكارگیری تكنولوژیهای برتر در زمینه‌های اطلاعات و ارتباطات نیز در افزایش سرعت این تحولات سهم بسیار عمده‌ای را داشته است شبكه جهانی اینترنت باعث شده كه در دوردست ترین نقاط بتوان به اطلاعات گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف دسترسی یافته و فرضیه دهكده  جهانی، پایه‌های خود را محكم كند. در چنین شرایطی به عنوان یك نتیجه گیری از تغییرات مذكور، سازمانها دریافتند باید در مدیریت شكبه همه كارخانجات و شركتهایی كه ورودی سازمان آنها را – بطور مستقیم و غیر  مستقیم – تامین می كردند و همچنین شبكه شركتهای مرتبط با تحویل و خدمات بعد از فروش محصول به مشتری، درگیر شوند.

با چنین نگرشی رویكردهای «زنجیره  تامین» و مدیریت زنجیره‌ تامین پا به عرصه وجود نهادند.

برطبق این نظریه زنجیره‌ تامین در یك تعریف ساده، شامل تمام فعالیتهای مورد نیاز برای ارائه یك محصول به مشتری نهایی بوده و مدیریت زنجیره‌ تامین در واقع، مدیریت این فعالیت‌ها در زنجیره تامین است.

مفاهیم مدیریت زنجیره و تحلیل آن: ] 4[

یك زنجیره تامین شامل همه تسهیلات (امكانات)، وظایف و كارها و فعالیتهایی می‌شود كه در تولید و تحول یك كالا یا خدمت از تامین كنندگان (و تامین كنندگان آنها) تا مشتریان (مشتریان آنها) درگیر هستند و شامل برنامه‌ریزی و مدیریت عرضه وتقاضا، تهیه مواد، تولید و برنامه زمانبندی محصول یا خدمت، انبار كردن، كنترل موجودی و توزیع، تحویل و خدمت به مشتری می‌شود مدیریت زنجیره‌ تامین همه این فعالیتها را طوری هماهنگ می‌كند كه مشتریان بتوانند محصولاتی با كیفیت بالا و خدمات قابل اطمینان در حداقل هزینه به دست آوردند، مدیریت زنجیره تامین می‌تواند برای شركت مزیتی رقابتی ایجاد كند. بنابراین مدیریت زنجیره تامین دارای سه مولفه كلی به صوت زیر است:

1. مدیریت اطلاعات و سیستمهای اطلاعاتی در شبكه تامین
2.  مدیریت عملیات و موجودی و جریان مواد در شبكه‌ تامین (مدیریت لجستیك)
3. مدیریت روابط در داخل و بین اعضای شبكه

این سه مولفه در حقیقت سه مشخصه استراتژیك یك شبكه به شمار می رود و در صورتیكه براساس شرایط مورد نیاز شبكه طراحی نشوند و یا بعد از طراحی آنچنان كه شایسته است مورد توجه، بازبینی و كنترل قرار نگیرند كارایی كل شبكه را تحت تأثیر قرار می دهند. نكته اساسی و بسیار مهم وجود یك نظام و سیستم پویا برای تحلیل و بهبود این سه ركن شبكه است زیر شرایط محیطی می تواند بشدت متغیر بوده و همین تغییرات شدید برروی كارایی و حتی حذف یك شبكه موثر باشد. در نتیجه به مجموع سه مدیریت ذكر شده در فوق، بایستی مورد چهارمی اضافه كرد كه عبارتست از : مدیریت استراتژیك شبكه تامین

بنابراین می توان یك مدل مفهومی برای مدیریت شكبه تامین (scm) به صورت عام طرح كرد.

اهمیت اطلاعات در محیط مدیریت زنجیره عرضه هماهنگ

تا قبل از دهه 1980 بسیاری از اطلاعاتی كه بین نواحی وظیفه‌ای در داخل یك ارگان و یا ارگان‌های عضو زنجیره‌ عرضه جریان داشتند بر روی كاغذ ثبت می‌شدند: در بسیاری از موارد این نوع معاملات و ارتباطات كند، غیر معتبر، و نزدیك به خطا بود. این نوع تجارت هزینه زیادی در برداشت زیرا باعث كاهش اثربخشی موسسات بازرگانی در قابلیت طراحی پیشرفت، تهیه، تولید، توزیع این محصولات می شد. همچنین این شیوه مانع از ریسك كردن در سرمایه‌گذاری بین سازمانی می‌شود كه امكان پیشرفت و سود در آنها زیاد است. در طول این دوران، اطلاعات به صورت عامل رقابتی –انتقادی كم ارزشی درآمده بودند زیرا قابلیت آن توسط اعضاء زنجیره عرضه به خوبی قابل درك نبود. اگرچه در این زمان شركت‌هایی كه مبادرت به استفاده ازمدیریت زنجیره عرضه می‌كنند متوجه اهمیت حیاتی این اطلاعات و همینطور تكنولوژیهای می‌شوند كه این اطلاعات را قابل دسترسی می‌نمایند. ] 6[

امروزه ممكن است زیر ساختارهای بنیادین تكنولوژی اطلاعات پیچیده‌ و جامع باشد. این زیرساختارها پشتیبان شبكه های ارتباطی موسسات بازرگانی به بانك‌ داده‌ها و سیستمهای عامل هستند. در حقیقت قابلیتهای زیرساختارهای تكنولوژی اطلاعات موقعیتی را برای رقابت در زمینه نوآوریهای تجارت به وجود می‌آورد مانند كاهش زمان سیكل، اجرای فرایندهای دوباره طراحی شده بین بخشی [1]، به كار بردن موقعیت‌های هماهنگ كننده فروشی[2]، و هدایت خریداران. این زیر ساختارها همچنین محافظ پشرفته مدیریت و نگهداری زنجیره‌های عرضه درون سازمانی هستند.

در یك معنا سیستمهای اطلاعات و تكنولوژیهایی كه در این سیستمها بكاررفته‌اند نشان دهندة عنصری بنیادین‌اند كه سازمان‌های زنجیره عرضه را به سیستمی متعهد و هماهنگ متصل می‌كنند. در جو رقابتی حاضر، در اهمیت اطلاعات و تكنولوژی اطلاعات تا موفقیت نهایی و شاید حتی در بقای اعتبار مدیریت زنجیره عرضه تردید و جود ندارد. تعدادی از موسسات بازگانی معتبر كه در قالب ارتباطات زنجیره عرضه باهم همكاری می كنند. بیشتر موفقیت خود را مدیون اطلاعات و سیستمهایی می‌دانند كه برای تقسیم اطلاعات بكار می‌برند. در این زمینه می توان شركتهای P & G [3] وWal – Mart را نام برد. شركت P & G در میان توافقهایی كه با خریداران مهم و خرده فروشی انجام داده متعهد شده است تا برای توسعه این خریداران تیمی را مامور كرده تا صورتحسابهای اصلی را كنترل كنند. یكی از اهداف اصلی این گروهها تسهیل اطلاعات بین مؤسسات بازرگانی است. و همچنین تعیین محدوده مشخص برای لجستیك، مدیریت مالی، حسابداری، MIS ، و مسایل مربوط به عرضه می‌باشد.

براساس گفته‌های بوئرساكس و كلاس (1996)، اطلاعات به هنگا و دقیق حالا بیشتر از هرزمان دیگری، در تاریخ تجارت آمریكا مهم و حیاتی است. 3 عامل تاثیر بیمار زیادی بر روی این تغییرات داشته‌آند: اول خشنود كردن خریداران كه یكی از دغدغه‌های فكری مشترك در بین همه است. خدمات رسانی به بهترین، شایسته‌ترین و موثرترین وجه ممكن مسئله‌ای بسیار با اهمیت است. از بین كل تجارب خدمات رسانی به مشتریان این اطلاعات ضروری‌ترین می باشند: ترتیب سفارشات – دسترسی به محصولات، جدول زمانی تحویل نامه‌ها و بسته‌های پستی و فاكتورها.

دوم، اطلاعات یك فاكتور قاطع در توانایی مدیران جهت كاهش موجودی و نیازمندی‌های منابع انسانی با یك سطح رقابتی می‌باشد. و در اخر جریانات اطلاعات نقش بسیار مهمی را در برنامه‌ریزی استراتژیك و خردكردن[4] امكانات و منابع بازی می‌كند.]3[

 سیستمهای اطلاعاتی بین سازمانی[5] (IOIS)

بسیاری از سازمانهایی كه از اهمیت حیاتی اطلاعات در محیط یك زنجیره عرضه‌ها هماهنگ مطلع هستند از نوعی سیستم‌ اطلاعاتی بین سازمانی استفاده می‌‌كنند. IOIS سیستمهایی هستند برپایه تكنولوژی اطلاعات، كه از مرزهای سازمانی فراتر می‌روند. در حقیقت، درسطح نهایی ادغام تمامی اعضای زنجیره عرضه مرتبا با اطلاعات بلادرنگ، پیشتیبانی می شوند. مبنای توانایی تقسیم اطلاعات استفاده موثر از تكنولوژی اطلاعات در درون زنجیره عرضه است. استفاده صحیح از این تكنولوژیها به تصمیم گیرندگان كمك می كند تا با دسترسی زمانی به تمام اطلاعات مورد نیاز از هرجایی درون زنجیره عرضه آشنا می‌شوند.

Barret توضیح می‌دهد كه IOIS به صورت سیستم پردازش داده / ارتباط داده یكپارچه توسط 2 یا چنداركان بكار برده می‌شود. این سازمانها ممكن  است ارتباط تجاری قبلی با یكدیگر داشته باشند. (خریدار – عرضه‌كننده) و یا خیر (اتاق معاملات اعتباری پایاپای) چیزی كه باید وجود داشته باشد اتصال الكترونیكی كامپیوتری بین دو سازمان است كه باعث ماشینی شدن تعدادی از عناصر كارمی‌شود، مانند: پردازش سفارشات، كنترل مراحل سفارشی، بازنگری سطح موجودی،اطلاعات مسیر حمل ونقل،  انتقال معاملات كه قبلا دستی یا به وسیله نامه انجام می‌شد.

توسعهIOIS دارای 3 مزیت جداگانه در زنجیره تامین است: كاهش هزینه – بهبود بهره‌وری و استراتژی محصول / بازار.

به همین علت به راحتی قابل تمیز كردن است و اغلب در محل هایی از ساختمان مورد استفاده قرار می گیرد كه امكان رشد میكروب ها بیشتر بوده و در نتیجه احتیاج به نظافت بیشتر دارد مانند حمام ها،‌توالت ها و آشپزخانه ها و آبریزگاههای عمومی و غیره.

نخستین كاشی به مفهوم امروزی كه به دست بشر ساخته شد و باستان شناسان به آن دسترسی پیدا كرده اند مربوط به مصر می باشد كه باستان شناسان قدمت آن را مربوط به 4700 سال قبل از میلاد می دانند. در ناحیه بین النهرین در نزدیكی شهر نینوا در 700 سال قبل از میلاد نیز كاشی سازی رواج داشته است.

صنعت كاشی سازی در ایران سابقه طولانی دارد و حتی این صنعت در دوران قبل از اسلام و حتی قبل از میلاد نیز در ایران رواج داشته به طوریكه نمونه هایی از صنعت كاشی كاری ایران در شوش كه مربوط به كاخ هخامنشیان است پیدا شده كه قدمت آن مربوط به 400 سال قبل از میلاد می باشد كه به وسیله باستان شناسان فرانسوی به فرانسه برده شده و اكنون در موزه های فرانسه موجوداست. صنعت كاشی سازی بعد از اسلام نیز در ایران رواج داشت و كم و بیش راه ترقی خود را طی می نمود و در دوران صفوی این هنر به اوج ترقی خود رسید به طوریكه هنوز هم كاشی كاریهایی كه در زمان شاه عباس در اصفهان انجام شده از لحاظ زیبایی و ثبات رنگ بی نظیر می باشد نمونه این نوع كاشی كاری در مسجد شیخ لطف الله در اصفهان موجود است و زیباترین معرق كاری دنیا است. ولی این صنعت بعد از آن تاریخ رفته رفته سیر نزولی طی نمود مخصوصاً در دوران قاجاریه و همین طور تا حدود سالهای 1330 صنعت كاشی سازی به كلی در ایران از بین رفت و كاشی های ما منحصر شد به قطعه آجری لعاب دار نامرغوب كه كلفتی آن در حدود 12 تا 15 سانتیمتر و دارای ابعادی ناگونیا بود كه در اثر كوچكترین حرارت لعاب روی آن ترك خورده و منظره ای ناخوشایند داشت از این سال به بعد رفته رفته صنعت گران ایرانی به فكر احیاء این صنعت دیرینه افتادند و تا سال 1342 این صنعت با تشكیل اتحادیه های كاشی سازی رو به ترقی رفت و در این موقع كلفتی كاشی های ساخت ایران در حدود 7 میلیمتر و ابعاد آن قدری گونیاتر و محصولی به مراتب تمیزتر و قابل استفاده تر از سابق به بازار عرضه گردید و رفته رفته می رفت تا این صنعت در ایران پا گرفته و به عظمت دوران قبل برسد ولی در همین موقع با ورود چند كارخانه تمام اتوماتیك خارجی كه محصولی بهتر و تمیزتر و همچنین در ابتدا ارزانتر از محصولات قبلی ایرانی به بازار عرضه نمود و بدین طریق صنعت گران ما از لحاظ اقتصادی یارای مقاومت در مقابل این كارخانه ها را نداشته و به طور كلی از بین رفتند و صنعت كاشی ما منحصر شد به محصولات این كارخانه ها كه مواد اولیه و ماشین آلات آن كلاً از خارج به ایران وارد گردید.

دپوی مواد اولیه

دركارخانه ناز سرام میبد از فلدسپات مظفری – كائولن آباده و كائولن زیتون استفاده میشود.

به عنوان مثال برای شارژ مواد اولیه در اینجا فقط یك نمونه فلدسپات مظفری نام برده می‌شود و هدف آشنایی با خواص رئولوژیك تك خاك است.

دانسیته 62/1          ویسكوزیته 6 ثانیه         درصد رطوبت 39%

زمان چرخش َ30     نوع سایش راپید میل

وزن كاسه : 9/85       وزن دوغاب 7/26        مانده روی الك 6/5

وزن خشك 9/85- 2/102

برای فلدسپات TPP لازم نیست ولی برای كائولن و ؟؟ Tpp می زنیم. كه به ازای هر gr 100 خاك gr 3/0 Tpp لازم است.

كه برای فلدسپات مظفری برای بدنه دانسیته 60/1 تا 65/1 مناسب است.

و بهترین ویسكوزیته برای فلدسپات مظفری 9-6 ثانیه است

وزن خشك دوغاب gr 5/319 ، 5 درصد رطوبت اضافه كرده

cc 97/15 x=   x           5/319

5        100

بعد از پرس، عرض و ارتفاع و وزن را اندازه می گیریم.

مواد اولیه

كائولن (خاك چینی )

ابتدا در سرزمین چین شناخته شد. كائولن یكی از مهمترین رسهای رسوبی كشور انگلستان به شمار می رود كه بر اثر تأثیر عوامل اپی ژنیك و هیپوژنیك بر روی سنگهای گرانیتی ایجاد می‌شود. سنگهای گرانیتی در اثر فشار لایه های زیرین زمین به پوسته زمین راه یافته و در پایان دوره كربونیفر و همچنین در بین دوره های كربونیفر و كرتاسز، تغییر شكل یافته و به كائولن تبدیل شده اند. بیشترین عاملی كه در تبدیل سنگهای گرانیتی به كائولن دخالت دارد عامل هیپوژنیك می باشد.

یكی از مشخصه های كائولن این است كه از تجربه سنگهای گرانیتی ایجاد شده و همراه با سنگهای گرانیتی یافت می شود ذرات كائولن مانند بالكلی ها یك محدوده وسیع را در بر نمی‌گیرند.

میزان پلاستیته كائولن كمتر از بالكلی ها است.

در كائولن نسبت به بقیه رسها میزان تعویض كاتیونی كمتر است.

مقدار آب كارپذیری كه كائولن به آن نیاز دارد در مقایسه با بالكلی بسیار كمتر است.

بالكی :

یكی از مهمترین مواد اولیه ای می باشد كه در دنیا داد و ستد می شود. بالكلی ها محدوده بسیار وسیعی از اندازه و مواد مختلف با اندازه های مختلف را در بر می گیرد میزان انقباض تر به خشك بالكلی ها بالاست. بالكلی ها استحكام خشك بسیار بالایی دارند. میزان تعویض كاتیونی در بالكلی ها به شدت زیاد است. بالكلی ها از پلاستیك ترین رسها می‌باشد.

فلاكسی ها (كمك ذوب ها)

فلاكس ماده ای است كه به بدنه های سرامیكی اضافه می شود تا عملیات ذوب را راحت تر كند با استفاده از فلاكس ها می توان بدنه های چینی و سرامیك را به استحكام قابل قبولی در دمای بین 1100 الی 1300 رساند.

• بهرحال، تا دسامبر 2002 سرمایه گذاری صنعت با 2/8 درصد به 391 میلیارد دلار كاهش یافت، كه معمولا بخاطر بی ثباتی بازار در طول سال این اولین باری است از سال 1981 كه سرمایه گذاری در صنعت در مقایسه با سالهای قبل كاهش داشته است.
• سهم سرمایه گذاری های خارجی (ثابت) در طول دهه 1990 افزایش یافته، افزایش (رشد) از 17 درصد كل دارایی ها در سال 1990 به 34 درصد در سال 2001 . به هر حال، فروش كمتر و نرخ بازخرید بالاتر در سال 2002 بخصوص در سهام سرمایه گذاران خارجی سهم سرمایه گذاری را خارجی 30 درصد كاهش داده است.
• در دسامبر 2002 ، 75 شركت مدیریت سرمایه گذاری وجود داشت كه در كانادا متصدی بودند (مدیریت می كردند ) ، پایین تر و كمتر از 80 تا ی سال قبل. سهم بازار 10 شركت سرمایه گذاری دو طرفه (از سرمایه ) 7 درصد در بین (فاصله ) سال 1992 تا سال 2002 افزایش یافت، كه در پایان سال 2002 73 درصد كل سرمایه محاسبه شد. این صنعت همچنین شامل 111 شركت دلال مشغول فروش سرمایه گذاری دو طرفه بود. در كل، این صنعت در حدود 000/90 فرد را در سال 2001 استخدام كرده است.
• سه نوع اصلی دو طرفه عبارتند از : سرمایه گذاری در بازار پول سرمایه گذاری درآمد ، سرمایه گذاری در سهام در سال 2002، 956 و 1 سرمایه گذاری دو طرفه وجود داشت،‌در كانادا فروخته شدند، كه بر 53 میلیون حساب سهامداران شركت سرمایه گذاری نظارت داشتند.
• صنعت می تواند بطور كلی به تولید كنندة سرمایه گذرای و توزیع كننده تقسیم می شود، اگر چه بانكها ، اتحادیه های اعتباری و ادارات دولتی در هر دو بخش (جنبه) صنعت درگیر هستند.
• تولیدكنندگان و توزیع كنندگان از سه دسته و طبقه اصلی دستمزد (حق الزحمه) ، كسب درآمد می كنند: دستمزدهای (حق الزحمه های ) مدیریت (برای مدیریت سرمایه پرداخت می شود)، دستمزدهای (حق الزحمه های ) فروش (برای خرید و فروش واحدهای سرمایه گذاری پرداخت می شود) و دستمزدهای (حق الزحمه های) خاص (برای هزینه های اداری ویژه و خاص پرداخت می شود).
• قوانین اوراق بهادار (ایالتی و محلی بر صنعت سرمایه گذاری دو طرفه ناظر است. همچنین وجود دارد، یك خود تنظیمی وسیع (مقررات وسیع) توسط كمیسیون دلالان سرمایه گذاری كانادا IDA ) كمیسیون دلالان سرمایه گذاری دو طرفه كانادا و بازار خدمات قانونی و منظم. یك سازمان غیر انتفاعی و ملی كه مشتركاً به بورس تورنتو(ISX) و IDA تعلق دارد.

مقدمه

صنعت سرمایه گذاری دو طرفه، یكی از سریع ترین اجزای رشد یافته بخش خدمات مالی در دهه 1990 بود، با سرمایه تحت نظر مدیریت، از 25 میلیارد دلار در دسامبر 1990 به 426 میلیارد دلار در دسامبر 2001 بایت افزایش و رشد 1700 درصدی افزایش یافت. بهر حال در دسامبر 2002 ، سرمایه صنعت به 391 میلیارد دلار، پایین تر و كمتر از 2/8 درصد از سال گذشته كاهش یافت. این سرمایه در 1956 سرمایه دو طرفه مختلف و در بیش از 53 میلیون حساب سهامداران شركت سرمایه گذاری گذاشته شدند، اداره می شوند. (ببینید نمودار 1).

نمودار 1 . سرمایه تحت مدیریت و تعداد حسابهای سهامداران شركت سرمایه گذاری

تحلیل گران صنعت، رشد خارق العاده دردهه 1990 را به فاكتورهای مختلف نسبت داده اند. اول، ورود بانكها به بازار سرمایه گذاری دو طرفه، كه اینها محصولات سرمایه گذاری را در بین مشتریان معمولی دارای وجهه ملی كرده اند،‌بخصوص، چون آنها به آسانی توسط شعب بانك توزیع می شوند. دوم ، مسن شدن جمعیت مانند جمعیت انفجار زاد و ولد كه نزدیك می شود به بازنشستگی، تركیب شده با افزایش انتظارات زندگی كه این محبوبیت سرمایه گذاری دو طرفه را بعنوان یك وسیله خصوصی پس انداز كردن سرمایه كافی برای بازنشستگی افزایش داده است. سوم، دهه 1990 ، بطور كلی ، سالهای كمترین نرخ سود و بازارهای با ارزش خالص زیاد بود. كمترین نرخ سود بمعنی كمترین نرخ بازده پس انداز وسایل نقلیه سنتی مثل اسناد و پروانه های سرمایه گذاری گارانتی شده مقایسه می شود با بالاترین نرخ بازده موجود در بازار با ارزش خالص ویژه سرانجام، سرمایه گذاری دو طرفه، مدیریت حرفه ای و تنوع در هزینه كمی پیشنهاد می كند، یك سود ویژه (مزیت ویژه) را برای سرمایه گذاران كوچك.

ساختار صنعت

سرمایه دو طرفه یك شركت یا تراستی است كه ایجاد پول می كند از طریق فروش سهام یا واحدهای سرمایه گذاری دو طرفه به تعداد زیادی سرمایه گذار. در عوض، برای سرمایه گذاری كردن پولها، سرمایه گذاران سهام یا واحدهایی را دریافت می كنند كه نسبت سهم آنها را در طبقه بندی سرمایه ها سرمایه گذاری شده نشان می دهد. تراستها، كه تشكیل شدند از اكثریت (شركت های سرمایه گذاری دو طرفه، اهداف سرمایه گذاری ، سیاست سرمایه گذاری ،‌تیم مدیریت، توزیع كننده و نماینده را تدوین و تعیین می كند. سهامداران شركت سرمایه گذاری همچنین ممكن است حق رأی داشته باشند طبق موافقتنامه تراست و باید جلساتی را تشكیل داد تا چیزهایی مثل تغییرات در اهداف اساسی سرمایه گذاری یا تغییر مدیر یا حسابرس سرمایه گذاری را تصویب كنند. شركت های سرمایه گذای دو طرفه مدیران حرفه ای را استخدام می كنند تا پول را در چنین راهی سرمایه گذاری كنند بطوریكه به اهداف معین برسند،‌مانند اهداف و سودهای سرمایه گذاری، نقدینگی یا ریسك پایین. سرمایه گذاری دو طرفه، وسایل سرمایه گذاری نقدی بالا هستند، كه به معنی این است كه سرمایه گذاری جدید می توانند واحدها با سهام را در هر زمانی بخرند، و سرمایه گذاران كنونی می توانند واحدها یا سهام را در هر زمانی كه بر پایه ارزش جاری بازار سرمایه گذاری سهام (ارزش خالص سرمایه برای هر سهم) بازخرید كنند، به شرط محدودیت هایی صنعت سرمایه گذاری دو طرفه می توانند به ایجاد كنندة سرمایه گذاری و توزیع كنندگان تقسیم شود، اگر چه تعدادی شركت هستند كه درگیر بخش تجارت هستند مخصوصاً بانكها، اتحادیه های اعتباری و ادارات دولتی، عمومی، شركتها منحصراً در تولید سرمایه گذاری دو طرفه درگیر هستند، تمایل دارند به توزیع سرمایه خود از طریق مشاوران سرمایه گذاری ، برنامه ریزان مالی،‌دلالان سرمایه گذاری دو طرفه و نمایندگان بیمه زندگی، در حالیكه بانكها، اتحادیه های اعتباری و ادارات محصولات سرمایه گذاری خود را از طریق شبكه های خرده فروش خود مثل دلالان پست هوایی، توزیع می كنند.

همانند پزشكی، داروسازی نیز شاهد تحولات زیادی بوده است و بسیاری از روش‌های قدیمی آن منسوخ و كنار گذاشته شده‌اند و آموخته‌های نوینی به پیكره این رشته افزوده شده‌اند. داروسازان از جمله افشار دارای تحصیلات آكادمیك در جامعه می‌باشند در شاخه‌های مختلف شامل داروخانه، بیمارستان‌ها، آموزشی (در سطح دانشگاه)، تحقیقات، صنایع داروسازی (شامل تحقیق و توسعه تولید و غیره)، تدوین استانداردها و توزیع داروها فعالیت دارند. از دیدگاه تاریخی می‌توان گفت كه پیشرفت علم داروسازی همگام با تكامل بشر بوده است. انسان اولیه به طور ذاتی یا از طریق مشاهده حیوانات یا پرندگان معلومات خود را كسب نمود و دریافت كه آب سرد، برگ و گل دارای كاربردهای درمانی و التیام دهندگی هستند. ولی به طور تجربی دریافت كه كدامیك از دیگری بهتر است و بدین وسیله دانسته‌ها و آموخته‌های خود را در اختیار دیگران استفاده نمود. باید توجه داشت كه هر چند روش‌های انسان غارنشین ابتدایی بودند، و لیكن بسیاری از داروهای امروزی از همان منابعی كه در اختیار انسان اولیه بودند منشأ گرفته‌اند.

مجموعه حاضر شرحی است از برخی فرآورده‌های داروئی شركت ابوریحان و اشارات مختصری به دستة دارویی، مشكل دارویی، فارماكوكنیتیك، موارد مصرف، موارد منع مصرف، عوارض جانبی، مقدار و نحوه‌ی مصرف و نوع بسته‌بندی داروها و نوع تستی كه بر روی داروها رد قسمت آزمایشگاه تحقیقات و توسعه و همچنین آزمایشگاه شیمی (كنترل كیفی) انجام شده را دارا می‌باشد.

امید است مطالب این مجموعه مفید برای خواندگان واقع گردد.

فصل اول:

آشنایی با شركت داروسازی ابوریحان

 تاریخچه: شركت داروسازی ابوریحان با بیش از 20 سال تجربه در عرضه فرآوردههای هورمونی دارای نقشی ویژه در صنایع داروئی كشور می‌باشد. ابوریحان فعالیت خود را در زمینه ساخت داروهای هورمونی از سال 1348 (تحت نام شرینگ برلیمد) آغاز نمود و پس از پیروزی انقلاب شكوهمند اسلامی در سال 1359 با توجه به قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران كلیه سهام آن خریداری و با مدیریت دولتی تحت پوشش سازمان صنایع ملی ایران قرار گرفت.

فعالیت‌ها متعاقب انتخاب طرح ژنریك به عنوان سیستم نوین نظام داروئی كشور، ابوریحان با پشتوانه‌ای قوی از تكنولوژی داروسازی و بهره‌گیری از نیروهای متخصص و تلفیقی از تجربه و دانش نوین داروسازی وارد مرحله جدیدی از فعالیت خود گردید بطوری كه در حال حاضر بطور متوسط 38 میلیون جعبه محصول نهائی در پتج گروه آمپول تزریقی، قرص، دراژه، پماد و كرم و شیاف به بازار عرضه می‌نماید كه این مقدار نسبت به ده سال گذشته از رشدی معادل 400 درصد برخوردار است.

 شركت داروسازی ابوریحان علاوه بر ساخت داروهای انسانی از سال 1365 اقدام به برنامه‌ریزی در زمینه ساخت كیت‌های آزمایشگاهی و دیسك‌های آنتی‌بیوگرام نمود كه در این راستا با احداث واحد جدیدی تحت عنوان واحل تشخیص طبی و با برخورداری از متخصصین پزشك داروساز، فارماكولوژیست، میكروبیولوژیست و متخصصین دیگر از سال 1367 با عرضه بیش از 735، 103 كیت آزمایشگاهی و 184و 102 دیسك آنتی‌بیوگرام به مرحله بهره‌برداری رسید و گامی دیگر در راه نیل به خودكفائی ملی برداشت. همچنین در سالهای اخیر با توجه به اهمیت گسترش دامپروری و نیاز به استفاده از هورمونها در زمینه بیماریهای تولید مثل شركت ابوریحان را بر آن داشت تا با تاكید بر تكنولوژی بر تكنولوژی خود و با استفاده از نیروهای متخصص دامپزشك و همكاری سازمان دامپزشكی كشور طرح تولید هورمونهای دامی را در دست مطالعه قرار دهد. بطوریكه در سال 1367 با كسب مجوز از سازمان دامپزشكی كشور با فرمولاسیون و ارائه نمونه‌های آزمایشی سه نوع داروی هورمونی دامی فعالیت جدیدی را پی‌ریزی نمود. باشد كه در سالهای آینده شاهد تولید هورمونهای دامی در داخل كشور باشیم. لذا شركت ابوریحان را می‌توان اولین كارخانه تولید كیت‌های آزمایشگاهی و دیسك‌های آنتی‌‌بیوگرام و هورمونهای دامی دانست كه خود از افتخارات این واحد تولید محسوب می‌شود.

نگاهی به محصولات ابوریحان مؤید این واقعیت است كه كلیه محصولات تولیدی این شركت با رعایت آخرین استانداردهای داروسازی و رعایت كامل اصول GMP تولید و عرضه می‌شود.

آزمایشگاه‌های كنترل و تحقیقات

آزمایشگاه‌های مجهز كنترل  ابوریحان ضمن نظارت دقیق در مراحل مختلف تولید از مرحله انبارداری مواد اولیه و بسته‌بندی تا خروج كالای ساخته شده از شركت، الزام در اجرای كامل مقررات GMP را نیز بطور جدی در دستور كار خود قرار داده است.

تكیه بر تحقیقات و پژوهش در ابوریحان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار می‌باشد بطوری كه علاوه بر فعالیت آزمایشگاه‌های كنترل، واحد مستقل و جدیدی نیز تحت عنوان آزمایشگاه تحقیقات در ابوریحان مشغول فعالیت می‌باشد این واحد با مشاركت فكری منابع دانشگاهی در سال 1367 آغاز به كار نمود و اولین اقدام آن طرح تبدیل پروژسترون به دیدروژسترون می‌باشد كه صرفه جویی ارزی معادل یك میلیون دلار در سال را به خود اختصاص می‌دهد از سوی دیگر واحد تحقیقات ابوریحان اقدام به فرموله كردن یازده قلم داروی جدید تحت عناوین:

1- شیاف دیكلوفناك

2- پماد لیدوكائین اچ

3- شیاف استامینوفن

4- كنتراسپتیو تری فاز یك

5- قرص پرودنیزولون 50 میلی گرم

6- آمپول متیل پردنیزولون استات

7- قرص استروژن كونژوگه 625/0 میلی گرم

8- قرص استروژن كونژوگه 25/1 میلی گرم

9- آمپول تتراكوزاكترین

10- آمپول اوروگرافین 65 درصد

11- آمپول اورگرافین 75 درصد

نموده كه مجوز ساخت آنها از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی (اداره كل امور دارو) صادر گردیده است.

پروژه‌های طرح و توسعه ـ مشاركت و سرمایه‌گذاری:

به منظور قطعه وابستگی به منابع خارجی كه جزء اهداف دراز مدت سیاست حاكم بر نظام داروئی  كشور می‌باشد و همچنین استفاده از تجربیات نیروهای متخصص در جهت تولید مواد اولیه داروهای مورد تعهد در داخل كشور، این شركت اقدام به مشاركت و سرمایه‌گذاری در چند شركت داروئی تحت عناوین شركت شیمی داروئی امین و داروسازی شهید مدرس نموده است كه هر یك از این پروژه‌ها سالیانه میلیونها دلار صرفه‌جوئی ارزی به دنبال خواهند داشت.

صادرات:

به منظور تحقق بخشیدن به توسعة صادرات غیر نفتی كه از رئوس مهم برنا‌مه‌های توسعة اقتصادی دولت جمهوری اسلامی ایران است و با توجه به كیفیت بسیار مطلوب محصولات تولید شده، شركت ابوریحان در طی پنج سال گذشته با همكاری شركت صادراتی سازمان صنایع ملی ایران (فارمیكو) مبادرت به بازاریابی و شركت در مناقصه‌های بین‌المللی نموده كه با توجه به كیفیت و نوع محصولات ارائه شده این شركت موفق به صدور چندین محصول به كشورهای الجزایر، لبنان، یمن، … گردیده است.

كامپیوتر: همگام با مدرنیزه كردن ماشین آلات بخش‌های مختلف تولید و آزمایشگاه‌های كنترل و تحقیقات، شركت ابوریحان اقدام به كامپیوترایز نمودن كلیه صورت‌حسابهای مالی شركت اعم از فاكتورهای خرید، فروش، صورت موجودی مواد اولیه و بسته‌بندی و همچنین فرمولاسیون و پروداكشن اوردر داروها نموده است.

فرآورده‌های بسته‌بندی عبراتنداز جعبه‌هی مقوایی، قوطی، پاكت، كیسه، ساك و زنبیل غالباً كاربرد اطلاع رسانی و بسته‌بندی برهم  منطبق می‌شوند.

اطلاعات روی پاكت به مصرف كننده می‌گوید كه محصول چیست؟ چقدر وچه مبلغلی باید برای آن پرداخت شود. در مورد چگونگی مصرف كالا هم مطالب مهمی روی پاكت است كه به مصرف كننده داده می‌وشد در مورد موادغذایی، نحوه‌ی پخت، اجزای تشكیل دهنده‌ی ماده‌ی غذائی و تاریخ مصرف نیز نوشته می‌شود. در مورد فرآورده‌های دارویی نكات ایمنی نیز اضافه می‌شود.

بنابراین گستره‌ی كاربرد فرآورده‌های كاغذی، بسیار وسیع است. شش دسته مقوا و كاغذ تولید می‌شود كه عبارت‌اند از:

• چاپ و تحریر
•  مقوای ساده و مقوای كنگره‌ای
• روزنامه
• مقوای كارتن
• كاغذ و مقوای بسته‌بندی
• انواع كاغذهای بهداشتی (مانند دستمال كاغذی)
• همان‌گونه كه درشكل زیر مشاهده می‌شود، مقدار تولید همدی انواع كاغذ ارقام بزرگی است.

طبق آمار به دست آمده دسال 1989، بیش از 65 میلیون تن كاغذ چاپ و تحریر تولید و مصرف شده است. این دسته شامل كاغذهای چاپ كتاب، مجله، اوراق، انواع كاغذ رایانه و مكاتبات شخصی است.

مقوای ساده ومقوای كنگره‌ای اجزای همیشگی جعبه‌های مقوایی است كه بسته‌بندی، نقل و انتقال و حمل كالای خریداری شده از مغازه به منزل به ‌‌كار می‌روند. سالانه حدود60 میلیون از این كاغذ درجهان تولید می‌شود.

بیش از18 میلیون انواع مقوای كارتنی درجهان تولید می‌شود. مصرف عمده‌ی آنها بسته‌بندی است. بیشتر مواد غذایی خشك (مانند غلات برشته) و كالاهای خانگی درجعبه‌‌ی مقوایی بسته‌بندی می‌شوند. نوعی مقوا با اندود مومی ویا پلاستیكی برای بسته‌بندی است.

كاغذ مقوای بسته‌بندی به صورت پاكت، كیسته، زنبیل، ساك مصرف روزانه دارد كه سالانه بیش 20میلیون تن تولید و مصرف می‌شوند. استفاد از كاغذ به عنوان ماده‌ی خام برای تولید این فرآورده‌ها، بامواد خاصی از قبیل انواع پلاستیك رقابت می‌كند.

كاغذ بهداشتی شامل دستمال كاغذی، دستمال توالت، دستمال حوله‌ای، و فرآورده‌های بهداشت صنعتی و خانگی است. كاغذهای بهداشتی یكی از معدود فرآورده‌های كاغذی است كه مصرف كننده‌ی نهایی آن از‌انتخاب می‌‌كند و می‌خرد. تولید كاغذها بهداشتی به میزان 13 میلیون تن درسال حیرت‌انگیز است.

جالبترین و غالباً پرارزش‌ترین فرآورده‌های كاغذی دردسته‌ی سایرمواد قرار دارد. مثالها در این دسته عبارت‌اند از كاغذ چاپی كیسه ای، صافی‌ها، اوراق‌بهادار، كاغذ فشرده، كاغذ عایق، كاغذ سیگار

كاغذ باطله در تولید انواع كاغذها به‌جز كاغذهای گرانبها به كار می‌رود. حتی در مورد كاغذهای گرانبها هم مواد بازیافتی از قبیل  پنبه‌ی ضایعاتی غالباً مصرف می‌شود.

كاغذ باطله عمده‌ترین ماده ی اولیه در كشورهای پیشرفته‌ای است كه خود، تولید كننده ومصرف كننده‌ی انواع كاغذ هستند. درحال حاضر، درسطح جهان، تقریباً 85 میلیون تن كاغذ باطله جمع‌آوری و بازیافت می‌شود. برای مقایسه‌ی بهتر و درك اهمیت موضوع، به شكل زیر مراجعه می‌كنیم

واضح است كه صنعت كاغذ جهان عمده‌ترین بازیافت كننده است و 3/1 مواد اولیه‌اش را از كاغذ باطله تأمین می‌كند.

كاغذ باطله برچسب چیست و ازكجا می‌آید.هنگام سخن گفتن از كاغذ باطله ابتدا لازم است به منابع متفاوت آن اینكه آن و اینكه این موضوع چه تأثیری برروش فراورش و كاربرد بالقوه‌ی آن درآینده خواهد داشت، توجه می‌شود.

استفاده از كاغذ باطله، به روش تولید خمیر دست اول مربوط بستگی دارد. بدون درنظر گرفتن ملاحضات كیفی، بازیافت كاغذ هرگز نمی‌تواند به 100% برسد كاغذ برای ذخیره‌ی اطلاعات دربایگانی‌ها یا به صورت كتاب و مجله‌ی موجود در كتابخانه ها مصرف می‌شود.

بیشتر كاغذهای بهداشتی یكبار مصرف‌اند. بازیافت اینگونه كاغذ‌ها خطرهای بهداشتی به دنبال دارد وقابل قبول نیست. جمع‌آوری كاغذهای مختلف معدوم است. درچه مرحله‌ای الیاف دست‌اول باید وارد سیستم شود سئوال دیگری است كه باید پاسخ آن داده شود بنابراین شكل زیر خودشاهدگواست براین امر.

كاغذ بازیافتنی

اگر بخواهیم تعریف واضح و شناخت كلی براین امر اشراف شود باید دانست كه نمی‌توان تعریف روشنی از كاغذ بازیافتی كرد. باتوجه به مشكلات بازیافت كاغذهای چاپ‌شده و نوشته كاخانه‌های بازیافت به كاغذهای باطله نرسیده به دست مشتری با كیفیت خوب علاقه‌مندترند. باتوضیحاتی كه جلوتر خواهم گفت این مشكل در مورد كاغذهای بسته‌بندی وجود ندارد. درسال 1987، اداره‌ی تجارت و صنعت انگلستان برای انجام این كار به گروهی مأموریت داد و این گروه كاغذهای بازیافتی را اینگونه تعریف كرد. كاغذ حاصل ازالیافی كه از ماشین كاغذ یا مقوا حاصل شده است اما این تعریف برای بسیاری از متخصصان محیط زیست، كاغذ سازها مصرف كننده‌ها قانع كننده نبود. به‌عنوان مثال شركت برندزیر كه یك شركت عمده‌ی توزیع كاغذهای بازیافتی انگلستان است، تعریف دوباره‌ی كاغذ بازیافتی را خواستار شد.

بسیاری از كارخانه‌ها مدعی هستند كه كاغذ بازیافتی تولید می‌كنند درحالی كه این ادعا درست نیست. احساس ما این است كه با زیست‌محیطی بازیافتی مثبت است و باید واقعا محتوی مقدار زیادی كاغذ باطله باشد.

كاغذ باطله‌ی بدون چوب از خمیر شیمیایی و كاغذ باطله‌ی مكانیكی از خمیر مكانیكی تولید می‌شود. شرح این دوفرآیند تولید خمیر در صحبت‌های بعدی داده خواهد شد.

اصطاح «بدون چرب» سبب سردرگمی می‌شود. ماده‌ی خام تولید خمیر كاغذچوب است و برای تشخیص مقدار چوب آزمون‌های شیمیایی سریع‌ و ساده‌ای وجود دارد فرارسیدن صنعت كاغذ ومقوای انگلستان كاغذهای فرآیندی كارخانه‌‌ای را نیز به‌صورت زیر تعریف كرده است:

انواع كاغذهای زیر كاغذهای فرایندی كارخانه‌ای را نیز به صورت زیر تعریف كرده است.

1. خرده كاغذهای پیش از تشكیل حلقه كه برای استفاده‌ی مجدد در همان خط تولید بازكرده‌اند و می‌شوند.
2. خرده كاغذهای حاصل از تبدیل كه برای استفاده درهمان خط تولید درهمان عملیات تولید در عملیات دیگر بازگردانده می‌شوند.
3. خرده كاغذ و كاغذهای حاصل از ماشین كاغذ یا عملیات تبدیل درمكان دیگر در سیمان كارخانه با كارخانه‌ی وابسته كه به خط تولید اولیه برگردانده می‌شوند.

سایر كاغذهای ضایعاتی و باطله  كه اگر مصرف نشوند باید دور ریخته شوند و %50 دیگر كاغذ بازیافتی را تشكیل می‌دهند، به شرح زیرند:

1-كاغذهای فرآیندی حاصل از یك ماشین كاغذ یا عملیات تبدیل كه در كارخانه‌ای دیگر و برای تولید محصولی دیگر مصرف می‌شوند.

2-كاغذهای فرایندی حاصل از ماشین كاغذ دیگر یا عملیات تبدیل دیگر كه دركارخانه‌ای در مكان دیگر و برای تولید محصول دیگر مصرف می‌شوند.

3-همه‌ی انواع كاغذهای باطله‌ی دیگر.

خودرو از جمله محصولاتی است كه از تعداد نسبتاً زیاد مجموعه های میانی، قطعات و مواد اولیه تشكیل می شود، در نتیجه صنایع مرتبط با ساخت این اجزاء طیف بسیار گسترده ای (از جمله صنایع فلزی، نساجی، مواد شیمیایی و رنگ، برق و الكترونیك و…) را در بر می گیرد.

یك خودرو مجموعه ای از هزاران قطعه كوچك و بزرگ است كه تولیدهر یك از آنها نیاز به دانش فنی مهارت و سخت افزار لازم خود را دارد. جمع آوری و مونتاژ این قطعات در زمان لازم با قیمت و كمیت مناسب هنر بزرگی است كه علاوه بر نیاز به دانش فنی و توان مدیریتی به یك برنامه بلند مدت و تعیین استراتژی مناسب نیاز دارد. صنعت خودرو در دنیا یك صنعت مونتاژ است كه كارخانه خودرو ساز اكثر قطعات مورد نیاز خود را خریداری و محصول نهایی را در كارخانه مونتاژ می نماید. هرچه قطعات خودرو بیشتر و میزان نفر/ ساعت لازم برای مونتاژ بیشتر باشد (مانند خودروهای سنگین) ارزش افزوده بیشتری به بار می آورد.

كیفیت خودرو ارتباط تنگاتنگ و رابطه مستقیمی با سطح كیفیت این مجموعه ها، قطعات و مواد اولیه دارد، كه غالباً توسط پیمانكاران فرعی و تامین كنندگان قطعات به تولید كنندگان خودرو عرضه می شود. در نتیجه توان عمكردی تامین كنندگان كه شامل تواناییهای فنی، تواناییهای ساخت و تولید، تواناییهای تحویل مواد، تواناییهای كیفیتی و تواناییهای مدیریتی می باشد، به طور مستقیم و غیر مستقیم بر روی كیفیت خودروها تاثیر می گذارد.

در دهه 90 میلادی بخاطر پیشرفتهای تكنولوژی، فرهنگ صنعتی بالاتر، اطلاعات تعریف شده تر و اطلاعات مدرن تر (دانش فنی)، روشهای ساخت و تولید بهبود چشمگیری یافتند.

با آغاز قرن 21، چالش عظیمی كه سازمانها با آن مواجه اند، افزایش پیچیدگی در فرایند تولید و كسب و كار می باشد در رقابتهای جهانی توسعه یافته، باید محصولات متنوع رابا توجه به در خواست مشتری در دسترس وی قرار دهیم.

شركتهای خودروساز به منظور رقابت موثر در بازارهای جهانی می بایستی شبكه‌ای از تامین كنندگان لایق و شایسته را برای تهیه مواد اولیه و قطعات مورد نیاز خود ایجاد كنند. اداره‌كردن منابع تهیه مواد اولیه، قطعات و خدمات، امری حیاتی برای شركت‌های خودروسازی است. راهبردهای تهیه و تدارك مواد، تاثیر بسیار زیادی بر مزیت های رقابتی شركت ها دارد.

مدیران صنایع خودروساز دریافته اند كه به منظور عملكرد بهتر، نیازمند سیستم‌های یكپارچه ای هستند كه مدیریت و نظارت بر تمامی منابع شامل تداركات، ساخت، تولید، توزیع، نگهداری و پشتیبانی فنی بصورت سامانمند توسط مدیریت زنجیره تامین (Supply Chain Manaegment) صورت گیرد. در نتیجه بسیاری از شركت های خودروساز داخلی و خارجی برای پاسخگویی به رقابت فزاینده، كوتاه شدن چرخه عمر محصول و تغییرات تقاضای مشتریان به سوی بهبود و ارتقای تواناییهای كوتاه مدت و بلند مدت تامین كنندگان خود حركت كرده اند.

در نگرش مدیریت زنجیره تامین، تمامی مسائل مرتبط با مشتریان، تولید/ ساخت و تامین كنندگان مواد اولیه بصورت یكپارچه و موثر بر یكدیگر دیده می شوند. SCM یك دیدگاه مدیریت تولید/ اقتصادی است كه در آن برای دست یافتن به نیازهای مشتریان، بر تمامی حلقه های این زنجیره به قسمی مدیریت و نظارت اعمال می گردد كه بیشترین مطلوبیت از نظر چگونگی و كیفیت محصول و زمان ارسال آن و سایر موارد با هزینه بهینه برای مشتریان ایجاد شود. در مواردی كه تامین مواد اولیه از منابع گوناگون صورت می گیرد و یا برای تولید محصولات شركای مختلفی وجود دارد، نظارت كلی و یكپارچه وكنترل زمانبندی های مهم در اجرای تعهدات بسیار ضروری خواهد بود.

با توجه به پیشرفت تكنولوژی و تغییر و تحولات كه در بازار عرضه محصولات و خدمات بوجود آمده است، شاهد حركتی آرام ولی پیوسته در افزایش روز افزون رقابت بین عرضه كنندگان كالاها و خدمات هستیم و از آنجائیكه بخش اعظمی از توان رقابتی یك موسسه در عرضه خدمات و محصولات توسط منابع بیرونی، تامین و گاهاً پشتیبانی می شود، لذا پایه تامین و منابع آن بسته به شرایط رقابتی حاكم بر عملكرد موسسه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار خواهند شد. در این راستا موسسات و شركت‌های فراوانی با مسئله انتخاب، ارزیابی و ارتقای تامین كنندگان خویش روبرو هستند تا بتوانند بخشی از توان رقابتی لازم را كسب نمایند.

اكثر شركت های تولید كننده، تامین كنندگان را به دقت انتخاب می كنند و در مرحله بعد اقدام به ایجاد روابط طولانی مدت و نزدیك با آنها می نمایند تا به این ترتیب ریسك تامین را كاهش دهند.

شركت خودروساز برای بهبود درجه كیفیت تامین كنندگان، سیستم عملكرد آنها را با معیارهای مناسب ارزیابی و باز خورهایی را به منظور اصلاح و بهبود به آنها ارائه كند. بدیهی است به منظور قابلیت اطمینان از كیفیت قطعات خودرو تامین كنندگان نیازمند سیستم های تضمین كیفیت می باشند.

در این زمینه، سیستم های كیفی نظیر ISO 9000، چك لیست ارزیابی سال 79 شركت ساپكو، QS 9000 و هم چنین چك لیست ارزیابی سایر خودروسازها (ایران خودرو دیزل، دسكو، سازه گستر و ایدم و…) تدوین شده كه در همه آنها سازمان ملزم به پیاده سازی و اجرای اینگونه سیستم هاست.

ارتقای رتبه تامین كنندگان قطعات خودرو، كاهش قطعات برگشتی، افزایش كیفیت خودروهای داخلی، كاهش هزینه های تولید و كاهش چرخه زمانی تحویل قطعات را می توان از جمله اهداف استقرار سیستم ارزیابی و ارتقاء تامین كنندگان در شركتهای خودروسازی داخلی دانست.

در كشورمان ایران نیز بنا به ضرورت عدم اتكاء صنایع كشور و بویژه صنعت خودرو به درآمدهای نفتی، صنعت خودرو و بخصوص صنعت قطعه سازی كشور باید صادرات را در كانون توجه و برنامه ریزیهای توسعه ای قرار دهد. صنعت قطعه سازی ایران باید ورود به بازارهای جهانی را از قوه به فعل در آورد و در برابر رقابت سخت و پیچیده جهانی آمادگی لازم با برنامه ریزی های استراتژیك كسب نماید.

در این راستا مقوله مدیریت زنجیره تامین در صنعت خودروسازی در ایران در سال 1375، هنگامیكه سیستم ارزیابی و ارتقاء تامین كنندگان در شركت ساپكو (تامین كننده قطعات ایران خودرو) شكل گرفت پا به عرصه وجود گذاشت.

از سوی دیگر عمده مشكلات تامین كنندگان داخلی عدم دستیابی به فناوریهای جدید، ناتوانی آنها در ارائه سفارشات در زمان تعیین شده، ناتوانی آنها در ارائه سفارشات بر مبنای مشخصات فنی مورد نظر، ناتواناییهای مالی و هم چنین عدم وجود برنامه های تضمین كیفیت، سیستم های حمل و نقل، سیستم موجودی و انبوهی از این قبیل مشكلات می باشد، كه در طرحهای ارتقاء تامین كنندگان باید به آنها توجه نمود.

بخشی از صنعت خودرو به تولید خودروهای سنگین(كامیون، اتوبوس و مینی‌بوس) اختصاص دارد. كشور ما در این بخش از صنعت خودروسازی به علت سرعت رشد كم این بخش از صنعت، هزینه های بالای نصب قطعات در كشورهای پیشرفته به علت نرخ بالای كارگر، زمان بر بودن پروسه مونتاژ در مقایسه با خودروهای سبك و سایر هزینه های مرتبط می تواند جایگاه مناسبی را در جهان كسب نماید، كه البته این مهم نیازمند توجه خاص، سرمایه و برنامه ریزی در این بخش از صنعت می باشد.

در میان صنایع مختلف صنعت خودرو با توجه به وسعت عمل و اشتغالزایی كه می‌‌تواند ایجاد كند از اهمیت ویژه ای برخوردار است. صنعت خودروی سنگین با توجه به توان بالقوه كشور برای پیشرفت و حضور در بازارهای جهانی اهمیت بسزایی دارد. این توان بالقوه ناشی از توان سازندگان در ساخت بدنه و به صرفه نبودن صادرات كامل خورو برای تولید كنندگان بزرگ، هم چنین زمان بر بودن فرایند تولید و مونتاژ و در نتیجه هزینه بر بودن آن برای تولید كنندگان اصلی می باشد. از طرف دیگر با توجه به پیچیده شدن روز افزون فعالیت ها، متغیر و متلاطم بودن محیط در جهان امروز كوچكترین غفلت شركت های بزرگ آنها را دچار مشكلات عدیده ای كرده است ولی متاسفانه تا كنون جایگاه و جهت گیری مشخص، مدرن و علمی برای صنعت خودروی سنگین در كشورمان در نظر گرفته نشده است.

تمامی كوششهایی كه صرف طراحی یك بسته می گردد و هنگامی به هدف خود دست
می یابد كه خریدار و مصرف كننده با رؤیت بسته مورد نظر ضمن كسب اطمینان از سلامت محتوی بسته، بدلیل قدرت و گیرایی طراحی بسته مورد نظر، مجذوب شده و آن را خریداری نموده و یا در بازارهای بدون رقابت با اطمینان به مصرف برسانند.

هیچ طراحی نمی تواند قبل از كسب اطلاعات موثق طرح خود را به عموم ارایه نماید. زیرا هیچ گاه دو مشتری به یكدیگر شبیه نیستند. و هر فرد رفتار و انتظارات مختلفی از چیزی كه خریداری می نماید دارد و علاوه برآن مشتریها نیاز خود را از چندین منبع تأمین می نمایند كه بیانگر نحوة ارزیابی آنها از جنبه های مختلف كالاهایی است كه خریداری می كنند. از قبیل كیفیت كالا، قیمت و…

بخش نظری پروژه:

تعیین عنوان پروژه:

طراحی استایل عطر زنانه و مردانه برای آلفارومئو

تعین استراتژی و اهداف پروژه:

رسیدن به یك استایل مناسب برای ست عطر زنانه و مردانه آلفارومئو بصورتی كاملاً هماهنگ با شخصیت محصولات آلفارومئو و حفظ اصول بنیادین و كلاسیك آلفاهای قدیمی.

1- شناسایی مسئله

تعریف و تفسیر شكل و تعیین طبقه استفاده گر:

كمپانی آلفارومئو یك كمپانی با سابقه تولید بسیار زیاد نزدیك به یك قرن بوده و در طول این مدت محصولاتی شاخص در نوع خود تولید نموده است كه با توجه به قدمت كمپانی، این مارك، یك مارك بسیار شناخته شده و قابل اطمینان در سطح بازارهای اروپا می باشد. و همواره شنیدن نام آلفارومئو احساس وجود یك كالای مدرن كه همچنان به اصول اولیه طراحی خود پایدار می باشد را بوجود می آورد.

به طور خلاصه محصولات آلفارومئو از نمونه های بارز طراحی پست مدرن می باشند و همواره در زیبایی مثال زدنی بوده اند. این مزیت به این كمپانی این اجازه را داده است كه Range متنوعی از محصولات جانبی را در كنار اتومبیهای خود تولید كند كه از محبوبیت بالایی نیز برخوردارند. این محصولات،‌ هم در كنار اتومبیلها و هم بصورت جداگانه در فروشگاههایی با نام بوتیك آلفارومئو به فروش می رسند.

در سالهای اخیر حركتی آغاز شده است مبنی بر عرضه عطر و ادكلن از طرف شركتهای اتومبیل سازای مشهور و تعبد. از جمله jagvar, Lamborghini. Ferrari  با نگاهی كوتاه به این اسامی در می یابیم كه نامهای فوق علاوه بر مزیتهای تكنولوژیكی دارای نوعی حس اومانیك و كلاسیك نیز می باشند. كه، پتانسیل فروش عطر، بواسطة این نامها از نطر روانی را فراهم می آورد.

از طرفی طبق تحقیقات انجام شده، مشخص شد كه جای خالی عطر و ادكلن در میان انواع متنوع محصولات جانبی آلفارومئو احساس می شود و با توجه به اینكه نام آلفارومئو نیز مانند دیگر نامهای قید شده. یك نام پرآوازه و در عین حال دارای نوعی حس كلاسیك و رومانیك می باشد لذا، شرایط لازم برای عرضه عطر و ادلن از طرف آلفارومئو را فراهم می نماید. به همین دلیل هدف من در این پروژه، پر كردن جای خالی این محصول و این حلقة گم شده در میان این محصولات بوده و سعی در رفع این مشكل خواهیم داشت.

استفاده كنندگان از این محصول به دو دسته طبقه بندی می شوند.

دستة اول افرادی هستند كه خود خریدار اتومبیل آلفارومئو می باشند و این ست به عنوان هدیه از طرف كمپانی به آنها داده خواهد شد.

دستة دوم افرادی هستند كه صرفاً از روی علاقه شخصی به مارك آلفارومئو یا ادكلنهای لوكس اقدام به خریداری آن خواهند كرد.

بررسی تحقیقات مشابه احتمالی (مكاتبات و مراجعة حضوری)

1. سقف هزینه ای كه برای خرید عطر در نظر می گیرید چه مقدار است؟

در مصاحبه های انجام شده با افراد اكثراً در جواب سؤال بالا حاضر به اقتصاص تا از درآمد ماهیانه خود را برای خرید عطر هستند كه البته این پرسش توسط افرادی از قشر متوسط جامعه جواب داده شده است.

1. خرید بعدی عطر شما به چه علت می باشد؟

دلایل متفاوتی در مصاحبه با افراد ذكر شده ولی عمده ترین آن ابتدا تمام شدن عطر و بعد از آن تنوع طلبی استفاده گر بوده است.

3- به لحاظ روحی هزینه عطر تا چه اندازه به روی دیدگاه شما بر روی كیفیت محصول تأثیر دارد؟

از نظر افراد پاسخ دهنده قیمت عطر می تواند تا حدی كه معقول باشد بروی نظر آنها بروی عطر تأثیر گذارد ولی از این افراد تعدادی نیز اشاره كرده اند كه هیچ تأثیری ندارد.

4- نسبت حجم عطر با قیمت عطر تا چه اندازه اهمیت دارد؟

برای اكثری قریب به اتفاق مصاحبه شوندگان با اهمیت بوده است.

5- آیا شما از مد برای استفاده عطر استفاده می كنید؟

اكثراً جواب خیر داده اند ولی عده ای نیز معتقدند مد تا حدودی در انتخاب آنها مؤثر است.

6- تا چه حد تعصب روی مارك عطری كه استفاده می كنید دارید؟

تمام سؤال شوندگان تعصب خاصی بروی مارك عطر خود ندارد ولی چند تن از آنان وابستگی احساسی نسبت به عطرخود داشته و از نظر احساس، احساس خاصی نسبت به عطر خود داشته اند.

7- چه اطلاعاتی از عطرها و كمپانی های مربوط به آن دارید؟

اكثرا مصاحبه شوندگان اطلاعات چندانی ندارند فقط در مورد عطرهای مورد استفاده خود اطلاعات كم دارند در حد دانستن نام آنها و كشور تولید كننده

8- با كمپانی های خودروسازی كه عطرهای مربوط به كمپانی خود را تولید می كنند آشنایی دارید؟ در صورت آشنایی چند نمونه را نام ببرید؟

از مصاحبه شوندگان به طور كلی با كمپانیهای خودروسازی كمی آشنا هستند ولی تعداد زیادی از آنها ferarri را می شناسند و از آن نام می برند.

9- آیا حاضر به خرید عطرهای جدیدی كه وارد بازار می شوند با نام جدید هستید؟

نتیجه جواب بله است.

10- نام عطر مورد علاقه خود را ذكر كنید و مشخصاتی كه برای شما دارای اهمیت است را ذكر كنید؟

نتیجه این سؤال جوابهای بسیار پراكنده ای است كه نشان دهنده علایق و دیدگاههای بسیار متناوب استفاده گران عطر است.

11- مكانیزم استفاده از عطر تا چه حد برای شما جذابیت دارد؟

اكثراً در حد متوسط و یا كم مكانیزم استفاده از عطر برایشان جالب است.

12- شیشه و بسته بندی عطر خود را پس از استفاده چه می كنید؟

مصاحبه شوندگان بر سر این موضوع كه اگر شیشه جذاب باشند آنرا دور نمی اندازند و نگه می دارند توافق دارند.

13- آیا علاقه مند هستید بعد از استفاده مقداری از عطر درون شیشه باقی بماند؟

نظرات متفاوت است ولی تمام افراد بسته به نوع شیشه عطر اگر شیشه مناسب باشد و بخواهند آنرا نگه دارند ترجیح می دهند چنین باشد.

14- آیا دوست دارید شیشه عطر چیز خاصی باشد؟

جواب این سؤال در بسیاری موارد بله و در بعضی موارد فرقی نمی كند بوده است.

15- تا چه حد عطرها پاسخگوی نیازهای حسی شما هستند؟

اكثر سؤال شوندگان در این زمینه راضی هستند.

نتیجه مصاحبه

در زیر هر سؤال نتایج حاصل از آن سؤال در این بخش ذكر می گردد.

نتیجة پرسشنامه

1- شما تا چه حد به وسایل آرایشی و بهداشتی اهمیت می دهید؟

كم 0       معمولی %8      زیاد %92

2- داشتن عطر تا چه مقدار برای شما اهمیت دارد؟

كم %5      متوسط %15      زیاد %80

3- اصل بودن و مارك عطر چه مقدار برای شما اهمیت دارد؟

كم %15 زیاد %80       اهمیتی ندارد %5

4- تنوع بازار عطر و ادكلن تا حدی هست كه شما را شاخص كند؟

بله %90 خیر 0          تاحدودی %10

5- اطلاعات شما نسبت به كمپانی ها خودروسازی چقدر است؟

كم %70 زیاد %5        متوسط %25

6- آیا شما عطرهای كمپانی های خودروسازی را می شناسید؟

بله %75 خیر %25

7- تا چه حد به فرم و بسته بندی عطرها اهمیت می دهید؟

كم 0       زیاد %70       متوسط %30

8- آیا شما حاضر به استفاده از عطرهایی كه مربوط به هر كمپانی خودرو باشیند هستید؟

بله %10 خیر %70    بستگی به كمپانی دارد %20

9- به نظر شما عناصر خاصی در عطرهای مربوط به كمپانی ها باید اعمال شود؟

بله %65 خیر %25    نظری ندارم %10

10- آیا عطرهایی كه با مارك كمپانی های خودرو عرضه می شوند استفاده گران خاصی را به لحاظ جنسیت هدف گرفته اسند؟

بله %90 خیر %10

11- متویالی كه در بسته بندی عطرها استفاده می شود چه میزان اهمیتی را برای شما دارد؟

كم     متوسط %80     زیاد           فرقی نمی كند %20

12- متویان مورد علاقة ‌شما در بسته بندی عطرها چیست؟

شیشه       پلاستیك     مات %30    شفاف %70

13- اگر بسته بندی عطری نظر شما را جلب كند ولی از رنگ خوبی برخوردار نبود آیا شما حاضر به خرید آن هستید؟

بله%20 خیر %65        بستگی دارد %15

14- دوست دارید بسته بندی عطر شما به گونه ای باشد كه محلول در آن قابل مشاهده باشد؟

بله %80 خیر            فرقی نمی كند %20

بررسی تأثیرات ساخت محصول/ بررسی بازار و مقدار نیاز ( مكاتبات، مراجعه حضوری آمار نموداری)

تأثیرات ساخت این محصول از چند لحاظ قابل بررسی است.

تأثیرات اقتصادی: تولید این محصول باعث نفوذ این شركت در بازاریی كه تا به حال حضور نداشته خواهد شد و در صورت تولید محصول مناسب و جذاب می تواند سهمی از بازار پرسود عطر و ادكلن را نصیب شركت مادر نماید.

به منظور درك محیط نوین جهانگردی و درك مسئله ها و چالش هایی كه پیش روی دست اندركاران این صنعت قرار دارد مروری گذار بر روند تاریخی این صنعت از اهمیت خاصی برخوردار است .

عهد باستان :

مردم متعلق به تمدنهای ماقبل تاریخ با این انگیزه مسافرت میكردند كه بتوانند غذا به دست آورنده ، از خطر دوری جویند یا به مناطقی كه دارای آب و هوای مساعدتری نقل مكان كنند . با افزایش مهارت و كسب فنون ، نیاز انسان به زندگی بدوی و خانه بدوشی كاهش یافت و در دوره های بعد انسان با انگیزه تجارت و تهاتر كالا مسافرت میكرد . درحالیكه امپراتوری های عهدباستان در قاره های آفریقا ، آسیا و خاورمیانه رشد میكردند ، ساختار زیربنایی ایجاب میكرد كه جاده سازی شود و راههای آبی بوجود آید و برای ساده تر شدن مسافرت و سایل نقلیه تهیه گردد. آغاز مسافرت های رسمی و دولت خود نتیجه مستقیم اقدامات حكام مناطق مختلف بود كه نمایندگان خود را به مكانهای دوردست اعزام مینمودند تا جنگلهای قبیله ای را اداره كنند و از شهروندان مالیات بگیرند .

در دوره های حكومت خانواده های سلطنتی در مصر مسافرت بیشتر با قصد تجارت و تفریح انجام میگرفت و اینگونه مسافرت ها رونق زیادی یافت . در آن زمان دولتها اقدام به جاده سازی كردند و در نقاط مختلف علامتهایی نصب گردید كه نشان دهنده فاصله نقاط بود . یونانیان باستان در امر پیشبرد و توسعه مسافرت و جهانگردی در دو زمینه خاص فعالیتهای چشمگیری كردند . نخست با ضرب سكه و جایگزین كردن آن به جای كالا مشكل مسافران را در امر حمل كالا برای انجام معاملات حل كردند و دوم زبان یونانی در سراسر حوزه مدیترانه رواج یافت و ارتباطات به صورت راحت تری برقرار میشود . فردی به نام پوسانیاس كه اهل یونان بود درسال 170 میلادی كتابی به نام راهنمای یونان منتشركرد كه این كتاب مشتمل بر 10 جلد بود و مسافران را راهنمایی میكرد .

امپراطور روم زمانی كه به اوج خود رسید مقامات دولتی و طبقه حاكم روزهای صلح و آرامش را در تفریح بسر میبردند و كسانی كه از امپراطوری روم باستان به خارج میرفتند به خرید كالا علاقه نشان میدادند. مسئله پنهان كردن كالاهای گمركی در آن زمان رواج یافت زیرا 25% واردات به عنوان عوارض گمركی ضبط میگردید .

تمدنهای آسیایی هم تاریخ بلند بالایی از سیاحت دارند كه نمونه های بارز آن وجود تفریحگاههایی در مناطق خوش آب و هوای چین و ژاپن در مناطق تابستانی میباشد .

قرون وسطی :

سده پنجم تا چهاردهم میلادی را قرون وسطی مینامند . در این دوره مسافرت و تجارت رونق خود را از دست داد زیرا جاده ها تقریبا از بین رفته و شرایط مسافرت بسیار مشكل و حتی خطرناك شده بودم . در سده چهاردهم مسافرت به قصد زیارت به صورت یك پدیده انبوه درآمده بود و مسیحیان به بیت المقدس و روم مسافرت میكردند. مسئول كاروان در ازای مبلغ مشخصی كه دریافت میكرد همه هزینه های مربطو به رفت و برگشت را میپرداخت : كارت عبور ، غذا ، خوابگاه و استراحتگاه حیوان . برای حمل مسافران و رهایی از دیوان سالاری این اشخاص رشوه پرداخت میكردند . از مشهورترین جهانگردان میتوان به ماركوپولو و سرجان مندویل اشاره كرد.⁽¹⁾

رنسانس :

از سده چهارده تا هفده بیشتر مسافرتها با هدف كسب دانش و تجربه آموزی انجام میشد . اروپاییان در قرن 15 و 16 میلادی به اكتشاف دریایی مهمی دست یافتند و پس از عبور از مغرب و جنوب آفریقا سرانجام به جنوب شرقی آسیا راه یافتند . در انگلستان ملكه الیزابت اول برای تربیت نمایندگان خارجی برای گروهی از اشراف گذرنامه صادر میگرد و این افراد برای كسب دانش و تجربه های جدید معمولا به چین مسافرت میكردند . نجبا و اشراف زادگان فرانسوی نیز برای تكمیل تحصیلات و كسب تجربه اقدم به مسافرت میكردند و آنها را توریست میخواندند .⁽²⁾

انقلاب صنعتی :

انقلاب صنعتی كه از سال 1750 تا 1850 ادامه یافت پایه و اساس گردش های دسته جمعی را بوجود آورد . در این دوره كارگران ساده كشاورزی كه در مناطق روستایی وجود داشتند رهسپار شهرها و كارخانه های تولیدی شدند وهمین مسئله باعث تغییرات ژرف اقتصادی و اجتماعی شد . بروز انقلاب در امرحمل ونقل ابتدا در راههای آهن و كشتی های نجار اتفاق افتاد وسپس با ساخت اتومبیل ادامه یافت و در نهایت باعث استفاده جهانگردان از هواپیما و مسافرت بقاط دوردست دنیا شد  . این تحولات منجر به پیدایش اولین تشكیلات سازمان یافته جهانگردی شد . تدوین قوانین و مقررات در زمینه حق مرخصی برای كارمندان و از طرف دیگر بالارفتن سطح زندگی مردم وعلاقه مندی به بهبود وضع زندگی و كنجكاوی نسبت به وضع زندگی و پیشرفت سایر ملل كممك شایانی به توسعه جهانگردی نمود[1].

جهانگردی انبوه پیامد منطقی تغییرات كلیدی اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و تكنولوژیكی پس از جنگ جهانی دوم بود . مسافرت باجت در سال 1958 نقطه عطف سفرهای انبوه به شمار میرود . جهانگردی انبوه تا اواسط سالهای 1970 موضوع روز بود و از آن پس به تدریج جهانگردی نوین جایگزین آن شد . باید اذعان كرد كه جهانگردی انبوه یكباره ناپدید نمیشود و یا جهانگردی نوین كاملا جایگزین نمیشود ، معهذا نرخ رشد جهانگردی نوین از این زمان از جهانگردی قدیم پیشی میگیرد .[2]

دانشمندان به فكر اصلاح (Retrofit) شبكه مبدل‌های حرارتی افتادند بطوری كه هدفشان كاهش مصرف انرژی و طبعاً كاهش هزینه‌های عملیاتی بوده است بنابراین متدهای گوناگونی را ارائه داده‌اند كه از جمله این متدها می‌توان به متد‌های ریاضی و تحلیلی اشاره نمود ما در این سمینار روش تحلیلی را انتخاب نموده و به بیان متد Pinch برای Retrofitشبكه‌های مبدل حرارتی كه توسط Linnhoff پایه‌گذاری شده است پرداخته‌ایم در ابتدای امر هدف در اصلاح شبكه‌های مبدل حرارتی را توضیح داده گفته شده كه چگونه بایستی امر هدف یابی را انجام داده سپس این سئوال مطرح گردید كه چگونه بایستی از عهدة پروژه‌های بهبود (Retrofit) برآمد. كه سه روش 1- اصلاح شبكه بوسیله بازبینی مستقیم ساختمان آن. 2- اصلاح شبكه به صورت یك طرح جدید (جستجوی كامپیوتری). 3- اصلاح با استفاده از تكنولوژی Pinchمطرح و به توضیح آنها پرداخته ولی از میان سه روش فوق متد اصلاح با استفاده از تكنولوژی Pinch بحث اصلی این سمینار را تشكیل می‌دهد. در توضیح متد Pinch ابتدا هدف‌یابی در فن‌آوری Pinch مورد بررسی قرار گرفته بطوری كه پروژه را در یك محدود سرمایه‌گذاری مشخص به سمت زمان برگشت قابل قبولی هدایت نماید. سپس فلسفه هدف‌یابی شرح داده شده است و در فلسفه  هدف‌یابی گفته شده كه در اولین گام می‌بایستی وضعیت شبكه موجود را نسبت به شرایط بهینه مشخص نمائیم كه بهترین ابزار برای این كار استفاده از منحنی سطح حرارتی برحسب انرژی می‌باشد سپس به تفضیل به بیان روش هدف‌یابی پرداخته‌ایم و بعد از بیان مسئله هدف‌یابی در فصل سوم ابزار طراحی را معرفی نموده و گفته شد كه طراحی شبكه در پروژه‌های Retrofit بسیار مشكل‌تر از طراحی ابتدائی است زیرا یكسری مبدل قبلاً نصب شده‌اند و در كل، طرح توسط ساختمان شبكه موجود محدود شده است و تغییر موقعیت مبدل‌ها مستلزم صرف هزینه می‌باشد.

لذا جهت كاهش هزینه طراحی لازم است تا جایی كه امكان دارد از وسایل موجود حداكثر استفاده را نمود بنابراین احتیاج می‌باشد كه به آزمایش هر مبدل به طور جداگانه و بررسی تأثیر آن در عملكرد كلی شبكه پرداخته شود به این ترتیب می‌توان دریافت كه كدام مبدل اثر مثبت در شبكه دارند و باید به عنوان مبدل مناسب حفظ گردد و كدام مبدل به طور نامناسب جایگذاری شده‌اند و بایستی تصحیح گردد از این رو به روش‌هایی كه برای این بررسی وجود دارد پرداخته كه عبارتند از : 1- مبدل‌های عبوری از Pinch. 2- منحنی نیروی محركه. 3- تحلیل مسئله باقی مانده. 4- تغییر موقعیت مبدل‌ها.

و مفصلاً روش‌های فوق را مورد بحث قرار داده و به نتیجه‌گیری در مورد روش‌های فوق پرداخته و بعد از آن طراحی را آغاز نموده. در ابتدا مراحل طراحی را بیان نموده كه عبارتند از:

1- تحلیل مبدل‌های موجود. 2- تصحیح مبدل‌های نامناسب. 3- جایگذاری مبدل‌های جدید. 4- اعمال تغییرات ممكن در طرح.

و سپس به توضیح مراحل فوق پرداخته و در نهایت به اعمال محدودیت‌های فرآیند در روش طراحی اشاره شده است با توجه به اینكه در فصل دوم یك روش هدف‌یابی برای متد Pinch بیان شده بود در فصل چهارم یك روش هدف‌یابی جدیدی برای بهبود (Retrofit) شبكه مبدل‌های حرارتی ارائه شده است كه این روش به نام تحلیل مسیری عنوان شده و به ارزیابی زیر ساختار‌ها (یعنی اجزا مستقل شبكه موجود) به منظور بدست آوردن اقتصادی‌ترین و عملی‌ترین فرصت برای ذخیره انرژی را ارائه كرده است و همانطور كه در پیشینه اشاره شد اصلاح شبكه از طریق روش و سنتز ریاضی روش‌های متعددی دارد كه ما در فصل پنجم این سمینار فقط بطور گذرا و خیلی مختصر روش مركب برای اصلاح شبكه مبدل‌های حرارتی و مدل Synheat را معرفی نموده.

پیشینة اصلاح مبدل‌های حرارتی:

امروزه طراحی بهبود یافته شبكه‌های مبدل‌های حرارتی (HERL) نقش مهمی در سامانه‌های ذخیره انرژی ایفا می‌نماید.

شبكه‌های موجود بیش از فرآیندهای جدید بایستی برای بهبود در بازگشت انرژی مورد توجه قرار گیرند.

اصلاح شبكه‌های حرارتی (HEN) موجود را می‌توان با استفاده از دو رویة عمده به انجام رسانید بطوریكه افراد متعددی در این زمینه فعالیت نموده‌اند.

1- روش تحلیل Pinch :

این روش بر‌پایه ترمودینامیك (و مفاهیم فیزیكی) و فرآیندهای كاوشی است.

از جمله افرادی كه پایه‌گذار این روش بوده‌اند می‌توان به T.N. Tjoe and B.linnhoff در سال 1986 اشاره نمود علاوه بر اینها افرادی همچون Van Reisen, Graham T.Polley در سال 1997 یك روش اساسی به نام تحلیل مسیری برای ارزیابی زیر ساختارها یا بعبارتی زیر شبكه‌ها (یعنی اجزاء مستقل شبكه‌ها) به منظور بدست آوردن اقتصادی‌ترین و عملی‌ترین فرصت‌ها برای ذخیره انرژی را ارائه داده‌اند.

2- روش برنامه‌ریزی ریاضی:

در این روش شبكه‌های مبدل حرارتی به صورت مدل‌های ریاضی نشان داده می‌شوند.

از جمله افرادی كه در زمینه مدل‌های خطی كار كرده‌اند می‌توان به

S.A. Papoulias, I.E. Grossmann  در سال 1983 اشاره نمود كه از مدل خطی برای تعیین حداقل هزینه تأسیسات وسایل و حداقل تعداد واحدها استفاده نموده‌اند.

اما در زمینه مدل‌های غیر خطی C.A. Floudas, A.R. Ciric 1983 و 1991 و T.F. Yee, E.I. Grossmann در سال 1990 تعدادی از مدل‌های غیرخطی را كه از لحاظ محاسباتی گرانتر هستند هم برای به حداقل رساندن هزینه‌های سطحی و هم برای به حداقل رساندن همزمان تأسیساتی (تعداد واحدها و سطوح مبدل‌های حرارتی) ارائه نموده‌اند.

افرادی مانند E.N. Pistikopoulos و  K.P. Popalexandri در سال 1994 مدل‌های بهینه‌سازی MINLP را نه ‌تنها برای تعیین طراحی بلكه برای شرایط عملیاتی مطلوب، تحت فرض قابل كنترل دینامیك بسط داده‌اند ولی این مدل برای مسائل با مقیاس بزرگ قابل استفاده نمی‌باشد.  چون روش‌هایی كه بر مبنای الگوریتم برنامه‌ریزی غیر خطی صحیح مركبMINLP)) هستند برای دسترسی به شكل بهبود یافته مشكلات محاسباتی زیادی دارند بویژه در حالتی كه مسئله مقیاس آن بسیار بزرگ باشد Ca. Athier & P. Floquet در سال 1996 روش‌های بهینه‌سازی تصادفی همراه روش‌های جبری را برای حل مسائل طراحی فرآیند مطرح نمودند بعنوان مثال از روش‌های NLP و شبیه‌سازی بازپخت برای حل طراحی  شبكه مبدل‌های حرارتی استفاده نموده‌اند هرچند به حالات Retrofit توجه دقیق و كاملی نداشته‌اند.

 واژگان كلیدی: علم مواد، مهندسی، فنآوری، مواد پیشرفته

مقدمه:

در حال حاضر، دانشمندان، پژوهشگران و مهندسان علم مواد به آن پایه از شناخت مبانی مواد پیشرفته دست یافته اند كه قادرند زیر ساختارهای اتمی و مولكولی ماده، روشهای فرآوری و ساخت مواد جدید و خواص و كاربردهای نهایی آنها را به دلخواه خود كنترل كنند. این بدان معنی است كه به جز اصلاح ویژگیهای مواد سنتی موجود و بهبود عملكرد‌های آنها، می‌توان مواد جدیدی خلق كرد كه با ارائة‌ خواص متفاوت و نوظهور بتوانند پاسخگوی شرایط كاری جدید و دشوار باشند.برای نیل به این هدف، پژوهشگران می‌توانند كار را از مجموعة‌ ویژگیهای مورد نظر شروع كنند و مسیر معكوسی را تا طراحی و ساخت ماده مناسب دنبال كنند. در عین‌حال این امكان نیز وجود دارد كه براساس شناخت بنیادین ویژگیهای ماده در مقیاس اتمی و بلوری، مواد كاملاً جدید باخصوصیات و كاربردهای بالفوه نامحدود ساخته شود.این شناخت روز افزون، حوزه‌های جدیدی از تحقیق و نوآوری را ایجاد كرده است كه به نوبة خود موجب پیشرفتهای حیرت‌آور در زمینه‌های پزشكی، داروسازی، كشاورزی، معدن، مهندسی ژنتیك، انرژی و محیط زیست شده است.

منشأ تاریخی انقلاب علم مواد

آگاهی و دانشی كه در نتیجة ‌فیزیك كوانتوم در سالهای اولیة‌ قرن بیستم به دست آ‚د، تا حد زیادی شناخت دانشمندان را از ارتباط بین ساختار وخواص مواد افزایش داد. در دهه های بعد، از تلفیق آگاهیهای علمی و تكنیكهای جدید، روشهای مؤثرتری برای تجزیه، سنتز و فرآوری مواد فراهم آمد و بدین‌ترتیب مواد، پیشرفته وارد رشته های مختلف علم و فنآوری از جمله انرژی هسته‌ای، الكترونیك و هوا- فضا شد.

در حال حاضر، دانشمندان، پژوهشگران و مهندسان علم مواد به آن پایه از شناخت مبانی مواد پیشرفته دست یافته اند كه قادرند زیر ساختارهای اتمی و مولكووووولی ماده، روشهای فرآوری و ساخت مواد جدید و خواص و كاربرد‌های نهایی آنها را به دلخواه خود كنترل كنند.

در دهه‌های پایانی قرن بیستم، امكان بهره‌گیری كامل‌تر ازدانش‌كوانتوم حاصل شد. از آغاز دهة‌1980 ساخت ابزارهای قدرتمند جدید مانند میكروسكوپ الكترونی روبشی تونلری ( Scanning Tunneling Electron Microscope         )  به پژوهشگران این امكان را داده است كه دید عمیق‌تری نسبت به ساختار الكترونی و اتمی و مولكولی ماده پیدا كنند. بعلاوه، افزایش ظرفیت و قدرت رایانه‌ها و استفاده از ابر رایانه‌های ( Super Computers ) دارای سرعتهای پردازش فوق‌العاده‌ زیاد، این امكان را فراهم آورده است كه برای رفتارهای فیزیكی، شیمیایی و مكانیكی مواد ساده و كامپیوزیت، الگوها و مدلهای ریاضی طراحی كنند. پژوهشگران رشتة مواد با تلفیق ابزارهای رایانه‌ای پیشرفته، الگوهای ریاضی و روشهای تجربی توانسته‌اند ویژگی‌های كمی  ریز‌ساختار مواد را تعیین، ساختار آن را پس از فرآوری تعریف و رابطة آن را با خواص نهایی به دست آمده بیان كنند. برای بسط توصیف رفتار مواد در سطح الكترونها و اتمها، از ادغام قوانین كوانتوم و روشهای آماری استفاده می‌شود و از نتایج حاصل، برای طراحی و ساخت مواد بهره‌برداری می گردد.

بلكه تركیبی است از بسیاری از علوم پایه و عملی مانند شیمی ، میكروبیولژی . مهندسی ، تعذیه و اقتصاد از بسیاری از آنها برای كنسرواسیون غذاها ی جدید و پخش و انبار داری صحیح استفاده می شود . گرچه صنایع غذایی مانند بسیاری از علوم دیگر با روشهای سنتی شروع شد ، و اما امروزه این صنایع نه تنها علمی پیچیده ، بشمار می رود بلكه در پیشرفت علوم وابسته بسیار مهم داشته است.

با در نظر گرفتن این حقیقت كه تولیدات روزانه هر كارخانه غذایی هزاران و گاهی میلیونها نفر را تغذیه می كند . یعنی با سلامتی و بهداشت توده عظیمی از مردم سروكار دارد و كوچكترین غفلت ممكن است به قیمت جان هزاران نفر تمام شود ،پس به این نتیجه می رسیم كه تولید كنندگان فراورده های غذایی نمی توانند هیچ گونه غفلتی را مرتكب شوند . لذا متخصصین صنایع غذایی باید نه تنها اطلاع كامل از كلیه مواد اولیه ای كه مصرف  می كنند داشته باشند بلكه باید با كلیه تغییراتی كه در حین تهیه بسته بندی انبارداری و پخش غذا ممكن است پیش آید همگام باشند، این نكات در كنار برنامه ریزی اقتصادی یك واحد تولیدی ، این واقعیت را روشن می سازد صنایع غذایی دیگر نمی تواند تنها متكی به تجربیات سنتی باشد بلكه باید در راستای بهره گیری هر چه بیشتر از این سنتها ، از كسانیكه با شیمی ، میكروبیولژی ، تغذیه ، مهندسی غذا ، اقتصاد و مدیریت این صنعت آشنایی لازم را دارند ، استفاده كند تا یك واحد موفق و پیشرفته شكل یابد. صنایع غذایی امروزه علاوه بر اهمیتی كه در اقتصاد ملل دارد ، وظیفه خطیری را در تغذیه هر ملت و بلكه جامعه بشریت به عهده دارد . لذا آشنایی با اصول تغذیه از جمله نیازهای لازم برای حداكثر استفاده از كلیه منابع غذایی مانند: فراورده های كشاورزی ، دامی ، دریایی تك سلولی و نیز تهیه فراورده های فرعی از مواد زاید ، برای تغذیه دامها می باشد ، علاوه بر این نباید فراموش كرد كه بشر غذا را تنها برای رفع نیازهای تغذیه ای خود نمی خورد بلكه لذت بردن از خوردن غذاهای متنوع و لذیذ نیز اهمیتی كمتراز تغذیه آن ندارد؛ چرا كه تلاش ما در زندگی برای لذت بردن از آن است و نه زنده بودن تنها. به همین علت امروزه انواع غذاهای متنوعی كه در بازار قابل قابل خریدند به چندین هزار نوع می رسد و هر روزه نیز بر تعداد آنها افزوده  می شود و همه این تلاشها برای تامین بهره و لذت بیشتر از غذا می باشد. احتیاج به رشته های متفاوت علم و صنعت در صنایع غذایی سبب شده است كه این علم نیز مانند سایر علوم ، تخصصهای جالبی مانند : شیمی مواد غذایی ، میكروبیولژی مواد غذایی و مهندسی مواد غذایی را بوجود آورد و یا تخصصهای ویژه ای مانند : صنایع لبنیات ، گوشت ، غلات ، ادویه ها و غیره را سبب می شود.

امروزه با تمام پیشرفتهایی كه صنایع غذایی داشته است ، هنوز راهی طولانی برای رسیدن به نیازها و انتظارات بشر در پیش دارد. برای تامین این نیاز   می توان به تهیه غذا با خواص تغذیه ای بهتر ، حفظ طعم طبیعی غذاها با روشهای مختلف كنسرواسیون حداكثر استفاده از مواد غذایی و یا آنچه بصورت زباله تلف می شود ، سیستمهای بسته بندی بهتر و پخش غذا در شعاع طولانی تر و بالاخره كمك بیشتر به تغذیه همنوعان گرسنه ، و جمعیت رو به افزایش آینده و هزاران مسائل نظیر اینها اشاره كرد.

تاریخچه صنایع غذایی

از ابتدای تاریخ بشر ، غذا از احتیاجات اولیه بشر بوده است. تا اواخر قرن 18 اقتصاد دنیا بیشتر متكی به كشاورزی بود ، و در این میان هر گروهی عهده دار و یا مصرف نیازهای روزمره زندگی خود بودند.  لذا كمتر از دو قرن است كه تهیه و توزیع غذا به صورت تجارتی و به تدریج بصورت نوین امروزه در آمده است ، تا آنجا كه هر نوع فرآورده و یا محصولی در هر فصلی و هر جایی قابل خرید گشته است. اختراع ماشین ، برق و بخار و تشكیل قطبهای صنعتی و به وجود آمدن شهرها و مراكز جمعیت و مهاجرت روستائیان به مراكز علل اولیه بوجود آمدن واحدهایی شد كه غذا ها را از مراكز تولید جمع آوری كرده و در مراكز مصرف ، پخش می كردند. ولی از آنجایی كه غذا ماده ای فاسد شدنی است سیستمهای متفاوت كنسرواسیون به وجود آمدند. این تغییرات و یا به عبارتی تاریخچه صنایع غذایی را می توان به مراحل زیر تقسیم كرد:

1. مهاجرت جمعیت روستا نشین به شهرها سبب شد كه مواد غذایی گوناگون از دهات به شهرها آورده شود. در این نقل و انتقالات ، به منظور جلوگیری از فساد مواد غذایی ، روشهای مختلف كنسرواسیون افتتاح شد.
2. با بهبود وضع اقتصادی مردم و ازدیاد تقاضا ، رقابت برای هر محصولی بیشتر شد و تولیدات غذایی در سطحی وسیعتر ، رونقی روز افزون پیدا كرد ، بطوری كه در اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20 این رونق مشهود گشت. در این دوره بود كه شاخص های تجارتی شناخته شدند و بهر حال تا این دوره یعنی تا قبل از جنگ جهانی اول صنایع غذایی نخستین مراحل توسعه خود را طی می كرد ، با این حال اكثر مردم تولید و مصرف غذای خانگی را به فرآورده های صنعتی ترجیح   

می دادند.

1. به تدریج كه صنایع غذایی رونق گرفت تخصصهای مختلف بوجود آمد. مثلاً تولید كننده یا تاجر فقط خشكبار تولید و یا پخش می كرد و غیره .
2. جنگ جهانی اول در زندگی مردم اروپا و آمریكا تغییرات بسیار داد. از آن جمله كار كردن زنان در خارج از خانه و گران شدن خدمات ویژه ، همچون مستخدم و غیره كه امروزه ما در ایران شاهد آن هستیم. لذا از یكطرف كمی وقت برای خریدهای روزانه و پخت و پز خانگی و از طرف دیگر بهبود و ایجاد تنوع غذاهای تهیه شده توسط كارخانه های غذایی، باعث رونق بیشتر این صنعت شد.
3. دوره بین جنگ های اول و دوم جهانی دوره كشفیات و تحولات بسیاری در صنایع غذایی می باشد: بسته بندی های تك مصرفی ، غذاهای اماده مصرف قوطی شده و یا یخ زده و نیز خشكبار كه می توانستند از نظر مزه و ظاهر با غذاهای خانگی رقابت كنند به بازار آمد و سبب توسعه صنایع غذایی شد. این توسعه سبب شد كه فرآورده های مختلف در سطح وسیعتر و جهانی پخش شوند و در نتیجه فرآورده های فصلی در تمام فصول سال قابل خرید باشند. توسعه و ازدیاد سرمایه گذاری سبب شدكه این صنعت نقش مهمتر در اقتصاد ملل بازی كند تا جائیكه امروزه صنایع غذایی در بسیاری از كشورهای صنعتی اروپا و آمریكا در مرتبه اول اهمیت قرار گرفته است.

سالهای ابتدایی ساخت خودروهای برقی به سال 1900 میلادی بر می گردد كه در آن زمان از یك طرف به علت مشكلاتی كه موتورهای الكتریكی دارا بودند و از طرف دیگر اكتشاف جدید نفت و تولید فراوان آن در پیشرفت چشمگیر موتورهای احتراق داخلی ساخت این خودروها مورد توجه قرار نمی گرفت . ولی با به وجود آمدن جنگهای جهانی و كشمكش های بر سرنفت باعث شد این ماده ارزش بیشتری پیدا كند و توجه ها بیشتر به خودروهای برقی جذب شود و این بود كه از سال 1990 میلادی تولید خودروهای برقی به طور جدی تری مورد توجه قرار گرفت .

در خودروهای برقی سیستم تأمین قدرت شامل یك موتور الكتریكی ، كنترلر ، باتریها و شارژر آن می باشد مجموعه محرك برقی خودروی برقی وظیفه دارد جریان مستقیم تولید شده توسط باتری را به انرژی مكانیكی تبدیل نماید كه منظور از مجموعه محرك كلیه قطعاتی است كه جریان مستقیم باتری ها را به نیروی كششی و گشتاور لازم برای حركت چرخها تبدیل می كنند از مهمترین ویژگیهای خودروی برقی برد و قدرت حركت (‌شتاب ، سرعت ، شیب روی ، و بارگیری و انعطاف پذیری) و مدت شارژ و قیمت بالای باتریها در اغلب خودروهای برقی موجود مجموعه محرك است .

بخش اول:

نحوة تأمین انرژی و عملكرد خودروی برقی

مقدمه :

به علت پیشرفت روز افزون صنعت خودرو و تولید انبوه خودروهای احتراق داخلی که مشکلات گوناگونی از قبیل آلودگی هوا بوجود می آورد و نیز محدود بودن ذخایر سوخت فسیلی و گران بودن آن تحقیق و طراحی در مورد خودروهای برقی به یکی از برنامه های اصلی صنعت خودرو مخصوصاً در کشورهای پیشرفته اروپایی و آمریکایی بدل شده است ایران نیز در چند ساله اخیر تحقیقاتی در این زمینه انجام داده است شرکتهای ایران خودرو، سایپا و کیش خودرو تحقیقات در این زمینه را ادامه می دهند این تحقیقات به تولید نمونه هایی در شرکتهای ایران خودرو و سایپا منجر شده که در نمایشگاههای خودرو به معرض دید عموم قرار گرفته است شرکت کیش خودرو نیز در حال ساخت خودرو برقی نمونه می باشد.

این پروژه به بررسی سیستم انتقال قدرت در خودروهای برقی و مقایسه آن با سیستم انتقال قدرت در خودروهای احتراق داخلی می پردازد.

هادی : اجسام هادی جریان برق را بخوبی عبور می دهند ، مانند مس .

نیمه هادی : اجسام نیمههادی تحت شرایطی برق از عبور می دهند و تحت شرایطی دیگر برق را عبور نمی دهند ، مانند ژرمانیوم و سیلیكان .

انواع ولتاژ

ولتاژ متناوب یا AC (مانند برق شهر)

ولتاژ مستقیم یا DC (مانند برق باطری )

ولتاژ پیك توپیك (VPP)

به ماكزیمم ولتاژ بین دو سیكل منفی و مثبت ،‌ولتاژ پیك توپیك گویند كه به خاطر داشتن تغییرات لحظه ای با اسیلوسكوپ اندازه گیری می شود . مثلاً پیك توپیك برق ایران حدود 622 ولت است .

ولتاژ پیك (VP) یا ولتاژ ماكزیمم

به ماكزیمم ولتاژ در نیم سیكل ، ولتاژ پیك گویند .

نكته : وقتی گفته می شود كه برق ایران 220 ولت متناوب است یعنی ولتاژ موثر آن 220 ولت است و ولتاژ موثر طبق فرمول زیر مشخص می شود .

جریان

به حركت الكترونها از قطب منفی به قطب مثبت جریان گویند و واحد آن آمپر است (جهت قرار دادی از مثبت به منفی است).

واحدهای دیگر شدت جریان ، میلی آمپر ، میكروآمپر و نانو آمپر می باشد كه نسبت آن با آمپر چنین است :

دیود

نیمه هادی ها

نیمه هادی ها اجسامی هستند كه تحت شرایطی هدایت می كنند .

بهترین نیمه هادی  ، سیلیكان (Si) یا ژرمانیوم (G) می باشد .

قطعات ساخته شده از نیمه هادی ها عبارتند از :دیود ، ترانزیستور ، تری یاك ، تریستور  (SCR) و دیاك (دایاك).

نیمه هادی نوع منفی را با (N) نشان می هند  .

نیمه هادی نوع مثبت را با (P) نشان می دهند .

دیود

دیود را در نقشه با D یا GR نمایش می دهند .

ساختمان دیود

دیود از یك قطعه نیمه هادی مثبت P و یك قطعه نیمه هادی منفی N تشكیل شده است  . دیود مخفف كلمات دی الكترود به معنی دو الكترود یا دو صفحه می باشد .

نكته : مشخص كننده دیودها شماره ایست كه روی آن می نویسند ، ولی در بازار نوع دیود را نیز نام می برند . مانند دیود یكسو ساز و …

طرز نامگذاری دیودها

1. روش آمریكایی : نام دیود با IN شروع می شود مانند IN4001
2.  روش ژاپنی : نام دیود با IS شروع می شود ، مانند 1S86
3.  روش اروپایی : نام دیود با حرف لاتین شروع می شود ، مانند BY127

در روش اروپایی حرف اول مخفف جنس دیود است كه عبارت است از

A ژرمانیوم ، B سیلیكان ، C گالیوم ارسنیك و R مخلوط .

حرف دوم مخفف كاربرد دیود (نوع دیود ) است كه عبارت است از :

A آشكار ساز ،  B دیود واریكاپ ، O دیود نوری ، Z دیود زنر ، E تانل دیود و Y یكسو ساز ، ( و حرف سوم شماره سریال كارخانه است ). مانند BY127 كه یك دیود سیلیكونی از نوع یكسو ساز است .

1. ارتباط سراسری میان شبكه های مصرف و تولید در سطح یك یا چند كشور
2. امكان طراحی وسایل الكتریكی با منابع تغذیه دلخواه.

گستردگی منابع انرژی در سطح هر كشور و مقرون به صرف بودن تاسیس نیروگاههای برق در نزدیكی منابع انرژی ، همچنین ضرورت تعیین محلی خاص برای احداث سدها سبب می شود كه هنگام انتقال انرژی الكتریكی با ولتاژ پایین ، تلفات زیادی در انرژی تولید شده به وجود آید. بنابراین ، یا باید نیروگاههای برق ، محلی طراحی شوند یا به دلیل پایین بودن بازده اقتصادی از احداث آنها صرفنظر شود. بهره گیری از ترانسفورهای قدرت موجب افزایش ولتاژ جریان انتقال و كاهش تلفات انرژی به مقدار زیاد می شود، در نتیجه :

1. مشكل انتخاب محل نیروگاه را بر طرف می كند.
2.  ایجاد شبكه سراسری را میسر می سازد.
3. مدیریت بر شبكه مصرف و تولید را به مراتب گسترش          می دهد

از سوی دیگر كاهش ولتاژ جریان متناوب شبكه با استفاده از ترانسفورماتور امكان طراحی وسایل الكتریكی ، الكترونیكی ، صوتی ، تصویری و سیستم های كنترل را با هر ولتاژ لازم فراهم می آورد . همچنین به علت طراحی مدارهای فرمان الكتریكی با ولتاژ كمتر، ایمنی تكنیسینها و كارگران فنی مربوطه در هنگام كار افزایش می یابد.

اصول و طرز كار ترانسفورماتور

ترانسفورماتور دستگاه استاتیكی ( ساكن ) است  كه قدرت الكتریكی ثابتی را از یك مدار به مدار دیگر با همان فركانس انتقال می دهد . ولتاژ در مدار دوم می تواند بیشتر یا كمتر از مدار اول بشود، در صورتیكه جریان مدار دوم كاهش یا افزایش می یابد.